Vaccinatie bij zwaarlijvigheid: vrees voor te korte naalden

Het vaccineren van mensen met zwaarlijvigheid vraagt extra aandacht, zo blijkt uit enkele recente gevallen in Nederland. ‘In de vaccinatiecentra zouden naalden van verschillende lengtes moeten worden voorzien’, waarschuwt de Belgische federatie voor zorgkundigen (Befezo).

Volgens de door de Hoge Gezondheidsraad (HGR) vastgelegde vaccinatiestrategie krijgen vanaf maart, naast de 65-plussers, ook mensen met onderliggende aandoeningen voorrang bij de coronavaccinatie. In die laatste categorie vallen de Belgen met obesitas (BMI hoger dan 30).

In Nederland is gebleken dat het vaccineren van die bevolkingsgroep extra aandacht vereist. Zo kreeg een deel van de reeds gevaccineerde zorgverleners met obesitas te horen dat ze terug zullen moeten komen voor een derde prik.

De gebruikte naald bleek bij de eerste injectie te kort waardoor het vaccin mogelijks de deltaspier, de dikke bovenste spier in de bovenarm, niet bereikte. Het Nederlandse Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) stelde daarom eind januari nieuwe richtlijnen op: ‘Bij de juiste vaccinatietechniek lukt het meestal om intramusculair te vaccineren met een 25 mm naald, ook bij mensen met meer subcutaan vet. Geadviseerd wordt om met een langere naald (38 mm) te vaccineren als het gewicht hoger is dan 90 kg (vrouwen) of 118 kg (mannen) of de BMI hoger is dan 40. Deze naalden worden niet standaard meegeleverd en moeten daarom op de locatie zelf voorradig zijn.’

Paul Cappelier, voorzitter van de Belgische federatie voor zorgkundigen (Befezo), vreest dat hetzelfde probleem zich ook in België kan voordoen. In ons land heeft bijna de helft van de inwoners overgewicht en lijdt 16 procent aan obesitas.

Wordt er in ons land rekening gehouden met de extra aandachtspunten voor het vaccineren van zwaarlijvigen?

Cappelier: ‘Dat is een terechte bedenking en zou weleens een probleem kunnen vormen. Vandaar dat wij in ons opleidingspakket voor vaccinatoren heel sterk de nadruk leggen op de juiste vaccinatietechniek. Zo is het ten sterkste afgeraden om de huid tussen de duim en de wijsvinger te nemen, zoals vaak verkeerdelijk wordt getoond op beelden in de media. Dat is niet zonder gevaar. Zeker bij mensen met obesitas is de kans groot dat je op die manier subcutaan (in het onderhuidse weefsel, nvdr) gaat injecteren. Internationale experts zijn het er over eens dat je de huid moet strekken in plaats van een huidplooi te nemen. Op die manier druk je de onderhuid samen, waardoor je vermijdt dat het vaccin in het subcutaan vet terecht komt.’

Waarom is het zo belangrijk dat het vaccin in de spier terecht komt?

Cappelier: ‘Dankzij de sterke doorbloeding in de spieren wordt het coronavaccin daar heel snel opgenomen. Dat is minder het geval in de onderhuidse vetlaag, waar de slechte vasculariteit een negatief effect kan hebben op de werking van het vaccin. Bovendien bestaat het risico dat een onderhuidse toediening meer nevenwerkingen veroorzaakt. Vetweefsel, dat veel slechtere afvoerkanalen heeft, houdt geïnjecteerd materiaal zoals additieven veel langer vast en dat kan leiden tot verhoogde incidentie van lokale reacties zoals irritatie, ontsteking, abces en in zeer uitzonderlijke gevallen necrose, het afsterven van de huid op de plaats waar er gevaccineerd is. Voor alle duidelijkheid: deze reacties zijn nog geen enkele keer voorgevallen bij het toedienen van de coronavaccins omdat alle farmabedrijven de protocollen volgen waarbij het vaccin in de spier toegediend wordt.’

Wat is het verschil met injecties die wel subcutaan gebeuren zoals bijvoorbeeld bij diabetes?

Cappelier: ‘In het geval van diabetes moet het geïnjecteerde materiaal langzaam worden opgenomen. Als je insuline intramusculair toedient, bestaat de kans dat je heel snel een hypo krijgt.’

Hebben de vaccinatiecentra voldoende lange naalden om mensen met obesitas te vaccineren?

Cappelier: ‘Ik vrees dat het momenteel nog niet zo is dat langere naalden beschikbaar zijn voor mensen met obesitas. In de vaccinatiecentra zouden naalden van verschillende lengtes moeten worden voorzien. Ik heb ondertussen de taskforce vaccinatie opgeroepen om de procedure van veilig en correct vaccineren nog meer in de verf te zetten om te vermijden dat er subcutaan gevaccineerd wordt. Binnen de eerstelijnszorg is een grote vraag naar dergelijke informatie, maar het instructiefilmpje van de federale overheid vertoont lacunes. Daarin wordt bijvoorbeeld beweerd dat de huid van de injectieplaats niet moet worden ontsmet, maar men vergeet de uitzonderingen. Als de huid zichtbaar bevuild is of de patiënt heeft een verminderde immuniteit, moet je wel degelijk ontsmetten. Dat zijn ook de richtlijnen van de WHO. Het is uitermate belangrijk dat elke burger correct wordt gevaccineerd. Elke complicatie is nefast voor de vaccinatiestrategie. Dit wordt een nooit geziene historische uitdaging en de burger mag gerust weten hoe we dit zullen aanpakken.’

Vaccineren volgens de regels van de kunst: