Huisarts schrijft aanklacht tegen voedingsindustrie: ‘Appelcake uit de fabriek? Dat eet ik niet meer’

Additieven, antibiotica, microplastics, zware metalen, hormoonverstoorders, PFAS, pesticiden: ons lijf krijgt via lucht, water en industrieel voedsel nogal wat stoffen binnen die het liever niet ziet passeren. Wanneer is het te veel en hoe kan het anders?

Begin jaren 1980 luidde huisarts Staf Henderickx de alarmbel over zware metalen in zijn boek De zoete dood. Na 44 jaar als huisarts, waaronder in de Lommelse Groepspraktijk Geneeskunde voor het Volk, ziet hij vandaag een nieuwe vorm van chemisch geweld op onze gezondheid: ultrabewerkte voeding.

In 2022 begeleidde Henderickx het experiment van een tiental Knack-journalisten die een maand lang alle fabrieksvoeding uit hun dieet schrapten. Bij de arts vielen de schellen van de ogen na het zien van de bloedwaarden.

‘Het traditionele advies van “niet te veel vet, zout en suiker” en “calorieën tellen” volstaat niet langer, we moeten ook wijzen op het sluimerende gevaar van industriële voeding. Daar zijn mensen zich nog veel te weinig van bewust. Ik krijg patiënten over de vloer die onomwonden zeggen dat ze een fles cola per dag drinken. Dat cola zero geen goed alternatief is, beseft bijna niemand. En heel wat mensen denken daarnaast dat een boterham met choco gezond is. Het grote probleem is dat vooral jongeren dat voedingspatroon tegenwoordig als doodnormaal beschouwen. Diëtisten en huisartsen kunnen een belangrijke rol spelen in het verspreiden van kennis daarover.’

U noemt de voedingsfabrikanten ‘dealers’ en zet fabrieksvoeding op hetzelfde niveau als tabak. Straffe uitspraken.

Staf Henderickx: Het is aangetoond dat ultrabewerkte voeding ontzettend verslavend is. Het zit in ons DNA gebeiteld dat we zoet, zout en vet lekker vinden. Dat soort voedsel is bovendien ziekmakend en soms zelfs dodelijk. We zien duidelijk een toename van obesitas, hart- en vaatziekten, kanker, auto-immuunziekten, vage maag-darmklachten, depressie en allergieën en de link met ultrabewerkte voeding is wetenschappelijk aangetoond. Gedurende 250.000 jaar heeft de homo sapiens uit de natuur gegeten, maar vandaag wordt voeding gemodelleerd totdat het geen voeding meer is.

De voedingsindustrie is een chemische industrie geworden. Men ontmantelt, verbouwt en herschept de verschillende componenten om ze vervolgens chemisch te bewerken en daar ook nog eens allerlei artificiële additieven aan toe te voegen. We beseffen niet hoe schadelijk dat is. Ja, die zogenaamde E-nummers worden in hoge doses op muizen getest en als veilig beschouwd. En additieven waar twijfel over bestaat, staan onder verhoogd toezicht. Maar het gaat hier om chronische blootstelling gedurende een heel leven. Over het cocktaileffect weten we niks. Zo vormt vitamine C gecombineerd met benzoëzuur het kankerverwekkende benzeen. Gebeurt dat ook in ons lichaam? Dat weten we niet.

De Verenigde Staten laten veel meer additieven toe dan Europa. Mogen we onszelf gelukkig prijzen dat we in Europa leven?

Henderickx: In de VS zijn zelfs groeihormonen bij runderen toegestaan. We zien in de VS door extreem gebrek aan regelgeving voor het eerst dat de levensverwachting achteruitgaat. Dat zou ook bij ons wel eens kunnen gebeuren. Gelukkig ziet Europa in dat het met de huidige agribusiness zo niet verder kan. Maar we hebben hier te doen met de machtigste monopolies van de wereld.

In hoeverre zijn wij een speelbal van grote concerns als Nestlé, Heinz en Unilever?

Henderickx: Al in 2015 laakte onderzoeksjournaliste Joanna Blythman de duistere praktijken van de voedselverwerkende industrie, die informatie over het productieproces beperkt tot streng beveiligde voedselbeurzen voor insiders. Er lijkt sindsdien weinig veranderd. Pas op, ik beschuldig niemand. Mensen in de voedingsindustrie werken ook maar voor hun brood. Het is het gevolg van een totaal scheefgegroeid systeem waarmee immens veel geld gemoeid is. Maar als arts moet ik opkomen voor de gezondheid van de mensen en dat botst vandaag met de belangen van Big Food. Het is de verantwoordelijkheid van de overheid om werk te maken van dwingende gezondheidsmaatregelen.

Komt fabrieksvoeding bij u nog in huis?

Henderickx: Ik was vroeger verlekkerd op industrieel geproduceerde appelcake, maar nu eet ik die niet meer. Ook de chocopot is bij ons thuis van tafel verdwenen. Een pot Nutella bevat 56 procent suiker en 20 procent palmolie, die rijk is aan verzadigde vetzuren. Ik behandelde ooit een patiënte die haar cholesterolwaarden wist te verlagen door enkel en alleen te breken met de gewoonte om dagelijks een flinke smak chocopasta op haar boterham te smeren. De intensieve hazelnootmonoculturen van Nutella zijn bovendien ook nog eens een ramp voor de bodem, het water en de biodiversiteit. Voor de productie zijn 130.000 ton pesticiden en 20 miljard liter water per jaar nodig.

Is een gezonde, duurzame, biologische landbouw wel mogelijk als we in de toekomst 10 miljard mensen moeten voeden?

Henderickx: Studies wijzen uit dat dat wel degelijk kan. Er is geen andere mogelijkheid. De vruchtbare humusgronden gaan kapot aan chemische meststoffen en pesticiden. Tot voor de Tweede Wereldoorlog waren alle producten bio. Als we zo doorgaan, zullen er enorme voedselcrisissen ontstaan. Ik pleit niet voor kleine, geitenwollensokkenboerderijtjes, maar we moeten wel alle mogelijke duurzame technieken aanwenden en subsidiëren zodat biologische massaproductie mogelijk wordt. Dat gebeurt nu nog te weinig. En we moeten wereldwijd drastisch minder vlees consumeren.

Waarom je zelfs een avocado moet wassen voor gebruik

Volgens u kunnen we betere eetgewoonten creëren zonder onze levensstijl drastisch aan te passen. Hoe dan?

Henderickx: Gezonde voeding betekent back to basics. Kook zelf met verse basisproducten. Ja, koken kost tijd. Maar we kunnen niet ontsnappen aan de evolutionaire werkelijkheid. Een leeuw wordt ook niet gelukkig van een berg hooi of een schaap van een berg koteletten. Onze verre voorouders haalden 20 procent van hun calorieën uit vlees, vis en eieren en 80 procent uit plantaardig vezelrijk voedsel zoals fruit, knollen, zaden en noten. Natuurlijk moeten we niet terug naar dit paleodieet, maar we verwijderen er ons ook het best niet te veel van. Zo komen we weer uit bij ons DNA. Ik zeg vaak: ‘We komen uit de bossen en voor een stuk moeten we opnieuw proberen zo veel mogelijk te leven zoals vroeger in de bossen: bewegen, contact met de natuur, voldoende slapen, positieve sociale contacten en natuurlijke, gezonde voeding.’