Biologische landbouw moeilijk? ‘Je moet een betere boer zijn, ja’

Paul Holmbeck promoot wereldwijd de voordelen van biologische landbouw. ‘Het stikstofakkoord is een gemiste kans.’

‘Nee, lobbying is geen vies woord. Integendeel, het is de oplossing voor veel problemen.’ De uitspraak typeert Paul Holmbeck. Als oprichter van de biologische belangenorganisatie Organic Denmark heeft de Deense Amerikaan een soort sterrenstatus in de wereld van de bioproductie, die uitgaat van landbouw zonder chemische pesticiden en antibiotica. Zijn activisme ontstond jaren geleden, toen hij groepsaankopen organiseerde zodat de crèche van zijn zoon biologisch eten kon serveren.

Vandaag promoot Holmbeck wereldwijd het belang van biologische producten. Dat doet hij door ver van een geitenwollendiscours te blijven en nauwe banden aan te knopen met bedrijven en overheden: van de Europese Unie over Tanzania tot Indonesië. Op 22 juni haalt de partij Groen hem naar het Vlaams Parlement voor een studiedag.

Nergens in de EU geven consumenten meer geld uit aan bioproducten dan in Denemaken. En ook qua productie doen de Denen het beter dan de Belgen. Ruim 11 procent van de Deense landbouwgrond is voorbehouden aan biologische producten, in België is dat 7,4 procent. ‘We zijn erin geslaagd om bio normaal te maken voor normale mensen. Bio is geen niche meer, het is mainstream.’

Waarom zet u zo hoog in op politieke beïnvloeding?

Paul Holmbeck: Politici stelden me die vraag vroeger ook: ‘Waarom zou er speciaal beleid moeten zijn, de markt lost dat toch op?’ Ondertussen hebben we de steun van elf van de twaalf Deense politieke partijen. De overkoepelende reden is dat ze zich gaandeweg realiseerden dat bio verschillende problemen oplost die zij willen aanpakken. Watervervuiling door pesticiden, de verkleining van de veestapel, CO2-opslag, het herstel van de biodiversiteit, stikstofreductie… voor al die belangrijke uitdagingen is bioproductie een deel van de oplossing.

Daarom is het een gemiste kans dat het Vlaamse stikstofakkoord met geen woord repte over het belang van biologische landbouw. Dankzij biolandbouw wint iedereen: van politici tot landbouworganisaties die worstelen met de stikstofbeperkingen.

Bioproducten zijn duurder dan niet-biologische producten. Voor veel mensen is de keuze dan snel gemaakt.

Holmbeck: Ook Denen winkelen prijsbewust, hoor. Maar het klopt: de prijs blijft de grootste hindernis in de verkoop van bio. Daarom volgen we verschillende denksporen.

Bijvoorbeeld?

Holmbeck: Om de prijs van het bioproduct zo laag mogelijk te houden, bouwen we productieketens uit, vergroten we het aanbod en zetten we in op de korte keten, zodat boeren rechtstreeks aan consumenten kunnen verkopen.

Maar we werken ook nauw samen met supermarkten, want je moet nu eenmaal aan marktpartnerschappen bouwen. En dan is er – opnieuw – de politiek. Wij ijveren voor een lagere btw op bioproducten, want dat zou een gamechanger zijn. Waarom? Omdat het zou leiden tot een gelijker speelveld tegenover niet-bioproducten. Vergeet niet dat de prijs van conventionele producten niet de ware maatschappelijke kosten weerspiegelt, bijvoorbeeld op het vlak van biodiversiteit en onze gezondheid. Maar natuurlijk is ook communicatie belangrijk.

In welke zin?

Holmbeck: We moeten de consument duidelijk maken dat hij méér krijgt voor zijn geld. In zijn winkelkar legt hij niet enkel het bioproduct, maar ook proper drinkwater en dierenwelzijn.

U kunt toch niet ontkennen dat er nog steeds een elitair sfeertje rond bio hangt?

Holmbeck: Natuurlijk vind je nog mensen die denken dat bio enkel voor de rijken is. Vroeger werden bioproducten zelfs in de markt gezet als luxeartikelen, waardoor retailers er hoge winsten op boekten. Maar dat beeld is achterhaald. Organic Denmark was de eerste belangenorganisatie die de handen in elkaar sloeg met een prijsvechter (de winkel Netto, vergelijkbaar met Jumbo of Aldi bij ons, nvdr). Die winkel gebruikt al twintig jaar lang dezelfde slogan: ‘Iedereen moet bio kunnen kopen’ – in het Deens klinkt het beter. (lacht) In het begin waren veel van onze landbouwers ertegen. Ze vreesden dat de prijsvechters hen minder zouden betalen, maar dat bleek onterecht. Het begon met tien bioproducten, maar nu verkoopt de winkel meer bio dan alle andere supermarkten.

Hoe is uw relatie met de belangengroep van de traditionele landbouw? De Deense evenknie van onze Boerenbond, zeg maar.

Holmbeck: Zeker vroeger was er scepsis jegens ons. Ze dachten dat wij hen in een slecht daglicht wilden stellen, maar wij hebben hen nooit aangevallen. Dat zou ook dom zijn, want dan zouden we de politieke partijen die dicht bij de boeren staan tegen ons in het harnas jagen. Niettemin horen we soms nog boze reacties op onze campagnes. Zelfs wanneer we zeggen dat 40 procent van ons drinkwater vervuild is door pesticiden, blijven ze beweren dat zij er niets mee te maken te hebben.

Begrijpt u dat landbouwers moeite hebben met de omschakeling naar biolandbouw? Het gaat gewoon makkelijker met pesticiden.

Holmbeck:(droog) Je moet een betere boer zijn, dat klopt. Die attitude is in opgang onder jongeren op landbouwscholen. Biolandbouwers steunen meer op hun vakmanschap: ze moeten weten wat er gaande is in hun grond, wanneer ze moeten zaaien, wanneer ze welke insecten moeten vermijden en hoe het met hun vee gaat. Ze staan in het centrum van hun productie, en houden zich niet louter bezig met pesticiden sproeien.

Vertel dat maar tegen landbouwers die nu al amper het hoofd boven water houden door de flinterdunne winstmarges waarmee ze werken.

Holmbeck: Boeren die uitsluitend werken voor consumenten die alleen maar aan lage prijzen denken, zullen altijd in een race to the bottom belanden. Maar een producent die denkt aan andere waarden krijgt betere prijzen én meer maatschappelijk aanzien. Dat horen we ook van onze leden. Toen ze op familiefeestjes zeiden dat ze overstapten naar biolandbouw kregen ze plots meer vragen over hun werk. Bioboeren krijgen respect.