Waar kunnen we nog omega 3 vinden behalve in vis?

De mens heeft soms op een onverwachte manier een verstorende impact op zijn omgeving. Zo zou de vis op ons bord tegen het einde van deze eeuw weleens tot de helft minder omega 3 kunnen bevatten.

Omega 3-vetten zijn meervoudige essentiële vetzuren die ons lichaam niet zelf kan aanmaken maar uit voeding moet halen. Omdat planten en dieren op het land weinig omega 3-vetten bevatten, zijn we afhankelijk van mariene bronnen, en dan vooral van verse vis zoals makreel, sardines, forel haring en zalm, die de visvetzuren eicosapentaeenzuur (EPA) en docosahexaeenzuur (DHA) bevatten. 

Vissen produceren zelf ook geen omega 3-vetten, maar halen ze uit fytoplankton dat DHA en EPA aanmaakt om niet te bevriezen in koud water. Maar als het oceaanwater steeds verder opwarmt, dreigt er in de toekomst mogelijk een omega 3-crisis, zo waarschuwen mariene biologen.

Vis zou over 80 jaar tot bijna 60 procent minder omega 3 kunnen bevatten, afhankelijk van hoe daadkrachtig de mens de uitstoot van broeikasgassen inperkt.

‘Het mariene ecosysteem zit relatief eenvoudig in elkaar’, legt Steven Degraer, marien bioloog bij het Koninklijk instituut voor Natuurwetenschappen, uit. ‘Alles start bij fytoplankton, dat het grootste deel van het oceaanleven uitmaakt. Plankton zet licht en CO2 om tot complexe moleculen die de voedselketen doorlopen tot op het bord van de mens. In een studie in antarctische wateren is nu een duidelijk verband vastgesteld tussen een lagere productie van essentiële vetzuren in fytoplankton en een hogere temperatuur van het zeewater. De vis in onze Noordzee zal zich dus mogelijk moeten voeden met minder hoogwaardige plankton of opschuiven naar meer noordelijke gebieden. Dat zien we nu al gebeuren. Kabeljauw zwemt steeds noordelijker en ansjovissen en sardienen komen via het Kanaal steeds meer richting Noordzee.’

Het verlies aan omega 3 in visproducten is vandaag nog geen probleem, maar zou dat wel kunnen worden. ‘Het verlies aan voedingswaarde van vis is een aandachtspunt voor de komende jaren’, waarschuwt Degraer. ‘Het is niet onafwendbaar, maar aan de andere kant is het voor bepaalde aspecten van de klimaatverandering ondertussen al te laat om het tij nog te keren.’

Het belang van omega 3

De menselijke hersenen hebben een grote behoefte aan omega 3. Zo is het belangrijk voor de hersenontwikkeling, de concentratie en het denkvermogen van een kind. De vetzuren beschermen ook tegen hart- en vaatziektes. Er zijn daarnaast studies die de voordelen voor kinderen met ADHD en dyslexie, aantonen. Maar daar bestaat nog onenigheid over bij wetenschappers.

Hoeveel omega 3 de mens dagelijks precies nodig heeft, is nog voer voor discussie, maar de Hoge Gezondheidsraad adviseert één portie vette vis per week om aan de behoeften te voldoen. De meeste Belgen krijgen echter vaak te weinig omega 3 binnen omdat onze verse visconsumptie tot de laagste van Europa behoort. Een visoliecapsule innemen als vervanging van vis is geen aanbeveling, omdat het niet duidelijk is of het vervangen van vis door visoliecapsules even goed is voor de gezondheid als het eten van de vis zelf. Ook ecologisch zijn deze capsules niet, want de productie heeft enorme gevolgen voor het leven op zee. Er is een grote hoeveelheid aan vis nodig om één liter olie te persen.

Bovendien consumeren we ook nog eens te veel omega 6, dat zijn eveneens meervoudige essentiële vetzuren die in allerlei bak- en braadvetten en zonnebloemolie zitten en de gunstige werking van omega 3 belemmeren.

Een mogelijke manier om voldoende DHA en EPA binnen te krijgen is zeewier. Maar dan moet je er al heel grote hoeveelheden van eten om aan de dagelijkse behoefte te voldoen.

Plantaardige omega 3

Waar kunnen we dan nog omega 3 vinden behalve in vis? Alfa-linoleenzuur (ALA) is een omega 3-vetzuur dat in planten zit zoals walnoten, soja, lijnzaad(olie), sommige groene bladgroenten, maar ook vlees van gras gevoederde dieren.

Het probleem met ALA is dat het door het lichaam minder goed opgenomen dan visvetzuren. Ook kweekvis dat (deels) plantaardig gevoed wordt, bevat om die reden veel minder omega 3.

Tegenwoordig zijn heel wat producten verrijkt met omega 3. Er bestaan zelfs omega 3-eieren. van kippen die speciale voeding kregen.

In de toekomst kunnen ook nieuwe technologieën zoals synthetische omega 3 of genetische modificatie van plantaardig bronnen ingezet worden voor de aanlevering van meer omega 3 in menselijke voeding.