Viroloog Steven Van Gucht: ‘Er is onvoldoende draagvlak voor een mondmaskerverplichting in ziekenhuizen’

Nu de griepepidemie stilaan haar hoogtepunt bereikt, raadt de overheid mensen met symptomen en/of een kwetsbare gezondheid aan om op drukke plekken weer een mondmasker te dragen. Viroloog Steven Van Gucht (Sciensano) licht toe waarom er – anders dan tijdens de pandemie – niet voor een verplichting werd geopteerd.

Het waarschuwingsniveau voor luchtweginfecties in ons land werd zopas verhoogd van code geel naar oranje. De inschatting komt van de Risk Management Group. Volgens de RMG is de druk op het gezondheidssysteem vandaag zo hoog dat ‘extra aanbevelingen en acties noodzakelijk zijn om het fenomeen in de te dammen.’

De belangrijkste aanbevelingen klinken bekend in de oren. De bevolking wordt aangeraden handen regelmatig te wassen, binnenruimten optimaal te ventileren, te niezen in de elleboog en thuis te blijven in geval van ziekte. Mensen met symptomen en kwetsbare mensen, ten slotte, wordt aangeraden op drukke plaatsen een mondmasker te dragen.

Hoewel de aanbevelingen onvermijdelijk doen terugdenken aan de covidcrisis, is de huidige toestand daar volgens viroloog Steven Van Gucht absoluut niet mee te vergelijken. ‘Wat we vandaag meemaken is een vrij typisch griepseizoen’, zegt hij. ‘Het verschil met andere jaren is dat we nu een winterplan met kleurcodes en bijbehorende aanbevelingen hebben.’

Is dat plan een les die we uit de coronacrisis hebben getrokken?

Steven Van Gucht: Inderdaad. Voor de pandemie hadden we ook periodes waarin de druk op het zorgsysteem erg hoog was. Het idee was dat we daar vrij machteloos tegenover stonden. De pandemie heeft geleid tot een andere strategie, en het besef dat we met sensibilisering en aanbevelingen die druk minstens wat kunnen verlichten.

Kunt u vertellen hoe groot die druk vandaag is?

Van Gucht: Wij krijgen gegevens van een netwerk van een honderdtal huisartsen en tien grote ziekenhuizen. Die gegevens laten zien dat de belasting vandaag ongeveer twee derde is van de piekbelasting in een normale griepepidemie, en dat die nog verder aan het vergroten is. Daarnaast zien we dat er ook uitbraken zijn in woonzorgcentra, met verschillende hospitalisaties en ook hier en daar een sterfgeval tot gevolg. Gelukkig zien we vandaag weinig covidbesmettingen, en is het RSV-seizoen over haar hoogtepunt. 

 In de reeks aanbevelingen maakt het mondmasker zijn comeback. Het wordt aangeraden aan mensen met symptomen en/of een kwetsbare gezondheid, met name als ze ‘drukke plaatsen’ bezoeken. Zou het masker op plekken als ziekenhuizen en woonzorgcentra in deze fase niet beter verplicht worden?

Van Gucht: Dat ligt erg gevoelig en daarom doen we dat niet. Maar zeker in ziekenhuizen of WZC’s hopen we dat het ook zonder verplichting vrij algemeen gedragen zal worden. Ziekenhuizen zijn ook verantwoordelijk voor hun eigen beleid. Ze mogen strenger zijn dan aanbevolen.

Heeft een verplichting niet het voordeel van de duidelijk?

Van Gucht: Zolang je niet kan spreken over een zware crisis is het draagvlak daarvoor erg klein, zeker als je dat verbod ook nog eens zou uitbreiden naar plaatsen als het openbaar vervoer.

Een mondmasker dragen is hoogstens een beetje vervelend. Begrijpt u de grote weerstand?

Van Gucht: Dat is iets cultureels. In Japan en bij uitbreiding meerdere Aziatische landen zit je met het omgekeerde. Mensen gaan er joggen met hun masker aan. Epidemioloog Peter Piot vertelde me ooit dat de Japanse overheid de bevolking aanmoedigt om dat masker ook af en toe uit te doen. In een meer liberale, individualistische maatschappij is dat ondenkbaar. Zeker in een niet echt uitzonderlijke periode krijg je een verplichting politiek niet verkocht.

Zoals u net vertelde: het aantal covidbesmettingen ligt bijzonder laag. Verrast u dat?

Van Gucht: Nee, dat lag zelfs in de lijn van de verwachtingen. Persoonlijk had ik de terugval zelfs al sneller verwacht. De afgelopen 5 jaar zijn we bijna voortdurend aan dat virus blootgesteld en bovendien vaak gevaccineerd geweest, met populatie-immuniteit tot gevolg. Het verklaart waarom we nu zelfs in de winter geen druk ervaren. Maar dat betekent natuurlijk niet dat het weg is. Nu het virus nog weinig circuleert, begint de immuniteit ook weer af te nemen en komt er weer ruimte voor een nieuwe variant. We zullen dus zeker nog nieuwe opstoten meemaken. De vraag is alleen in welke periodiciteit. Zal het om de zes maanden terugkeren, of om de twee jaar? Dat is niet te zeggen.