In het Italiaanse Alba overleed Francesco Rivella. De bromatoloog of voedingswetenschapper bedacht het recept voor Nutella. Dat betekende de start van de multinational Ferrero. De gelijknamige eigenaars werden multimiljardair.
Rivella komt uit Barbaresco, vlakbij Alba, hartje Piemonte en bakermat van fijne wijnen, truffels en kloosters gevuld met stilte. Zijn vader werkt als invalide uit de Eerste Wereldoorlog bij de post. Zijn ma verkoopt brood. Francesco is een stille, leergierige jongen die na zijn lyceum in Alba chemie studeert in Turijn, en dan specialiseert in de bromatologie.
Spuwbekers
Zijn eerste baan vindt hij snel, zij het als planner bij een wegenbouwer in Toscane. Maar op zijn eerste kantoordag merkt de verbijsterde chemicus dat alle collega’s een of ander lidmaat missen. Allemaal gevolgen van het gebruik van onstabiel dynamiet.
Francesco spoort meteen terug naar huis en begint op zijn 25e in Alba als voedingsdeskundige bij Pietro Ferrero, een banketbakker met een groot atelier voor smeerbare ersatz-chocolade.
‘Kinderen liepen in Piemonte met een snee brood naar de winkel voor een laagje van zijn SuperCrema,’ staat later in Mondo Nutella, de biografie van het bedrijf. ‘Voor vijf lire smeerde de winkelier een dun laagje, voor tien een dik.’
‘Voor vijf lire smeerde de winkelier een dun laagje SuperCrema.’
Omdat suiker en cacao vlak na de Tweede Wereldoorlog onbetaalbaar waren, gebruikt de chocolatier een lokaal recept uit de 19e eeuw met zoetvervangers en lokale hazelnoten die op cacao lijken. Samen met Pietro’s zoon Michele die de handel overneemt, dweilt Rivella in een Fiat 500 jaren Europa af. Als vrienden voor het leven kopen ze overal snoep en chocolade.
Terug in Alba analyseert Rivella de oogst wetenschappelijk en experimenteert met nieuwe producten. Collega’s, voorzien van spuwbekers voor wijnproeverijen, dienen als testpanel. Als die een nieuw bedenksel lekker vinden, komt de volgende proefbatterij: hun vrouwen. De upgrade van de stugge SuperCrema – Michele is erdoor bezeten – verloopt echter moeizaam. Pas na tien jaar labonderzoek, in 1964, komt die er.
Vuistbal
De hazelnoten blijven, maar Rivella voegt palmolie en melkpoeder toe aan echte cacao en suiker. Omdat een nieuwe voedingswet het gebruik van de benaming Super verbiedt, verzint hij ook een nieuwe naam, Nutella. Michele Ferrero komt met het idee de nu perfect smeerbare pasta in glazen potjes te gieten, daarna bruikbaar als drinkglas. Dat wordt de wereldwijde doorbraak van het oer-Italiaanse en zorgzame familiebedrijf.
De scheikundige werkt daarna aan de ontwikkeling van Ferrero Rocher – een praline met gemalen hazelnoot -, de TicTac-pepermuntjes en het eindeloze gamma van Kinder-chocolade. Als hoofd productontwikkeling en onveranderlijk met een zwartgemontuurde bril en slordige stropdas controleert deze professor Zonnebloem de fabrieken die Ferrero nu in de hele wereld bouwt. Af en toe haalt een noviteit van Rivella de markt niet, zoals de met vitaminen verrijkte Nutella.
In 1993, hij is dan 66, vertrekt Rivella met pensioen. Hij brengt vooral tijd door tussen zijn fruitbomen, bij de pallapugno, een plaatselijke versie van vuistbal, en met zijn vrienden, onder anderen Primo Levi, ook scheikundige maar vooral auteur van Het periodiek systeem.
Met de Ferrero’s – Forbes taxeert Michele’s zoon en erfgenaam Giovanni in 2024 op 42 miljard euro – deelt hij een uitgesproken mediaschuwheid. De Italiaanse pers mist collectief en geheel naar eigen traditie, Rivella’s overlijden. In tegenstelling tot de Ferrero’s gaat de dottore wel nooit weg uit eigen streek.
Zij verkassen naar de Brusselse rand en Monaco om fiscale en veiligheidsredenen. Hij blijft. ‘Ik kan me niks indenken,’ zegt Rivella in zijn Rotary Club van Alba, ‘wat de wereld buiten Piemonte mij extra kan bieden.’
