‘Tournée Minérale is niet bedoeld voor mensen met een alcoholprobleem’

Na de succesvolle eerste editie van Tournée Minérale, zijn we in Vlaanderen wellicht vertrokken voor een aantal jaren met een collectieve droge februari. Al stellen velen zich steeds meer de vraag of zo’n opgelegde alcoholvrije maand wel zinvol is.

Vorig jaar verruilden 120.000 Vlamingen tijdens de maand februari hun glas alcohol voor een alcoholvrij alternatief. Een onverhoopt succes voor de DrugLijn en Stichting tegen Kanker, de initiatiefnemers van Tournée Minerale. Voor de tweede editie hebben zich enkele dagen voor de start al meer dan 62.000 Vlamingen ingeschreven. Tournée Minérale wordt dus ook dit jaar een succeseditie. Toch laten dit jaar weer veel mensen het rondje mineraalwater aan zich voorbij gaan. ‘Te betuttelend’, ‘ik beslis zelf wel wanneer ik een alcoholvrije maand inlas’, ‘ik ga sowieso al bewust om met alcohol’ of ‘ik vertrek nu net op skireis’, zijn dan vaak gehoorde argumenten.

De voordelen van een alcoholstop zijn nochtans niet min. Je slaapt er beter van, spaart geld uit, krijgt een stralende huid, voelt je een stuk energieker en je gaat er van afvallen (tenminste als je het biertje niet gaat compenseren met een taartje). Uit een bevraging van UGent van de deelnemers van de eerste editie blijkt dat 41 procent van de deelnemers zich beter in hun vel voelden en maar liefst 9 op de 10 bevraagde deelnemers zei minstens één voordeel ervaren te hebben.

Haalt Tournée Minérale ook op langere termijn iets uit? Het wetenschappelijk onderzoek is schaars. Wat we alvast weten uit de vorige editie is dat de deelnemers hun biertje of glas wijn tegenwoordig al eens durven te laten staan. Vóór de actie dronken ze gemiddeld tien glazen alcohol per week. Eind maart was dat nog gemiddeld zes glazen. Een half jaar nadien steeg dat naar acht. Geen gigantische daling, maar een resultaat dat bij de initiatiefnemers zonder meer op gejuich wordt onthaald, ook al houden ze rekening met het feit dat men al eens spaarzaam met de waarheid durft om te springen als het gaat om het eigen alcoholgebruik.

Broodroof

‘We hadden dit nooit durven verhopen’, zegt Marijs Geirnaert, directeur van de Vereniging voor Alcohol en Andere Drugproblemen (VAD). ‘Zo’n blijvend effect heeft men in het buitenland nog niet kunnen aantonen. We waren dus erg verrast dat dit in ons land wel het geval was. Voor ons was het nochtans vooral de bedoeling om mensen erop attent te maken dat je je na een maand zonder alcohol echt wel beter kan voelen en dat je alcohol niet zomaar als vanzelfsprekend mag beschouwen.’

Opvallend dit jaar is dat Horeca Vlaanderen, dat vorig jaar nog aan de kant stond te jammeren over omzetdalingen en broodroof, nu ook gretig mee op de kar springt. Horeca-uitbuiters hebben hun aanbod voor de komende februarimaand aanzienlijk verruimd met allerlei mocktails, vooraf gemaakte exotische drankjes en diverse alcoholvrije initiatieven. Bedoeling is trouwens om dat aanbod voortaan ook het hele jaar door op het menu te zetten om zo een andere mentaliteit rond alcoholgebruik te stimuleren.

Maar bereikt de campagne eigenlijk wel de juiste mensen? De deelnemers selecteren immers zichzelf. Zij weten vaak al bewust of onbewust dat hun gewoonte wat uit de hand gelopen is en willen er sowieso wat aan doen. Wat doet de actie met zij die écht met hun alcoholprobleem zouden moeten worden geconfronteerd?

‘Tournée Minérale is niet bedoeld voor mensen met een alcoholprobleem’, legt Geirnaert uit. ‘De campagne richt zich op de 75 procent Vlamingen die matig, maar routineus drinken, maar af en toe te veel achterover durven slaan. Daardoor durven ze al eens risico’s nemen in het verkeer of in hun relatie, en kunnen ze negatieve gevolgen ondervinden zoals agressie of onveilige seks. Dat is uiteraard ook problematisch, maar niet op een chronische manier. Met Tournée Minérale willen we voorkomen dat gewoontedrinkers evolueren naar verslaafde drinkers.’

Levensgevaarlijk

Geirnaert raadt mensen die alcoholverslaafd zijn zelfs af om een Tournée Minérale te houden. ‘Wij zeggen heel expliciet dat mensen die chronisch afhankelijk van alcohol zijn best niet deelnemen. Het kan levensgevaarlijk zijn als je als zwaar verslaafde onmiddellijk stopt met drinken. Problematische drinkers verwijzen we door naar de DrugLijn. Op hun site staat een zelftest om het drankgedrag na te gaan en daar krijgen ze ook advies over waar ze terecht kunnen voor ondersteuning. Want problematische drinkers gaan best niet zelf aan de slag.’

Critici hekelen dan weer de ‘Alles of niets’-boodschap die Tournée Minérale mogelijk uitzendt. Als we de alcoholstop succesvol hebben doorstaan, kunnen we vanaf maart de wijntjes en biertjes weer zonder schuldgevoel achteroverslaan. Geirnaert ontkent: ‘Ook na de alcoholstop blijft de richtlijn van maximum 10 glazen per week gelden. Het is ook niet zo dat als februari ten einde is dat men meteen alles gaat inhalen wat men heeft moeten missen.’

Toch vinden sommige experts het zinvoller dat men in plaats van zich een volledige maand van alcohol te onthouden, het hele jaar door een wekelijkse alcoholstop van twee tot drie dagen inlast. Geirnaert: ‘Het is een en-en-verhaal. Tournée Minérale is ook gebaseerd op wetenschappelijke expertise. Enerzijds schrijft de richtlijn van de VAD voor dat men die 10 glazen alcohol best verspreidt over meerdere dagen van de week en zeker enkele alcoholvrije dagen inbouwt. Anderzijds biedt een hele maand niet drinken ook wel voordelen omdat het je lichaam, en vooral je lever, een rustpauze biedt.’

Een andere kritiek is dat mensen die alcoholafhankelijk zijn én Tournée Minérale succesvol beëindigen, plots onterecht gaan denken dat ze toch geen alcoholprobleem hebben. Geirnaert betwijfelt echter of die mensen de alcoholvrijemaand wel echt zonder problemen doorkomen. Maar ze hoopt dat problematische drinkers die er toch in slagen, een positieve ervaring zullen hebben gehad en vervolgens openstaan voor een verandering van hun drinkgedrag.

Romantisch

Tournée Minérale brengt dan misschien voorlopig geen grootse veranderingen teweeg, het initiatief is een onvermijdelijk gevolg van onze bourgondische manier van leven. Drie kwart van de Vlamingen drinkt en 540.315 Vlamingen van 15 jaar en ouder zouden een alcoholprobleem hebben. In tegenstelling tot andere landen, is alcohol voor veel mensen zelfs een dagelijkse gewoonte. En dat is niet zonder gevaar. Door alleen al te wijzen op de risico’s is Tournée Minérale alvast zinvol, ook al doet men er niet actief aan mee.

Maar Geirnaert pleit naast informeren en sensibiliseren ook voor meer drastische maatregelen in de vorm van een alcoholplan. Ze verwijst onder meer naar wijnlanden als Frankrijk en Italië, waar het alcoholverbruik de laatste jaren enorm is gedaald tot zelfs onder het niveau van de Belgen.

‘Een eerste element is het prijsbeleid. Nu zijn bepaalde alcoholische dranken veel te goedkoop, zelfs goedkoper dan de niet-alcoholische dranken. Daarnaast worden we om de oren geslagen met reclame waarin alcohol wordt voorgesteld in een aangename, romantische sfeer. In Frankrijk is het alcoholverbruik dramatisch gedaald toen er een wet van kracht werd waarbij enkel nog de verpakking van het alcoholische product mag worden getoond. Helaas staat die wetgeving enorm onder druk door het voortdurende gelobby van de industrie. Toen Frankrijk het EK organiseerde, was er zelfs een uitzondering op de wet. In België ligt zo’n wet nog moeilijker met al onze bierproducenten.’

Tot slot hekelt Geirnaert de beschikbaarheid en toegankelijkheid van alcohol in onze samenleving. ‘We zeggen voortdurend dat alcohol en verkeer niet samengaan, maar je kan wel zonder problemen gekoelde alcohol kopen in benzinestations. Ook de beschikbaarheid van alcohol in nachtwinkels zet aan om door te drinken. België is daarenboven een van de weinige landen waar alcohol te koop is vanaf de leeftijd van 16 jaar. Het staat al langer vast dat hoe vroeger je begint te drinken, hoe hoger het risico op verslaving is op latere leeftijd.’

Van 10 naar 0 glazen?

Hoopgevend is dat er bij de jongeren tussen 12 en 15 jaar een aanzienlijke daling is van het alcoholgebruik dankzij een mentaliteitswijziging bij zowel de jongeren als de ouders. ‘Vroeger vonden veel ouders het kunnen dat hun kinderen op hun plechtige communie een eerste glaasje alcohol dronken. Dat is er gelukkig uit. Omgekeerd zien we dan weer dat het alcoholgebruik bij 65-plussers toeneemt’, aldus Geirnaert.

Ondertussen werkt de VAD op vraag van minister van Volksgezondheid Maggie De Block in een werkgroep van de Hoge Raad voor Gezondheid aan een officiële richtlijn voor de alcoholconsumptie op nationaal niveau. Dat advies moet voor de zomer aan de minister worden overgemaakt. Komt de aanbevolen hoeveelheid alcohol over enkele jaren op 0 eenheden te staan? ‘Ik heb geen glazen bol, maar op dit moment denk ik niet dat we voldoende wetenschappelijke gegevens hebben om dat te doen’, zegt Geirnaert. ‘Op basis van onderzoek naar de invloed van alcohol op de hersenen en met betrekking tot kanker hebben we in 2016 al een verlaging van de normen doorgevoerd. Het is wel zo dat er bepaalde situaties zijn waarin je beter helemaal niet drinkt, in het verkeer, als je zwanger bent, als je medicatie slikt die interfereert met alcohol, maar ook op het werk. Het is ook wenselijk dat we op bepaalde vlakken dezelfde weg op gaan als bij tabak, bijvoorbeeld wat betreft de reclame. Alcoholgerelateerde ziektes zijn vermijdbaar. Het is belangrijk om mensen voldoende te informeren zodat ze weten wat ze doen.’

Meer info: De DrugLijn