In Europese wijnen zijn hoge concentraties trifluorazijnzuur (TFA), de kleinste PFAS-variant, aangetroffen. ‘Een verbod op PFAS-houdende pesticiden is dringend gewenst’, zegt Heleen De Smet, beleidsmedewerker bij Bond Beter Leefmilieu. ‘Alleen zo voorkomen we dat TFA nog meer in onze leefomgeving en in ons lichaam terechtkomt.’
Een steekproef die wijn uit tien landen – waaronder België – analyseerde, brengt aan het licht dat Europese wijnen opvallend hoge concentraties trifluorazijnzuur (TFA) bevatten. TFA is een hardnekkige korteketen-PFAS.
In de studie werden 10 oudere en 39 jongere wijnen geanalyseerd. Opvallend: in de oudere wijnen, die geoogst werden voor 1988, werd géén TFA aangetroffen. De steekproef toont vooral een sterke stijging van de concentratie TFA bij de onderzochte wijnen die geoogst werden vanaf 2010.
‘Die hoge concentraties aan TFA in wijn hebben me verbaasd’, zegt Heleen De Smet, beleidsmedewerker bij Bond Beter Leefmilieu. ‘Zeker omdat ze zelfs, zij het in lagere concentraties, werden aangetroffen in biologische wijnen, afkomstig van druiven die verbouwd werden op land dat al tientallen jaren vrij is van chemische stoffen. Hoewel de studie een steekproef betreft, leert ze ons wel dat TFA overal aanwezig is, en dat het de hoogste tijd is om daar iets aan te doen.’
Bij chronische blootstelling wijzen wetenschappers op significante gezondheidsrisico’s. Hoewel de gevolgen nog niet volledig in kaart zijn gebracht, zou TFA dezelfde gezondheidsgevolgen kunnen hebben als andere PFAS-variaties, zoals PFOS en PFOA. Daarvan is bewezen dat ze het risico op kanker verhogen en dat ze een impact hebben op de lever, de immuniteit en de vruchtbaarheid.
‘Ik heb te veel PFAS in mijn bloed. En u waarschijnlijk ook’: hoe zorgwekkend is dat?
Waar komt TFA vandaan?
Heleen De Smet: F-gassen en PFAS-houdende pesticiden zijn belangrijke bronnen van TFA-verontreiniging. We weten ook dat ze vrijwel overal terug te vinden zijn. Onderzoek laat zien dat TFA aanwezig is in water, bodem, planten en zelfs in het bloed van mensen. Deze steekproef levert nu bijkomende inzichten over de mate waarin TFA zich opstapelt in voedselproducten.
Hoewel we ons best doen om PFAS te elimineren, wordt er ook nog altijd PFAS gespoten op gewassen die we later eten of drinken. We moeten ons dus de vraag durven te stellen waarom we die pesticiden niet verbieden. Ik besef dat het voor de landbouwsector niet makkelijk is om zo’n omslag te maken, maar voor onze gezondheid is het noodzakelijk om die stap te zetten.
Uit de studie blijkt dat Vlaamse wijnen de op een na hoogste hoeveelheid TFA bevatten. Hoe komt dat?
De Smet: Dat is inderdaad zo opgepikt door verschillende media, maar in de studie werd slechts één Vlaamse wijn geanalyseerd en daaruit kunnen we niet afleiden dat ‘Vlaamse wijnen’ hoge concentraties aan TFA bevatten. Het is niet de bedoeling om aan paniekzaaierij te doen.
De actiegroep PAN Europe, die TFA in drinkwater heeft gemeten, trof nergens in Europa zo veel TFA aan als in Vlaams in landbouwgebied.
De Smet: Vlaanderen is inderdaad een hotspot voor PFAS. In studies zien we dat TFA in heel Vlaanderen in het drinkwater wordt aangetroffen. Momenteel geldt in Vlaanderen de norm van 15,6 microgram (µg) per liter in drinkwater. Die hoeveelheid is gebaseerd op consumptie van 2 liter water per dag. Om nog even terug te komen op de vorige vraag: de Vlaamse wijn die geanalyseerd werd, bevatte 310 microgram µg/kg TFA.
Jullie roepen op tot een snel verbod op PFAS, inclusief die in pesticiden.
De Smet: PFAS zit vandaag al overal en we willen voorkomen dat er nog meer bij komt. Ik begrijp in alle eerlijkheid niet dat dat geen hogere prioriteit is op de politieke agenda.
In Vlaanderen is er een verbod op moeilijk verwijderbare stoffen aangekondigd in het regeerakkoord en specifiek een verbod op PFAS-pesticiden in het Vlaamse pesticideplan. Toch schoot minister van Landbouw Jo Brouns (CD&V) nog niet in actie. Er moet nog een hoorzitting komen in het parlement – alsof we allemaal nog eens goed moeten nadenken of zo’n verbod wel nodig is.
‘In het Vlaamse pesticideplan is een specifiek verbod op PFAS-pesticiden opgenomen. Toch schoot minister van Landbouw Jo Brouns (CD&V) nog niet in actie.’
Een algemeen verbod op PFAS op Europees niveau is dringend gewenst, maar tegelijk kan er ook werk gemaakt worden van een federaal en Vlaams substitutie- en uitfaseringsplan. Alleen zo voorkomen we dat TFA nog meer in onze leefomgeving en in ons lichaam terechtkomt.
Voor u is de oplossing duidelijk.
De Smet: Ja, en daarom zouden politici beter nadenken over hoe we landbouwers beter kunnen begeleiden in de nodige omschakeling. Dat gaat tergend traag. In het geval van de pesticiden is het glashelder: als we PFAS op onze gewassen spuiten, moeten we er niet van schrikken dat ze in onze voeding terechtkomen.
98 procent van de wereldbevolking heeft PFAS in het bloed
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier