Een opmerkelijke nieuwe studie toont dat mineraalwater uit plastic flessen 10 tot 100 keer meer microplastics bevat dan eerst gedacht. Dan maar overschakelen op een herbruikbare drinkbus? ‘Dat maakt weinig verschil’, zegt professor Jana Asselman.
Plastic versus planeet: de strijd wordt almaar grimmiger. Plastic is vandaag overal – in de lucht, voeding, kleding, tapijten en meubels – en breekt zo goed als niet af.
Nu blijkt dat in gebotteld water van drie Amerikaanse merken nog veel meer microplastics zitten dan eerder gedacht, zo zegt een nieuwe studie. Het gaat dan vooral om kleinere nanoplastics, die maar even groot zijn als een menselijke rode bloedcel.
Via een nieuwe onderzoekstechniek ontdekten wetenschappers gemiddeld maar liefst 240.000 plastic fragmenten in een plastic waterfles van 1 liter. Bij 90 procent van die fragmenten ging het om nanoplastics, bij de overige 10 procent om microplastics.
Professor biotechnologie Jana Asselman van het Blue Growth Research Lab (UGent) is niet verrast. ‘Hoe kleiner je gaat, hoe meer partikels je zult vinden. Het innovatieve aan deze studie is dat het de eerste keer is dat partikels tot 100 nanometer zijn gemeten. Tot voor kort konden we alleen deeltjes van meer dan 20 micrometer detecteren. Plastic wordt veelvuldig gebruikt omdat het inert is en met niets reageert. Maar het gevolg is dat het ook niet reageert op onze meettoestellen.’
Het is dus mogelijk dat er geen honderdduizenden, maar miljoenen nanodeeltjes in 1 liter flessenwater zitten.
Hoe komen microplastics in mineraalwater terecht?
De meeste flessen zijn gemaakt van polyethyleentereftalaat (pet), dat onder invloed van zonlicht en temperatuur afbreekt. Maar pet-deeltjes zijn niet de meest gevonden plasticsoort, wel polyamide, ook wel bekend als nylon.
Nylon in mineraalwater: hoe kan dat? ‘Volgens de onderzoekers is het waarschijnlijk afkomstig van de nylon filtermembranen die worden gebruikt om flessenwater te zuiveren van contaminanten zoals bacteriën, geneesmiddelen, pesticiden en zware metalen’, zegt Asselman. ‘Ironisch genoeg worden door het water te zuiveren dus heel wat microplastics toegevoegd omdat het water onder hoge druk door die membranen geduwd wordt en op die manier nylonvezels vrijkomen. De studie toont aan dat bepaalde productieprocessen best eens onder de loep genomen worden. Er zijn genoeg andere filters op de markt.’
Hoe veilig is flessenwater nu eigenlijk?
Juist omdat men microplastics zo moeilijk kan traceren, zijn er weinig studies naar de gezondheidseffecten. Voorlopig zien gezondheidsexperts geen reden tot paniek, maar ze dringen wel aan op meer onderzoek.
Wat we wel al weten, is dat het lichaam een groot deel van het spul uitscheidt via de stoelgang – hoeveel partikels worden uitgescheiden hangt af van persoon tot persoon. Nanodeeltjes worden wel opgenomen in het lichaam. Er zijn indicaties dat dit op cellulair niveau kan leiden tot oxidatieve stress, ontstekingsreacties en schade aan het DNA van de cellen, maar of die waargenomen effecten op cellulair niveau ook kunnen leiden tot een groter risico op ziektes als kanker of obesitas – en in welke mate – is onbekend. Verontrustend is bijvoorbeeld dat van polyvinylchloride (pvc), dat ook in flessenwater wordt teruggevonden, geweten is dat het schadelijk is voor de gezondheid.
Bovendien liften er op kunststoffen heel wat schadelijke stoffen mee, zoals zware metalen, dioxines en hormoonverstoorders die zich opstapelen in vetweefsel. Van die laatste is bekend dat een te hoge blootstelling schadelijk is voor de lever, de nieren en de vruchtbaarheid. Studies wijzen uit dat het aantal hormoon- en (auto-)immuunaandoeningen sinds de jaren 1970 effectief is toegenomen.
‘We moeten ons ook afvragen of die nanopartikels wel allemaal zo klein blijven zodra ze in ons lichaam zitten’, merkt professor Asselman op. ‘We zien in ons lab dat hoe kleiner het partikel wordt, hoe makkelijker het gaat samenklitten met grotere partikels zoals organisch materiaal. Hoe groter het partikel, hoe kleiner de kans dat het in onze cellen terechtkomt.’
Het heeft dus geen zin om ons zorgen te maken over elk stukje plastic dat we tegenkomen. Beter is om het gebruik van niet-essentieel plastic zo veel mogelijk te beperken. Af en toe eens uit een plastic waterflesje drinken, hoeft niet per se een probleem te zijn. Maar als je jarenlang plastic flesjes gebruikt, kan je lichaam, en het milieu, dat op den duur niet meer kwijt.
Is een herbruikbare plastic drinkbus een goed alternatief?
Herbruikbare drinkflessen, zoals de alom bekende Dopper, zijn eveneens gemaakt van plastic, maar zijn ontegensprekelijk veel beter voor het milieu omdat ze verhinderen dat er wegwerpflesjes in de natuur terechtkomen. Maar wat microplastics betreft, maken ze weinig verschil omdat ze onderhevig zijn aan verwering en slijtage. ‘De meeste plastics worden gegenereerd door het voortdurend los- en aandraaien van de flesdop’, zegt Asselman. ‘Bij elke schroef- of wrijfbeweging tussen plastic en een ander oppervlak creëer je microplastics. Dat geldt dus ook voor een glazen fles met een plastic dop.’
Bevat kraanwater microplastics?
Kraanwater is in alle opzichten de beste keuze, zowel voor gezondheid, milieu als portemonnee. ‘Al is ook water niet plasticvrij, maar wat is dat tegenwoordig wel nog?’ merkt Asselman op. ‘Toch bevat kraanwater heel wat minder microplastics dan flessenwater. Uit een studie uit 2022 blijkt dat in Vlaams leidingwater gemiddeld 0,01 partikels microplastics per liter zit, met dien verstande dat er maar gemeten werd tot 20 micrometer.’
Is een waterfilterkan nuttig om je kraanwater te filteren?
De bekende Brita-kan, die bij veel gezinnen op tafel staat, filtert kalk, chloor, zink, koper en alle microplastics groter dan 5 micrometer uit leidingwater, maar de filterpatronen zijn natuurlijk ook gemaakt van plastic. Zo bestaat de kans dat je juist microplastics aan je kraanwater toevoegt. ‘Ik heb nog nergens de exacte samenstelling van het filtermembraam van Brita gevonden’, geeft Asselman toe. ‘De vraag is of de producent al of niet nylonmembraam gebruikt en er dus nylonvezels in het water kunnen terechtkomen. Daarover heb ik geen informatie.’
‘Leidingwater filteren om gezondheidsredenen is trouwens overbodig’, zegt Asselman. ‘Het kraanwater in Vlaanderen is van zeer hoge kwaliteit. Heel wat mensen filteren hun water vooral voor de smaak. In sommige regio’s bevat het iets meer kalk, of ruikt het meer naar chloor.’
Nog een laatste gezondheidstip: vervang tijdig de filter, want die kan een broeihaard van bacteriën worden. Een alternatieve manier om chloor uit leidingwater te verwijderen, is het water even in een open kan te laten staan zodat de chloorresten kunnen verdampen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier