Vader slachtoffer: ‘We moeten verder durven gaan in de strijd tegen zelfdoding’

Een opmerkelijk burgerinitiatief rond suïcidepreventie gaat op zoek naar concrete voorstellen en ideeën om de Vlaamse zelfmoordcijfers drastisch naar beneden te halen. ‘De droom is om een Kom op tegen Zelfdoding-campagne in het leven te roepen.’

Hoe kunnen we voorkomen dat er elke week 3 tot 4 mensen een succesvolle zelfmoordpoging ondernemen op de Belgische spoorwegen? Hoe maken we toekomstige psychologen beter vertrouwd met suïcidepreventie tijdens hun opleiding? Hoe vermijden we dat jongeren in de chatroom van de Zelfmoordlijn in de wachtrij terechtkomen? En hoe komt het dat er in onze zo geconnecteerde maatschappij zoveel eenzaamheid is?

Het zijn slechts enkele vragen die eind november aan bod zullen komen op een opmerkelijk burgerinitiatief: een ‘hackaton’ met als thema suïcidepreventie. Zelfmoord is in Vlaanderen immers nog steeds de belangrijkste doodsoorzaak bij jongeren tussen de 15 en 19 jaar. In totaal beroven elke dag maar liefst drie Vlamingen zich van het leven, zo blijkt uit statistieken van het Vlaams Expertisecentrum Suïcidepreventie. Dat cijfer ligt ongeveer 1,5 keer hoger dan het Europese gemiddelde.

De hackaton of innovatie bootcamp wil iedereen verzamelen met goede ideeën rond suïcidepreventie en mentale gezondheid, van studenten psychologie, maatschappelijk werkers, mediamensen, IT’ers, marketeers, brandweerlui, politiemensen, de orde van geneesheren enzovoort. De deelnemers worden begeleid door experts en professionals en op het einde van de tweedaagse wordt het beste voorstel uitgewerkt tot een concrete maatregel. De andere ideeën krijgen verdere begeleiding en worden daarna in een business plan gegoten.

‘De bedoeling is om in het kader van zelfdodingpreventie mensen met verschillende achtergronden gedurende 48 uur bij elkaar te brengen om concrete en praktische ideeën en voorstellen uit te werken op korte en lange termijn rond de vraag hoe je de suïcidecijfers kan terugdringen’, zegt Jean-Louis Coppers, voorzitter van de vzw ‘Tout bien – Okidoki’, die het evenement samen met het bedrijf Junction organiseert. Coppers richtte zijn vzw op nadat hij geconfronteerd werd met de zelfdoding van zijn 22-jarige zoon. Benoit leek alles te hebben om het in het leven te maken, maar geheel onverwacht benam hij zich op 7 januari 2015 van het leven. Jean-Louis Coppers vraagt zich tot op vandaag nog steeds af wat zijn zoon tot deze beslissing heeft gedwongen, maar hij wist zijn zoektocht om te buigen in een maatschappelijk project dat mensen als Benoit en hun naasten helpt. ‘Als gewone burgers buitengewone dingen doen kan je echt zaken in de maatschappij veranderen’, gelooft Coppers. ‘De politiek loopt meestal achter de feiten aan, maar je kan dat ook positief bekijken. Op een gegeven moment zal ook het beleid niet anders kunnen dan hierin meegaan.’

‘Zelfdoding is iets wat ons allemaal aanbelangt’

‘In het geval van het grote aantal zelfdodingen op de Belgische treinsporen zou een initiatief bijvoorbeeld kunnen zijn dat gepensioneerde spoorwegmensen een korte opleiding krijgen en langs gevoelige plaatsen langs het spoor een wandeling maken. Infrabel weet perfect waar die rode stippen zich op het spoor bevinden’, aldus Coppers. ‘De Chinese overheid organiseerde een 24 op 7 ‘buddy’-dienst waarbij vrijwilligers gedurende twee uur per dag met een brommer patrouilleerden op zoek naar mensen die een poging wilden ondernemen. Ze namen die mensen, voornamelijk ouderen, vervolgens mee om samen een koffie te gaan drinken of een iets te gaan eten en uiteindelijk richting hulp te begeleiden.’

Ik merk dat mijn verhaal een grote impact heeft op jongeren

Het komt volgens Coppers allemaal neer op de ‘wil’ om er iets aan te doen in plaats van allerlei argumenten te bedenken waarom iets niet zou kunnen. Hij geeft het voorbeeld van Nederland waar jongeren 24 op 7 kunnen chatten met de Crisislijn 113, terwijl in België de chatroom 1813 maar een beperkt aantal uur tijdens een beperkt aantal dagen bereikbaar is. ‘Jongeren willen niet meer naar de Zelfmoordlijn bellen, ze willen chatten. Maar in België krijgen we dat maar niet georganiseerd. Hoe doen ze dat in Nederland? Daar engageren studenten psychologie en maatschappelijk werk zich vrijwillig om die Crisislijn te bemannen omdat daar namelijk studiepunten aan verbonden zijn. Dus, het is perfect mogelijk. De vraag is, is de wil er?’

Zelfdoding is nochtans iets wat ons allemaal aanbelangt. Uit een studie die vzw ‘Tout bien – Okidoki’ heeft laten uitvoeren in samenwerking met Deloitte blijkt dat de economische en maatschappelijke kost van zelfdodingen op jaarbasis op het spoor in België respectievelijk 36 miljoen euro en 440 miljoen bedraagt. Dat laatste is wat een leven bijdraagt aan fiscaliteit in de maatschappij. ‘Dat zijn cijfers waar we niet onverschillig voor kunnen blijven’, vindt Coppers. ‘Het Vlaams Actieplan Suïcidepreventie van de Vlaamse overheid, dat het aantal zelfdodingen tegen 2020 met 20 procent moet laten dalen, is goed, maar we moeten verder durven gaan’. Al wil Coppers daar geen cijfer op plakken, want zelfdoding is een te complexe materie en niet te vergelijken met bijvoorbeeld verkeersveiligheid.

‘Onze grootste missie is om het taboe rond zelfdoding te doorbreken en de thematiek bespreekbaar maken. Als mensen elkaar begroeten en vragen hoe het gaat, dan lijkt het altijd allemaal goed te gaan, maar dat is niet zo. Als ik met jongeren praat, dan merk ik dat heel veel van hen voortdurend met een masker oplopen. Ze zetten opgesmukte foto’s op Facebook en lachen wanneer ze eigenlijk niet willen lachen, terwijl Nederlanders al eens zeggen dat ze een “kutdag” hebben. Dat durven wij niet; dat kunnen wij niet. Daar is moed voor nodig.’

Het is volgens Coppers een van de belangrijkste redenen waarom de zelfmoordcijfers in Vlaanderen zo hoog blijven. De suïcideratio (berekend op 100.000 inwoners) is met 18 op 100.000 veel slechter dan bijvoorbeeld die van Nederland (10 op 100.000). Zijn de Nederlanders dan zoveel gelukkiger dan de Vlamingen? ‘Tuurlijk niet, maar zij kunnen meer en gemakkelijker hun emoties uiten’, aldus Coppers, die campagnes zoals die van Te Gek!? en Rode Neuzendag omtrent het bespreekbaar maken van psychische problemen geweldige initiatieven vindt. ‘Maar als je effectief op het spoor hebt gestaan, is praten over een mentale aandoening nog het minste van je zorgen.’

‘Kom op tegen Zelfdoding’

Signalen bij onze naasten leren herkennen is één ding, maar we moeten als tegenpartij ook leren luisteren en durven ingaan op die signalen. ‘Het is een van mijn natte dromen om ooit op televisie een soort van “Kom op tegen Zelfdoding”-campagne naar analogie met de Kom op tegen Kanker-shows op poten te zetten’, zegt Coppers. “Vroeger was kanker ook een taboe, de naam van de ziekte werd amper uitgesproken. Je hebt zoveel mensen die een poging ondernomen hebben, maar hun leven toch een positieve invulling hebben kunnen geven. Je moet mensen duidelijk maken dat er voor elk probleem een oplossing is.’

Voorlopig blijft die droom even in de schuif liggen en zet Coppers zich volop in voor de scholencampagne ‘Hey hoe gaat het’ die momenteel loopt in samenwerking met de voetbalbond. Samen met laatstejaars en hun leerkrachten organiseert hij gesprekken en rollenspellen om duidelijk te maken dat gevoelens hebben even natuurlijk is als ademen. ‘Gevoelens zijn niet per se goed of slecht, ze maken deel uit van het leven. Er zijn bovendien méér dingen die ons met elkaar verbinden dan dingen die ons verdelen in het leven. Als ik ga praten in scholen, stel ik mij, door wat ik zelf heb meegemaakt, kwetsbaar op voor zo’n groep. Dan voel je onmiddellijk de impact die je hebt op die jongeren. In een mum van tijd is de zaal muisstil. Achteraf komen er ook opvallend vaak jongeren naar me toe die zich outen en zeggen dat ze zich niet goed voelen. Dat is voor mij de positieve kant van wat ik doe, dat je iets kan losmaken en je langzaam het gevoel krijgt dat iets bespreekbaar wordt. ‘

Vragen over zelfmoord: bel naar de Zelfmoordlijn op het nummer1813.