‘Veel hulpverleners hebben geen enkel respect voor de wil van oude mensen’

Als bejaarden naar een woonzorgcentrum verhuizen, is dat vaak niet hun eigen keuze. ‘Nochtans kan haast iedereen alleen wonen’, zegt thuisverpleger Pierre Fourier.

‘Stel dat er morgen een vluchteling van het dak springt van het gesloten centrum waar Theo Francken hem heeft laten opsluiten. Dan staat het land toch op zijn kop? Maar stort een hoogbejaard koppel zich van de negende verdieping van een woonzorgcentrum naar beneden, zoals onlangs in De Panne is gebeurd, dan wordt dat als een fait divers afgedaan’, zegt Pierre Fourier, die aan de kust een thuisverplegingsdienst met een twintigtal verpleegkundigen runt. ‘Een geïsoleerd feit was die wanhoopsdaad nochtans niet. Veel oude mensen worden tegen hun zin in een woonzorgcentrum geduwd en zijn er diep ongelukkig. Het gevolg is dat velen van hen geen zin meer hebben om te leven. Geen wonder dat zoveel bewoners antidepressiva of slaapmiddelen slikken.’

Ziet u vaak patiënten die worden gedwongen om naar een woonzorgcentrum te verhuizen?

Pierre Fourier: Zeker. Meestal gebeurt dat als ze in het ziekenhuis liggen omdat ze zijn gevallen of de een of andere infectie hebben opgelopen. Op zich is dat nochtans geen reden om te verhuizen, want meestal worden ze weer helemaal beter. Toch zien we vaak dat geriaters of medewerkers van de sociale dienst dan oordelen dat het niet meer veilig is om zo iemand naar huis te laten terugkeren. In eerste instantie bespreken ze dat meestal met de familie, over het hoofd van de betrokkene heen. Vervolgens praten ze net zolang op de patiënt in tot hij helemaal bang is gemaakt. ‘De volgende keer zal je misschien niet zoveel geluk hebben’, zeggen ze dan. Iemand die oud, zwak en ziek is, durft daar meestal niet veel tegenin te brengen. Zeker niet de huidige generatie tachtigers en negentigers.

Laat de familie van zo’n bejaarde dat zomaar gebeuren?

Fourier: Om te beginnen wonen hier aan de kust veel mensen die geen familie in de buurt hebben. Zij hebben ervoor gekozen om hun oude dag aan zee door te brengen, terwijl hun kinderen in het binnenland wonen. Maar zelfs als ze hier familieleden hebben, wil dat nog niet zeggen dat zij veel taken op zich kunnen of willen nemen. De meesten hebben het zo al druk genoeg. Ik heb zelfs de indruk dat veel mensen echt opgelucht zijn als ma of pa naar een home verhuist, want dan hoeven zij niets meer te doen. Onlangs nog was er een vrouw die tegen haar zin naar een woonzorgcentrum trok omdat haar dochter haar was niet meer wou doen. ‘Maar dan kunnen we je was toch gewoon uitbesteden?’ opperde ik. Nee, dat vond ze blijkbaar te duur. Vaak zijn zulke akkefietjes genoeg om mensen in de richting van een rusthuis te duwen.

Gaan sociale diensten daar echt zo licht over?

Fourier: Vaak wel. Een tijd geleden ging ik een van onze patiënten, een dame van 99 jaar, in het ziekenhuis opzoeken. Ze was gevallen toen ze een koekje van haar parkiet wou oprapen en had een barst in haar bekken. Zodra ik de kamer binnenkwam, begon ze onbedaarlijk te huilen. ‘Ze willen mij in een home stoppen’, snikte ze. Op de sociale dienst kreeg ik te horen dat ze haar thuissituatie niet meer verantwoord vonden. Terwijl ze niet eens bij die vrouw thuis waren gaan kijken! Zoals zo vaak baseerden ze zich louter op haar toestand op dat moment. Iedereen weet nochtans dat veel oudere mensen in het ziekenhuis verstrooider en verwarder zijn dan thuis. Ik ben toen zo kwaad geworden dat ik heb gedreigd om die medewerkster van de sociale dienst in de bak te laten draaien.

Pardon?

Fourier: Wat zij wou doen, was vrijheidsberoving. Ofwel is een bejaarde niet langer wilsbekwaam en wordt er een bewindvoerder aangeduid die voor hem moet beslissen, ofwel is hij wel nog wilsbekwaam en kan hij zelf alle beslissingen nemen. Zo zou het toch moeten zijn. Maar in de praktijk zie ik keer op keer hoe do-gooders, die denken dat ze alles beter weten, hun wil opdringen. Geen enkel respect hebben ze voor de wensen van oude mensen. Door dat soort paternalisme zijn patiëntenrechten niet veel waard als je de tachtig eenmaal voorbij bent. Onlangs nog hoorde ik dat ze een vrouw met de ambulance van het ziekenhuis naar een woonzorgcentrum wilden laten voeren, ‘want als de familie haar brengt, zal ze misschien terug naar huis gaan’. Terwijl die vrouw nog wilsbekwaam was. Constant worden de rechten van ouderen geschonden doordat anderen in hun plaats beslissingen nemen die de rest van hun leven bepalen. Want als je eenmaal in een woonzorgcentrum zit, kom je daar niet gemakkelijk weer uit.

Gebeurt het weleens dat mensen er toch weer vertrekken?

Fourier: De meesten durven dat niet. Vooral omdat ze bang zijn dat ze dan niet meer welkom zijn als het echt nodig is. Maar toch zijn er mensen die de stap zetten. Zoals een man en een vrouw uit Wenduine die echt niet konden aarden in het woonzorgcentrum en naar hun appartement zijn teruggekeerd. Nu zijn ze weer op hun gemak, kunnen ze geregeld samen op restaurant en doen ze wat ze zelf willen. Ze hebben allebei een noodknop, maar tot nu toe hebben ze hem nog niet moeten gebruiken.

Bent u in alle gevallen tegen een verhuizing naar een woonzorgcentrum?

Fourier: Natuurlijk niet. Er zijn mensen die dat zelf willen. Is het hun eigen vrije keuze, dan is daar niets mis mee. Daarnaast zijn er ook ouderen die echt niet meer alleen kunnen wonen. Bijna al mijn bejaarde patiënten zijn preventief ingeschreven op de wachtlijst van een woonzorgcentrum. Dat is ook goed: als het dan echt niet meer gaat, hoeven ze niet zo lang op een plek te wachten.

Wanneer vindt u zelf dat een bejaarde beter naar een woonzorgcentrum trekt?

Fourier: Als hij dementie heeft. Al kunnen de meeste patiënten ook dan nog een of twee jaar thuisblijven, als je een paar kunstgrepen toepast. De gaskraan dichtdraaien of het elektrisch fornuis uitschakelen, kan bijvoorbeeld al een groot verschil maken.

Zegt u nu dat alle hoogbejaarden die geen dementie hebben alleen thuis kunnen wonen?

Fourier: Dat klopt. Voor bijna elk probleem is er een oplossing. Denken we dat iemand weleens zou kunnen vallen? Dan geven we hem een noodknop. Is een patiënt zo zorgbehoevend dat hij zich halverwege de dag al helemaal heeft bevuild? Dan gaan we gewoon een keer extra langs. De familie kiest vaak voor een woonzorgcentrum zonder na te gaan wat de alternatieven zijn. Nochtans kunnen wij hen veel bieden. Desnoods gaan we vier of zes keer per dag naar iemand toe. Al moet ik toegeven dat niet elke thuisverplegingsdienst daartoe bereid is. Sommige stoten zelfs zwaar zorgbehoevende patiënten af omdat die niet genoeg opbrengen. Als je voor twee patiënten evenveel middelen krijgt, is degene die je één keer per dag bezoekt natuurlijk lucratiever dan degene bij wie je vier keer moet langsgaan.

U wil meer middelen voor thuisverpleging?

Fourier: Niet alleen voor thuisverpleging. Cruciaal is ook dat bejaarden een beroep kunnen doen op ondersteunende thuishulpdiensten, die iemand sturen om te poetsen of boodschappen te doen. Vandaag is daar een nijpend tekort aan en dat zal alleen maar erger worden. De overheid zou beter daarin investeren in plaats van Vlaanderen vol te bouwen met woonzorgcentra.

Dat is toch precies wat Vlaams minister van Welzijn Jo Vandeurzen (CD&V) wil doen: ouderen de kans geven om zo lang mogelijk thuis te blijven wonen?

Fourier: Enige hypocrisie is de minister niet vreemd. Hij zegt wel dat ouderen thuis moeten kunnen blijven wonen, maar hij investeert niet in de diensten die dat op het terrein moeten waarmaken. Zowel Vandeurzen als andere beleidsmakers verschuilen zich graag achter het feit dat thuisverpleegkunde nog een federale bevoegdheid is, terwijl thuishulp Vlaams is. Maar het ziet er niet naar uit dat er snel een nieuwe staatshervorming komt die komaf maakt met die versnippering. Ze mogen die dan ook niet als excuus blijven gebruiken om niets te doen.