Vanavond wel, schat! Waarom een orgasme een fantastische pijnstiller is

Wie door chronische pijn getroffen wordt, heeft vaak weinig zin om te vrijen. Dat is jammer, want seks kan alle pijn (voor even) doen verdwijnen. Hoe komt dat?

Seksualiteit maakt deel uit van onze vitale behoefte aan menselijke verbinding. Het is een natuurlijk en gezond deel van het leven en een belangrijk aspect van onze identiteit.

Maar wanneer we door een chronische ziekte getroffen worden, dreigen we de geneugten van seksualiteit te verliezen. Chronische pijn, depressieve stemming, slaapstoornissen, gebrek aan beweging en stress zijn dan spelbrekers. Zeker wanneer die situatie aanleiding geeft tot extra relationele en sociale problemen zoals schulden, beperkt de seksuele beleving zich vaak tot een pijnlijke herinnering aan betere tijden. Veel patiënten met chronische pijn berusten in dat droevig lot en durven hun verdriet niet aankaarten bij de huisarts.

Nochtans is dat verlies dubbel pijnlijk want seks zelf is een fantastische pijnstiller. Een orgasme doet alle pijn voor even verdwijnen en knuffelen, kussen en strelen dimmen continu de pijn. Hoe kan dat?

De pijn van het bevallen

De oorsprong van dit verhaal vertrekt bij de pijnonderdrukking tijdens een bevalling. Generaties lang geven vroedvrouwen hoogzwangere vrouwen de raad te vrijen als een goed middel om de bevalling op gang te laten komen. Sommige artsen maken tegenwoordig gebruik van ballondilataties om hetzelfde effect te verkrijgen. Bij stimulatie van de vagina en de baarmoederhals piekt het knuffelhormoon oxytocine. Tijdens de barensweeën doet die hoge dosis de baarmoeder samentrekken en bevordert het de ontsluiting, maar vermindert het ook de pijn. Dat is meteen de verklaring waarom een zeer klein percentage vrouwen zelfs een orgasme krijgt tijdens de bevalling. In sommige culturen zogen de vroedvrouwen aan de tepels, wat hetzelfde hormonaal effect uitlokt. Via een infuus met synthetische oxytocine maken ook gynaecologen gebruik van dat effect wanneer een zwangerschap te lang overtijd is.

Het knuffelhormoon blijft bij de moeder pieken meteen na de bevalling. Dat zorgt ervoor dat de melkproductie op gang komt. Tegelijk komt een vloedgolf van nog andere hormonen vrij die zorgen voor een omslag: het brein van de jonge moeder wordt een ‘moederbrein’. Dat dwingt de jonge moeder alle aandacht aan de baby te besteden en dompelt haar onder in een bad van gelukzaligheid. Alle pijn is verdwenen en vergeten.

Ook tijdens de seks is er een opstoot aan hormonen. De Amerikaanse antropoloog Helen Fisher onderzocht met fMRI-scans welke hersencircuits bij de seksdrive actief zijn. Bij een erotische prikkel gaat het diepe hersendeel hypothalamus bepalen welke zintuiglijke prikkel het beloningscircuit mag activeren. Geeft hij groen licht, dan piekt zowel bij mannen als vrouwen het testosteron en bij vrouwen het oestrogeen. Daardoor komt dopamine in de hypothalamus vrij met een impuls naar de geslachtsorganen tot gevolg. De bloeddoorstroming zwelt er aan. Vooral dopamine en oxytocine zorgen ervoor dat de geliefden wegzinken in een bad van gelukzaligheid. Tegelijk piekt ook het stresshormoon noradrenaline, dat het lichaam in vuur en vlam zet. Deze kettingreactie maakt pijnstillende opioïden vrij.

Ik heb geen hoofdpijn meer, schat!

Uit wetenschappelijk onderzoek weten we nu dat het gelukshormoon oxytocine een centrale rol speelt in het pijn-onderdrukkend mechanisme van seks en orgasme. Knuffelen en kussen, zeker als het gepaard gaat met oogcontact, doet oxytocine stijgen. Een gezamenlijk orgasme lokt een regelrechte opstoot van het knuffelhormoon uit. Zelfs het sperma bevat oxytocine. Omdat de oxytocine-receptoren in de hersenen extra geactiveerd worden door het ‘vrouwelijke’ hormoon oestrogeen, brengt de seksuele beleving bij vrouwen een sterkere bindingsreflex teweeg dan bij mannen. Wellicht ook de reden waarom sekswerkers oogcontact met cliënten vermijden. Oxytocine triggert het vrijkomen van endorfines, natuurlijke pijnstillers in ons eigen lichaam verwant aan morfine. Die stoffen komen ook vrij bij het geluksgevoel na sport, na slappe lach of andere ervaringen van plezier en hebben een langetermijneffect van enkele dagen.

Seks helpt ook tegen hoofdpijn, het klassieke excuus om seks te vermijden. Neuroloog Nick Silver constateerde dat bij 60 procent van de migrainepatiënten die gevraagd werden seks te hebben tijdens een aanval, de klachten verdwenen. Bij een op de vijf bleef de hoofdpijn zelfs helemaal acherwege. In totaal ervaart 43 procent van de migrainepatiënten minstens de helft beterschap. Seks helpt dus even goed tegen migraine als medicatie.

De magie van het knuffelhormoon

Oxytocine heeft nog meer noten op zijn zang. Dankzij dat hormoon openen we ons hart, kunnen we beter de gevoelens van anderen inschatten en bekijken we de wereld door een bril van vertrouwen. Oxytocine is tegenwoordig ook beschikbaar in een neusspray. De molecule is immers zo klein dat ze gemakkelijk via het neusslijmvlies in de bloedbaan raakt en de hersenbarrière passeert. Dat opent de mogelijkheid voor dubbelblinde studies waarbij de ene groep een neusspray met oxytocine krijgt toegediend en de andere groep een spray met een placebo, dus zonder werkzaam bestanddeel.

Het onderzoeksteam van Markus Heinrichs aan de universiteit van Zürich diende ruziënde koppels oxytocine toe met als resultaat dat ze met meer empathie gingen ruziemaken. Ze luisterden beter naar elkaar, lachten meer en stonden positiever tegenover elkaar. Heinrichs achterhaalde ook dat in hun bloedspiegel het stresshormoon cortisol was gedaald en dat op hersenscans een verminderde activiteit te zien was in de amygdala, de hersencentra voor angstregulatie. Proefpersonen die een placebo toegediend kregen, bleven geïrriteerd hun partner onderbreken en afkammen.

Andere onderzoeken van het team van Markus Heinrichs wezen uit dat oxytocine toedienen zorgt voor een positieve sociale communicatie. De proefpersonen waren in staat de gevoelens van anderen beter in te schatten en hadden meer aandacht voor signalen zoals glimlachen en pretoogjes.

Sekskillers

Genieten en klaarkomen bij seks lijkt kinderspel. Tot de motor sputtert. Want een ingewikkelde keten van geprikkelde zintuigen, chemische en neurologische reacties, veranderende bloedcirculatie plaveit de weg naar de zevende hemel van de liefde. Doorheen de geschiedenis hebben mensen dan ook gezocht naar afrodisiaca. Tot de introductie van medicatie zoals viagra bestonden er honderden vruchten en bereidingen waaraan potentieversterkende eigenschappen werden toegeschreven. Maar medicijnen en drugs zijn ook prominente spelbrekers. Dikwijls zijn seksuele en relatieproblemen juist het gevolg van allerlei verslavingen en medicatie. Opiaten (mofine), slaap- en kalmeerpillen, amfetaminen, weed en speed en cocaïne geven allen zeker op termijn potentiestoornissen. Ook toegelaten en breed gebruikte middelen als alcohol en roken zijn verantwoordelijk voor heel wat liefdesleed.

Een groter probleem dat de laatste decennia de kop opsteekt is het toegenomen aantal medicamenten dat de potentie verlaagt en zelfs een orgasme verhindert. Bloeddrukverlagende middelen zoals plaspillen en bètablokkers, antihistaminica en anti-Parkinson geneesmiddelen zitten in dat rijtje. Ook de pil kan roet in het eten gooien. Verontrustender is de enorme toename van het voorschrijven van antidepressiva. Zij peppen het serotonine-systeem op, maar onderdrukken het dopamine-circuit, dat in actie komt bij zalig geluksgevoel en opwinding. Antidepressiva van het SSRI-type remmen ook het vrijkomen van oxytocine. Het zijn daarom notoire sekskillers: verminderd libido, genitale gevoelloosheid en erectiestoornissen.

Natuurlijk kunnen antidepressiva van nut zijn bij een zware depressie, maar de explosieve toename van het aantal voorschriften voor allerlei andere psychische problemen veroorzaakt dikwijls meer problemen dan ze oplost. Ongeveer één op de tien Belgen neemt antidepressiva. In absolute cijfers ging het in 2015 om 1,2 miljoen mensen die minstens één soort voorgeschreven kregen. Op tien jaar tijd is het aantal patiënten met 16,5 procent gestegen. Onder invloed van reclamecampagnes door de farma-industrie en de snelle prestatiegeneeskunde grijpen artsen al te lichtzinnig naar medicatie als behandeling.

Er zijn veel wegen naar de zevende hemel van de liefde

Bij een chronisch zieke partner is praten over gevoelens en voelen nog belangrijker. Figuurlijk en letterlijk aftasten wat seksueel kan, wat de partner fijn vindt en wat afschrikt. Seksuele handelingen zijn slechts een manier om de behoefte aan menselijk contact in te vullen. Intimiteit heeft zachte handen, begrijpende ogen en een mond vol lieve woorden.

Wees creatief en exploreer alternatieven. Strelen, masseren en kussen zijn helender dan duizend woorden. Een orgasme hoeft niet altijd. En je kan je partner ook een orgasme bezorgen door masturberen of door orale seks. Willen jullie toch een penetratie, zoek dan uit welke positie het meest comfortabel is. Een vibrator kan mogelijk maken wat zonder hulp niet meer kan. Een glijmiddel helpt bij droge vagina.

Tot slot hebben seks en intimiteit nog meer gezondheidsvoordelen. Seks verhoogt onze immuniteit, een extra voordeel bij chronisch zieke patiënten. Het verbetert de bloedsomloop en werkt bloeddrukverlagend waardoor de kans op hart- en bloedvatziekten vermindert. De beweging door seks is eveneens een goede pijnstiller bij gewrichtsklachten. En de bekkenbewegingen zijn voordelig voor lage rugpijnen en versterken de bekkenbodemspieren. Na het vrijen genieten mensen van een verkwinkerder slaap en ervaren ze de dag nadien minder stress.

Kortom, seks is niet alleen een medicijn tegen pijn, maar ook een festijn voor lijf en leden.