Uitstel behandelingen door covidcrisis: ‘Naar de tandarts? Dat wordt aanschuiven’

Alle ingrepen, onderzoeken en behandelingen die nu worden uitgesteld, zullen straks weer moeten worden ingehaald. En dat zou wel eens heel lang kunnen duren.

Van radiografieën, gynaecologische controles en kankerscreenings tot heupprothesen en sinusoperaties. Wie daarvoor tussen half maart en eind april naar het ziekenhuis moest, heeft die afspraak ondertussen alweer mogen schrappen. Dat komt in de eerste plaats doordat de overheid de ziekenhuizen heeft opgeroepen om niet-urgente zorg voorlopig uit te stellen zodat alle aandacht naar de bestrijding van de coronacrisis kan gaan. Daarnaast zijn er ook heel wat mensen die hun doktersafspraak zelf hebben afgebeld omdat ze bang zijn in het ziekenhuis besmet te raken. Zelfs op de spoeddiensten, die nochtans gewoon verder blijven werken, melden er zich veel minder patiënten aan. Het gevolg is dat zo goed als alle Belgische ziekenhuizen op een fractie van hun normale werking zijn teruggevallen.

In het UZ Brussel doen ze vandaag maar 25 procent van de ingrepen die in normale tijden op het operatieschema staan. ‘Natuurlijk draait onze spoeddienst nog altijd en bieden we ook andere, noodzakelijke zorg aan’, zegt Marc Noppen, ceo van UZ Brussel. ‘Mensen met chronische nierproblemen die dialyse nodig hebben of kankerpatiënten die in behandeling zijn, kunnen blijven komen. Ook ingrepen die niet kunnen worden uitgesteld, zoals een dringende appendicitis of kransslagaderoverbrugging, vinden gewoon plaats. Maar voor zorg die zonder medische complicaties twaalf weken kan worden uitgesteld, zoals dermatologische behandelingen of heup- en knieprothesen, kun je nu niet bij ons terecht.’

Werkloze orthopedisten

In de meeste ziekenhuizen zijn hele diensten daardoor zo goed als dicht. In vruchtbaarheidscentra, bijvoorbeeld, worden voorlopig geen behandelingscycli meer opgestart. ‘Ons fertiliteitscentrum, waar 250 mensen werken, ligt bijna stil’, zegt Noppen. ‘De lopende behandelingen zijn nog afgewerkt, maar nieuwe patiënten moeten wachten. Veel personeelsleden, zoals administratief bedienden en verpleegkundigen, worden ondertussen elders ingezet. Maar de fertiliteitsartsen kunnen we moeilijk op de dienst Intensieve Zorg aan het werk zetten, want dat vergt toch een specifieke opleiding. Daardoor zijn sommigen vandaag min of meer werkloos, terwijl anderen net overbevraagd zijn.’

Een andere dienst die in veel ziekenhuizen grotendeels op non-actief staat, is orthopedie. ‘Bijna 99 procent van onze chirurgie is vooraf ingepland en kan worden uitgesteld’, zegt Jan Van Cauwelaert, diensthoofd orthopedie in het Kortrijkse AZ Groeninge. ‘Na de semilockdown hebben we naar schatting 350 operaties afgebeld en ook nog eens duizenden consultaties geschrapt.’ Sindsdien zijn er op de dienst elke dag maar twee van de twaalf orthopedisten op post. De ene ontfermt zich over eventuele spoedgevallen, zoals breuken, en de andere doet telefonische consultaties. ‘De rest van ons zit noodgedwongen thuis en is grotendeels werkloos’, zegt Van Cauwelaert. ‘Heel frustrerend, want we beseffen natuurlijk maar al te goed wat een enorme berg werk er straks op ons wacht.’

Behoorlijk wat artsen-specialisten hebben ook hun privépraktijk gesloten. Zo hebben onder meer veel gynaecologen, dermatologen en oogartsen, die voor de crisis doorgaans al lange wachtlijsten hadden, het grootste deel van hun afspraken uitgesteld. ‘Sinds drie weken volgen wij alleen nog zwangere patiëntes op. Alle andere consultaties hebben we afgebeld’, zegt een Oost-Vlaamse gynaecologe, die anoniem wil blijven. ‘Begin maart moesten vrouwen bij ons al snel een halfjaar wachten om een afspraak te kunnen krijgen voor een gewone controle. Waarschijnlijk zal dat na de heropstart oplopen tot een maand of tien.’

Inhaalbeweging

Zodra de ziekenhuizen hun deuren weer opengooien, zullen er wellicht vele duizenden patiënten aanschuiven voor een – al dan niet uitgestelde – ingreep, behandeling of onderzoek. Al verwacht Marc Noppen van het UZ Brussel dat sommigen niet meer van zich zullen laten horen omdat ze ondertussen vanzelf beter zijn geworden. ‘We moeten daar eerlijk in zijn: tot voor kort vonden er ook ingrepen, onderzoeken en behandelingen plaats die medisch gezien misschien niet altijd even verantwoord of noodzakelijk waren. Het huidige financieringssysteem werkt dat nu eenmaal in de hand. Maar het zou me niet verbazen als we in het postcovidtijdperk een terugval van die niet-noodzakelijke zorg zien.’

Ziekenhuizen en specialisten zullen straks een enorme inhaalbeweging moeten maken. Dat wordt extra lastig doordat er op dat moment ook nog veel covidpatiënten op Intensieve Zorg en andere diensten zullen liggen. Daarom ziet het ernaar uit dat niet alle afdelingen in één keer zullen worden opengesteld. ‘Op dit moment brengen we concreet in kaart hoe groot de toestroom van patiënten voor de verschillende pathologieën zal zijn’, legt Marc Noppen uit. ‘Daarnaast bereiden we voor hoe we die terugslag straks zo goed mogelijk kunnen opvangen. Dat zal natuurlijk van specialisme tot specialisme verschillen. De meeste uitgestelde heup-, schouder- en knieprothesen zijn niet urgent en kunnen dus in de tijd worden gespreid. Maar andere ingrepen zullen heel snel moeten gebeuren. Onze vaatchirurgen werden de afgelopen dagen al geconfronteerd met dringende amputaties wegens foutief uitgestelde zorg.’

Burn-out

Het is ook niet omdat je normaal half maart onder het mes zou gaan dat je na de heropstart meteen aan de beurt zult zijn. ‘Als artsen zullen wij moeten inschatten welke ingrepen de hoogste prioriteit krijgen’, zegt Van Cauwelaert. ‘Het liefst zouden we iedereen zo snel mogelijk helpen door langere operatiedagen in te lassen, maar ik vrees dat er in het begin te weinig operatiezalen en verpleegkundigen zullen zijn.’ Een groot deel van die verpleegkundigen, die worden ingezet op de diensten medium en intensive care of op de covidafdeling, werkt nu al keihard. ‘Het is niet vanzelfsprekend om hen straks ook nog eens te vragen extra inspanningen te leveren om de achterstand in te lopen’, denkt Margot Cloet, gedelegeerd bestuurder van zorgkoepel Zorgnet-Icuro. ‘Velen van hen draaien vandaag op adrenaline en stapelen de overuren op. In die mate zelfs dat we bang zijn dat ze een burn-out zullen oplopen.’

Hoe dan ook zullen langere werkdagen niet volstaan om de opgelopen achterstand tegen het eind van het jaar weg te werken. ‘We zullen lessen trekken uit de huidige crisis’, denkt Marc Noppen. ‘Zo heeft de overheid het nu eindelijk mogelijk gemaakt dat artsen telefonische consultaties doen en daar voor worden vergoed. Er is geen enkele reden waarom we dat systeem na de crisis niet zouden blijven gebruiken voor de opvolging van een deel van de patiënten met chronische aandoeningen die op afstand kunnen worden gemonitord, zoals diabetes of sommige hart- en vaatziekten.’

Het zal in elk geval nog een hele tijd duren voor de achterstand is ingelopen. ‘We zullen de naweeën zeker nog een jaar voelen’, denkt Cloet. ‘Niet alleen in de ziekenhuizen, maar in de hele gezondheidszorg wordt het aanschuiven. We zullen geduld moeten opbrengen. Veel geduld wellicht.’