De Belg heeft vertrouwen in vaccinatie, al stellen jonge mensen zich meer vragen over mogelijke nevenwerkingen en informeren ze zich vaker vooraf over het nut van een vaccin in vergelijking met de oudere generatie, die minder stilstond bij de aanbevolen vaccinaties. Er is ook duidelijk meer discussie over vaccins en vaccinatie in de Franstalige gemeenschap dan in Vlaanderen. Dat blijkt uit de Bodytalk-enquête Vaccin2018.
De Bodytalk-enquête Vaccin2018 is gebaseerd op een vragenlijst van de Wereldgezondheidsorganisatie, die de vragen ter beschikking stelt om te peilen naar kennis en opvattingen over vaccins. Wij pasten de vragen aan aan de Belgische context, waarvoor we 6 onafhankelijke vaccin-experts inschakelden, 3 uit Vlaanderen en 3 uit de Franstalige gemeenschap, die ofwel verbonden zijn aan een universiteit ofwel betrokken bij de vaccinatieprogramma’s van de overheid. Zij namen de vragen kritisch onder de loep en deden suggesties. Na adaptatie werd de enquête voorgesteld aan de werkgroep ‘vaccin’ van het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG). Vervolgens werd Vaccin2018 online gezet op de nieuwssites van Knack en Le Vif, en in diverse bladen gepromoot.
Voor het realiseren van de enquête konden we rekenen op een ‘restricted grant’ van het farmaceutisch bedrijf GSK. Dat betekent dat het de kosten voor de enquête op zich nam, zonder enige bemoeienis met de vragenlijst. Dat was onze strikte voorwaarde.
Ook al was de vragenlijst best uitgebreid, toch namen veel mensen de moeite om alles te beantwoorden, waarvoor onze welgemeende dank. De te winnen prijzen, waaronder 20 toegangskaarten voor het dierenpark Pairi Daiza, waren dan ook niet mis. De winnaars werden persoonlijk op de hoogte gebracht.
Behoorlijke kennis over vaccins
Meer dan 90 % van de respondenten kent zowat alle ziekten waartegen gevaccineerd wordt. De minst bekende is HPV: slechts 81 % kent HPV, ondanks de vermelding ‘belangrijkste oorzaak van baarmoederhalskanker’. Naarmate het opleidingsniveau van de respondenten toeneemt, zijn ze meer op de hoogte van het bestaan van de ziekten waartegen gevaccineerd wordt.
Als aan de mensen die de ziekten kennen gevraagd wordt hoe gevaarlijk ze volgens hen zijn, dan komt de volgende top 3 uit de bus.
1)Hersenvliesontsteking
2)Kinderverlamming (polio)
3)HPV
Opvallend: jonge mensen schatten veel vaccineerbare ziekten duidelijk minder gevaarlijk in.
De minst gevaarlijke ziekte vindt men
1)Griep
2)Bof
3)Mazelen
Zeer weinig mensen vinden geen enkel vaccin nuttig
Er bestaat weinig twijfel over het nut van vaccins: de meerderheid acht ze allemaal in meer of mindere mate nuttig. In de top 3 staan de vaccins tegen hersenvliesontsteking, polio en tetanus. Minder nuttig vindt men de vaccins tegen pneumokokken, griep en rotavirus. Een kleine minderheid, 2,9 % van de Franstalige respondenten en 2 % van de Nederlandstalige respondenten, vindt geen enkel vaccin nuttig.
Meer Nederlandstalige respondenten (93,9%) vinden HPV-vaccinatie nuttig in vergelijking met Franstalige (69%).
Over het algemeen zijn de respondenten beter op de hoogte van de voordelen van vaccins dan van de nadelen.
Zoveel respondenten kennen (n)iemand die…
84,6 % kent niemand die ernstige nevenwerkingen heeft gehad na vaccinatie.
49,7 % kent iemand die een vaccin heeft geweigerd.
33,7 % kent iemand die ziek geworden is doordat hij niet gevaccineerd werd tegen die ziekte.
39,6 % kent iemand die ziek geworden is zelfs na vaccinatie tegen die ziekte.
18,9 % kent iemand die een vaccin geweigerd heeft om culturele/religieuze redenen.
Jonge mensen kennen vaker en hoger opgeleiden kennen bijna dubbel zo vaak iemand die een vaccin heeft geweigerd.
Griep
52 % liet zich de afgelopen 5 jaar niet vaccineren tegen griep. Vooral Franstaligen (64,6%) laten zich niet vaccineren (Vlamingen: 45,3%). Meer ouderen dan jongeren laten zich jaarlijks vaccineren (50 % van 65+).
Vaccins voor kinderen
We vroegen onze respondenten wat ze belangrijk vinden voor de gezondheid van kinderen. Ze gaven een score aan volgende items: gezond eten, dagelijks buiten komen, sport en spel, fruit eten, vaccinatie, regelmatig handen wassen en vitamines.
De overgrote meerderheid vindt gezond eten, dagelijks buiten komen, spelen en sport, fruit eten en regelmatig handen wassen belangrijk. Slechts 39 % vindt vitamines belangrijk voor kinderen.
92 % vindt vaccinaties belangrijk voor kinderen (89,6 % Fr. en 95,5 % Nl.).
Het belang van vaccinaties voor kinderen situeert zich dus tussen ‘fruit eten’ (98%) en ‘handen wassen’ (91%).
Oudere respondenten vinden vaccins belangrijker voor kinderen dan jongere respondenten (zeer belangrijk 68,4 % tegenover 55,2%).
Zeer weinig respondenten WEIGEREN een vaccin
Als ze dat deden gaat het vooral om:
1)HPV-vaccin
2)Griep
3)Rotavirus
4)Mazelen
Zwangerschap
22 % van de Vlaamse moeders die in de voorbije 5 jaar zwanger zijn geweest, kreeg tijdens de zwangerschap het kinkhoestvaccin en 15 % kreeg het griepvaccin. Bij de Franstalige moeders was dat respectievelijk 10 % en 15 %.
Nieuwe baby
Respondenten die vandaag een baby zouden hebben, zouden opnieuw alle aanbevolen vaccinaties laten toedienen aan hun kind, stellen ze. Vooral Vlamingen hebben alle vertrouwen in vaccinatie; bij Franstalige respondenten is het vertrouwen eveneens groot, maar zij geven vaker aan zich te informeren alvorens te vaccineren. Vooral jonge ouders zouden zich eerst grondig informeren, maar dan wel kiezen voor vaccinatie. Een minderheid zou pas beslissen na zich te hebben geïnformeerd.
4 % Franstalige respondenten / 3 % Nederlandstalige zouden hun kind niet meer laten vaccineren.
Meer discussie in de Franstalige gemeenschap
Er is duidelijk meer discussie over vaccins en vaccinatie in de Franstalige gemeenschap dan in Vlaanderen.
42,2 % van de Franstalige respondenten heeft al negatieve informatie ontvangen over vaccins en vaccinaties, tegenover 24 % Vlaamse respondenten. Vooral hoger opgeleiden merken dat op. Idem dito voor positieve info over vaccins: die valt meer Franstalige burgers te beurt dan Vlaamse (68,7 % tegenover 51,1%). Het debat leeft duidelijk meer aan de andere kant van de taalgrens.
Gebruikte informatiebronnen
Top 3 van de meest gebruikte bronnen over vaccinatie
1)Zorgverlener (dokter, apotheker, verpleegkundige…)
2)ONE/Kind en Gezin
3)Internet
Het internet wordt vaker geraadpleegd door jongere dan door oudere respondenten. Sociale media worden weinig gebruikt als informatiebron (het meest bij -25-jarigen: 12,1%).
In Vlaanderen scheppen de media een positiever beeld over vaccins en vaccinatie dan in Wallonië/Brussel en boezemt informatie van de overheid meer vertrouwen in. Negatieve informatie wordt eerst gecheckt bij een echte zorgverlener. Dokter Google volgt op plaats 2.
8 op 10
Op een schaal van 1 tot 10 geven zowel Franstalige als Nederlandstalige respondenten een dikke 8 aan hun vertrouwen in vaccinaties in het algemeen, de doeltreffendheid en het nut ervan.
De overgrote meerderheid (85,8 % Franstaligen en 90,9 % Nederlandstaligen) is (helemaal of eerder) akkoord dat ‘mijn kind alle aanbevolen vaccinaties krijgt’, maar Franstalige respondenten maken zich wel meer zorgen over mogelijke nevenwerkingen (55,8 % versus 34,6%).
Onze conclusie
De enquête toont dat het vertrouwen in vaccins en vaccinatie nog steeds zeer groot is in het hele land, maar ook dat er langzaamaan een zeker wantrouwen binnensluipt bij de jongere generatie ouders, los van hun opleidingsniveau. Jonge mensen stellen zich meer vragen over mogelijke nevenwerkingen, informeren zich vaker vooraf over het nut van een vaccin in vergelijking met de oudere generatie, die minder stilstond bij de aanbevolen vaccinaties. Bij vragen en twijfel is de belangrijkste informatiebron de gezondheidswerker: de huisarts, de kinderarts, de verpleegkundige van Kind en Gezin/ONE of de apotheker. Het internet neemt bij jongere respondenten een grotere plaats in als bron van informatie over vaccins, maar komt ook bij hen op de tweede plaats. Sociale media spelen een zeer beperkte rol.
Het aantal mensen die radicaal tegen iedere vorm van vaccinatie gekant zijn, is een zeer kleine minderheid (ongeveer 2%).
De verschillen tussen Franstalige en Nederlandstalige respondenten zijn beperkt. In Vlaanderen heerst over het algemeen een positiever klimaat omtrent vaccinaties dan in Wallonië. Vlamingen voelen zich ook iets beter geïnformeerd door de overheid, en stellen zich iets minder vragen over risico’s en nevenwerkingen. Mogelijk spelen de media hierin een rol, want Franstalige respondenten staan meer bloot aan negatieve berichten in de media over vaccinatie. Een kritische houding tegenover vaccins en vaccinatie is duidelijk sterker aanwezig bezuiden de taalgrens. Hier heerst ook meer wantrouwen tegenover de vaccins tegen HPV en griep. Vaccineren tijdens de zwangerschap (tegen kinkhoest en griep) gebeurt duidelijk vaker in Vlaanderen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
