‘Vereenzaming is één van de smerigste ziektes van onze tijd’

‘De strijd tegen de vereenzaming van onze senioren moet bovenaan onze prioriteitenlijst’, vindt Wim Soons (CD&V), die pleit voor Buurt Babbel Netwerken naar analogie met de Buurt Informatie Netwerken.

Haast elke dag worden we in de pers bestookt met onderzoeken die ons de meest uiteenlopende inzichten aanreiken. Zo zag ik de voorbije dagen: “Onderzoek: traditioneel kerstpakket still rules”, “IKEA-onderzoek: ‘vrouwen ruimen meer op dan mannen’ en ook “Het is bewezen: Puppyogen zijn allesbehalve toeval” de revue passeren.

Andere onderzoeken krijgen helaas minder aandacht dan ze verdienen. In september kwam de Koning Boudewijnstichting (KBS) met de resultaten van een bevraging van 2000 Belgische 60-85-jarigen. Sommige van de conclusies waren verrassend positief, anderen ronduit ontluisterend. Het goede nieuws: gemiddeld zijn onze senioren gelukkig. 68 procent kijkt positief of zeer positief aan tegen het ouder worden, en op een schaal van 0 tot 10 geven ze zichzelf een 7,4. Een mooie score wanneer je weet dat de gemiddelde Belg, over alle leeftijden heen, zichzelf maar een 6,9 geeft. Als we inzoomen en kijken wat de bepalende factoren voor ons geluksgevoel zijn, springt één indicator er bovenuit: sociaal isolement. Het spreekwoordelijke als-we-maar-gezond-zijn, weegt maar half zo sterk door, en komt op de tweede plaats. Wanneer we inzoomen op de cijfers rond sociaal isolement, is het beeld weinig rooskleurig. Liefst 23 procent van onze 60-plussers, of bijna één senior op 4, geeft aan ‘sterk sociaal isolement te ervaren’. Deze vereenzaming blijkt ook hardnekkig: amper 18 procent van de groep die zich sterk geïsoleerd voelt, heeft al geprobeerd om via concrete acties hier iets aan te doen. Harde cijfers, die soms ook pijnlijk concreet worden.

Op 1 juni van dit jaar werd Willem Staes begraven, 63 jaar jong. Willem was al enkele dagen overleden voor zijn lichaam gevonden werd. De laatste jaren woonde hij alleen en vereenzaamd samen met zijn 90-jarige, dementerende moeder Alma, die hij elke avond de trap op droeg. Zij had dagen bij het lijk van haar zoon gezeten zonder dat zij in staat was iemand te verwittigen. In het landelijke dorp, “waar de mensen elkaar nog kennen”, kwam dit verhaal aan als een schok.

Vereenzaming is dan ook één van de smerigste ziektes van onze tijd. Een ziekte die de levenskwaliteit van mensen enorm aantast, en die veel breder op zich heen grijpt dan we vaak beseffen. Je hoeft maar met personeel in een woonzorgcentrum te spreken, om te beseffen dat er een groeiend aantal senioren zijn die nog heel weinig bezoek kennen. Een gevolg ondermeer van de gezinsverdunning: tussen 1990 en 2016 daalde de omvang van het gemiddelde Vlaamse huishouden van 2,59 naar 2,36. Er is dus minder nageslacht, maar ook minder broers en zussen, neefjes en nichtjes, om een bezoek te brengen.

Een gevolg ook van de grote stijging van het aantal hoogbejaarden: op 85 is een heel deel van hun voormalige sociaal netwerk immers overleden, en zij die overblijven zijn vaak niet meer voldoende mobiel om nog bij anderen op bezoek te gaan. De commissie voor de vergrijzing berekende vorig jaar nog dat het aantal senioren de komende jaren enorm zal toenemen: tegen 2022 zullen er 181.000 67-79-jarigen bijkomen, en 22.000 80-plussers. Tegen 2040 lopen deze cijfers op tot 484.000 bijkomende 67-79-jarigen, en zien we een explosie van het aantal 80-plussers: een stijging van 434.000, tot dik 1 miljoen .

Ik geloof dat we dan ook maar één conclusie kunnen trekken, en dat is een harde: wij schieten als maatschappij vandaag enorm te kort ten aanzien van onze senioren, en het aantal vereenzaamde senioren dreigt de komende jaren nog sterk toe te nemen.

Nochtans zijn oplossingen mogelijk: de voorbije jaren zijn de Buurt Informatie Netwerken (BIN) als paddestoelen uit de grond geschoten om voor meer veiligheid te zorgen, wanneer komt de boom van de Buurt Babbel Netwerken? Ik ben ervan overtuigd dat een babbel voor vele senioren een enorm verschil kan maken. Volgens het KBS-onderzoek heeft amper 10 procent van de 60-plussers vandaag weet van een ondersteuning netwerk in hun buurt.

Soms zal die ondersteuning bestaan in een geregeld bezoek, zoals Samana – de opvolger van Ziekenzorg – dat vandaag al doet. Voor andere senioren kan het een wereld van verschil maken indien ze wegwijs worden gemaakt in de wondere wereld van Facebook en Skype, omdat ze op die manier de belevenissen van hun kleinkinderen elke dag kunnen volgen, én oude vrienden-van-weleer kunnen herontdekken.

Als we als – rijke – maatschappij niet in staat zijn dit soort antwoorden te formuleren, dan schieten we enorm tekort ten aanzien van onze ouders, grootouders, tantes en nonkels. En dat zou niet minder dan een schande zijn.