Hoe ons lichaam calorieën verwerkt hangt onder meer af van hoe ze verpakt zijn. En de calorieën in fabrieksvoeding doen blijkbaar vreemde dingen in ons lichaam.
Uit het voedingsexperiment van Knack.be en Weekend.be, waarin 10 proefpersonen een maand lang geen ultrabewerkte voeding consumeerden, kwam één duidelijke conclusie naar voren: alle deelnemers vielen af. Gemiddeld toonde de weegschaal 1,78 kilogram minder aan. Het verloren gewicht betrof bovendien ongezond buikvet rond de organen.
Nochtans was het experiment helemaal niet bedoeld als dieet. De deelnemers mochten koekjes, taart, crackers, hamburgers en pizza eten, zolang het allemaal maar zelfgemaakt was. Iedereen ging dan ook volop aan de slag met pizzadeeg, gehakt, maar ook suiker en veel boter. Want het is niet omdat het eten onbewerkt was, dat het niet lekker mocht zijn.
Niet alleen ons experiment leidde tot gewichtsverlies, ook een wetenschappelijk uitgevoerde studie uit 2019 door de Amerikaanse voedingsonderzoeker Kevin Hall kwam tot deze conclusie. In een gerandomiseerde gecontroleerde studie (de gouden standaard in de wetenschap) onderzocht Hall het effect van ultrabewerkte voedingsmiddelen op de energie-inname van 20 volwassenen. Een groep deelnemers werd opgesloten in een onderzoekslabo en kreeg gedurende twee weken een ultrabewerkt dieet, de andere groep een onbewerkt dieet. De daaropvolgende twee weken werden de groepen omgewisseld. De maaltijden van beide groepen bevatten steevast dezelfde hoeveelheid calorieën, macronutriënten, suikers, zout en voedingsvezels. Niet simpel als je weet heel wat ultrabewerkte voeding ontdaan zijn van vezels en veel suiker bevat. Daarom kregen de ultrabewerkte groepsleden bijvoorbeeld extra in water oplosbare vezels toegediend. De deelnemers mochten zoveel daarnaast eten als ze wilden.
Bij de ultrabewerkte groep bleek de energie-inname per dag gemiddeld 508 kilocalorieën hoger (vooral koolhydraten en vet) dan bij het onbewerkte dieet. Bovendien bleek uit bloedresultaten dat de hormonen die in het lichaam verantwoordelijk zijn voor het hongergevoel, verhoogd bleven bij het ultrabewerkte dieet in vergelijking met het onbewerkte dieet. Wil je gewicht verliezen, beperk dan de consumptie van ultrabewerkte voedingsmiddelen, concluderen de onderzoekers.
Het opmerkelijke was dat Hall zijn studie net had opgezet met de bedoeling om aan te tonen dat de bewerking van voeding niet de reden is waarom Amerikanen steeds dikker worden, maar wel het feit dat ze gewoon te veel calorieën eten. Als fysicus wist hij namelijk goed genoeg dat voeding niets meer is dan een optelling van zijn nutritionele delen: vet, koolhydraten, eiwitten, vezels,…
Dat blijkt niet zo te zijn.
Industriële bewerking maakt wel degelijk een verschil
Hoe ons lichaam calorieën verwerkt, hangt af van onze genen, geslacht, leeftijd, hormonen, microbioom, slaappatronen, de mate van sedentair leven, lichaamsvet en spiermassa, maar ook het voedsel waarin de calorieën vervat zitten. Het zijn wel degelijk de complexe industriële en chemische bewerkingen van fabrieksvoeding die verantwoordelijk zijn voor de huidige obesitasepidemie, stelt Hall.
Maar op welke manier? Dat is een onderwerp waar wetenschappers intens over speculeren, maar nog niet precies de vinger op kunnen leggen.
Fabrieksvoeding bevat uiteraard meer vet, suiker en zout dan niet-bewerkte voeding en is energiedenser. Het is bovendien op zo’n manier samengesteld dat we door het te eten een zogenaamd ‘gelukzaligheidspunt’ in de hersenen bereiken en niet kunnen stoppen met eten. Je haalt dus meer uit een calorie in fabrieksvoeding dan een calorie in ene stuk broccoli.
Een andere theorie is dat ultrabewerkte voeding ontzettend makkelijk te eten is. Het glijdt naar binnen zonder dat je er veel moeite moet doen. Wie een Giant in de Quick verorbert, moet veel minder kauwen dan op een zelfgemaakt burger in een volkoren broodje, waardoor je er meer van eet.
Daarnaast voel je je na het eten van fabrieksvoeding minder snel vol en minder lang verzadigd omdat alle vezels er zijn uitgehaald. Ook dat werkt overgewicht in de hand.
Het effect van additieven zoals kunstmatige zoetstoffen op het microbioom, de honderd biljoen bacteriën, schimmels en virussen in onze darmen waar we nog zo weinig over weten, is een andere theorie. Aspartaam, een hoofdbestanddeel van ’s werelds meest gebruikte zoetstof, kan bijvoorbeeld de hersencircuits voor eetlust in de war schoppen. Smaak- en kleurstoffen en aroma’s zouden dan weer bijdragen tot een verslavingseffect. Meer onderzoek is nodig.
Van een Oreo een banaan maken
De voedingsindustrie mag dan nog zoveel proberen om aparte componenten, of het nu om vet of suiker gaat, te weren uit voeding om de obesitascrisis aan te pakken, als de fabrieksbewerking op zichzelf een deel van het probleem is, zijn al die alternatieve voedingssamenstellingen een doekje voor het bloeden.
Toch blijft Kevin Hall hopen dat er een manier is om de productieprocessen van ultrabewerkte voeding aan te passen dat ze minder ongezond worden. Volgens hem is een groot deel van de bevolking met een laag inkomen immers erg afhankelijk van dit soort goedkoop voedsel voor dagelijks gebruik. Maar ook hij geeft toe dat je van een Oreo nu eenmaal geen banaan kunt maken.
Meer lezen over wat er in fabrieksvoedsel zit en wat dat betekent voor jou? Dat doe je op https://www.knack.be/dossier/weet-wat-je-eet/
Weet wat je eet
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier