Van proefpersoon naar onderzoekspartner

De behandeling die in de INTERACT-studie wordt getest, onderga je als proefpersoon niet louter. Met een app op je smartphone ga je ook zelf aan de slag en meet en behandel je mee.

Zo’n 80 % van de klinische studies in ons land wordt gefinancierd door de farmaceutische industrie. De INTERACT-studie daarentegen is een voorbeeld van een klinische studie met een niet-commerciële sponsor. Of liever, drie van zulke sponsors: de Europese Commissie, de Koning Boudewijnstichting en de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek. Onderzoekers van de KU Leuven en de Universiteit Maastricht zetten de studie in 2016 op. Voor de praktische uitvoering werken ze inmiddels samen met 6 Vlaamse en 6 Nederlandse psychiatrische centra. Samen willen ze een nieuwe behandelmethode testen bij mensen met psychotische klachten en mensen die al een eerste psychose doormaakten.

Zoals bij klinische geneesmiddelenstudies kijkt ook bij deze klinische interventiestudie een ethisch comité toe. Ook hebben de proefpersonen geen extra kosten door hun deelname, kunnen ze te allen tijde uit de studie stappen, en wordt hun privacy gewaarborgd. Opmerkelijk aan de studie is wel dat de proefpersonen, met behulp van een app, een deel van de behandeling en van de evaluatie ervan op zich nemen.

Van de sofa naar het dagelijkse leven

Hoofdonderzoeker professor Inez Myin-Germeys, die aan het Leuvense Center for Contextual Psychiatry is verbonden, verduidelijkt. ‘Word je na de screening toegelaten als proefpersoon, dan kom je door een loting in een van onze twee studiegroepen terecht. De ene groep krijgt alleen de standaardbehandeling voor psychotische klachten. De andere groep krijgt ook nog ACT, of Acceptance and Commitment Therapy, waarvan wij het effect willen testen.’

ACT is op zich geen nieuwe therapie. Maar in de INTERACT-studie krijgen de deelnemers niet alleen ACT ‘op de sofa’ bij hun therapeut maar ook daarbuiten, in hun dagelijkse leven – en dat is wél vernieuwend.

‘Als deelnemer krijg je een 8-tal ACT-sessies, op wekelijkse of tweewekelijkse basis’, legt Myin-Germeys uit. ‘Anderzijds krijg je ook een app, PsyMate, op je smartphone. Die geeft in de eerste 3 dagen na elke ACT-sessie, 8 keer per dag, op willekeurige tijdstippen, een biep. Bij elke biep moet je een 15-tal vraagjes beantwoorden: hoe voel je je, waar ben je, wat doe je, in welk gezelschap ben je, enzovoort. Door de vele bevragingsmomenten sta je heel vaak stil bij wat je voelt en waar je tegenaan loopt. Dat helpt je in je proces van aanvaarding of acceptance van wat je doormaakt.’

Maar de app doet nog meer, want bij elke biep krijg je ook een metafoor of kortdurende oefening. ‘De metafoor helpt je herinneren aan wat in de therapiesessie aan bod kwam: accepteren van lastige gevoelens bijvoorbeeld, of focussen op wat voor jou echt belangrijk is, ook wel commitment genoemd. De kortdurende oefening is dan weer bedoeld om de vaardigheden die je tijdens de therapiesessie aangeleerd kreeg nog eens in te oefenen – op eigen houtje én met wat er zich op dat moment in je dagelijkse leven voordoet.”

Want precies dat kan volgens de onderzoekers weleens het verschil maken om de aangeleerde vaardigheden ook echt onder de knie te krijgen. Veel patiënten vinden het immers moeilijk om in hun dagelijkse leven toe te passen wat ze in de therapiesessies leerden. Via de app oefenen ze dat gestructureerd, en zowel op momenten waarop ze geen klachten hebben als op momenten waarop ze het moeilijk hebben.

Jezelf in kaart brengen

Dankzij de app en het engagement van de proefpersonen krijgt de ACT-therapie een verlengstuk in het dagelijkse leven. Daarnaast dragen de proefpersonen ook significant bij aan de evaluatie van de therapie. Myin-Germeys: ‘Als proefpersoon word je voor en na je behandeling uitvoerig bevraagd door een onderzoeker die niet weet of je alleen de standaardbehandeling dan wel ook ACT hebt gehad. Daarnaast wordt verwacht dat je ook zélf je gevoelens, gedachten en gedrag – voor en na – in kaart brengt. Dat doe je, met diezelfde app PsyMate, door in de meetweek bij elke biep uitgebreide vragenlijsten te beantwoorden.’

De INTERACT-studie steunt dus sterk op het engagement en de inbreng van de deelnemers. ‘Vandaar ook dat we al van bij het opzetten van de studie oor hebben voor mensen die met dezelfde gezondheidsproblematiek als onze deelnemers kampen. Zo kozen we er bewust voor om in ons team een onderzoeker op te nemen die tegelijk ervaringsdeskundige is.’