Tournée Industrial: hoe gezond zijn alcoholvrije alternatieven?

Alcoholvrij is de nieuwe gezondheidstrend, maar staat ook steeds meer synoniem voor industrieel vervaardigde 0%-dranken. Hoe maakt u een gezonde keuze?

0.0-biertjes, gedealcoholiseerde wijnen, virgin distillaten, kant-en-klare mocktails. Voor heel wat mensen zijn ze een welgekomen hulp in de eerste stapjes naar een nuchter pad.

Het zijn betere keuzes dan de alcoholhoudende variant, maar ze bevatten nog steeds hoge hoeveelheden suikers en in sommige gevallen extra toegevoegde suiker en artificiële smaakmakers.

‘Al deze dranken vallen onder de categorie “frisdranken”. Ze leveren veel energie en bevatten geen nuttige voedingsstoffen’, zegt Rosa Luyten van Vlaams Instituut Gezond Leven vzw. ‘Je vindt ze in de restgroep bij de voedingsdriehoek.’

Wijn met suiker

Vooral de smaak van wijn (12 tot 15 procent alcohol) blijkt een hele opgave om te evenaren. Door de warmte bij thermische de-alcoholisatie, een chemisch proces waarbij de alcohol wordt verdampt door verhitting, evaporeren naast de alcohol ook de fijne aroma’s.

En omdat alcohol een bewaarmiddel is, moeten extra bewaarmiddelen worden toegevoegd. Kijk maar eens naar de ingrediëntenlijst van een fles niet-alcoholische wijn.

Daarnaast starten niet-alcoholische wijnen in de meeste gevallen met wijn van mindere kwaliteit die geproduceerd wordt met hulpstoffen zoals wijnsteenzuur, want de smaak van de wijn verandert of verdwijnt toch. Na de-alcoholisatie blijft een geconcentreerde liquid van die hulpstoffen over.

Soms zitten er nog kleine percentages alcohol in wijn en bier. Zo mogen bier en wijn zich nog steeds alcoholvrij noemen als er tot 0,5 procent alcohol in zit. Maar ook kleine hoeveelheden alcohol kunnen schadelijke effecten hebben, zeker tijdens een zwangerschap of bij het gebruik van bepaalde medicijnen.

Water in een duur jasje

De laatste jaren zetten producenten in op plantendistillaten waar geen alcohol aan te pas komt. Om bijvoorbeeld de smaak van gin te evenaren worden via distillatie en maceratie smaken losgemaakt uit combinaties van kruiden, vruchten en specerijen.

Is het dan niet gewoon koude kruidenthee? Eigenlijk komt het daar wat op neer. Het voordeel is dat ze nul calorieën bevatten.

De meeste gedistilleerde niet-alcoholische spirits worden echter niet eens gedistilleerd, maar gemaakt uit water en toevoegingen waaronder artificiële aroma’s of zogeheten natuurlijke aroma’s.

Andere alcoholvrije spirits, zoals wodka, bevatten wel eerst alcohol die eruit wordt gehaald, al kunnen er dan ook sporen achterblijven. Vervolgens worden ze op smaak gebracht met additieven. Het resultaat is suikerwater met een een chemische smaak. 

‘Het productieproces van een niet-alcoholische spirit is niet te vergelijken met het proces van klassieke spirits’, zegt Ina Averhals die met distilleerderij Bôtan Distillery een alternatief zonder extra toevoegingen wil bieden. ‘Je kunt niet uitgaan van de houdbaarheid van alcohol. Bovendien neemt ethanol een smaak snel op waardoor een alcoholische spirit slechts een fractie specerijen nodig heeft in vergelijking met een ambachtelijke niet-alcoholische spirit. Vanwege die uitdagingen kiezen sommige merken en distilleerderijen voor een industriële oplossing. Ze distilleren geen verse kruiden, maar combineren water met artificiële aroma’s, natuurlijke aroma’s en bewaarmiddelen.’

Lees verder onder de foto.

Averhals betreurt dat deze jonge sector al meteen geïndustrialiseerd werd. ‘Jonge merken grijpen direct naar de industriële technieken voor smaakvervaardiging. Stel je voor dat de grondlegger van champagne, Dom Pérignon, onmiddellijk de industriële methode koos. De champagne die we vandaag kennen, zou nooit bestaan. De edele drank zou een mix van alcohol, water en natuurlijk aroma van druiven zijn.’

Aroma’s, kleurstoffen en conserveermiddelen, zoals natrium- of kaliumbenzoaat, citroenzuur of fosforzuur, zijn op zichzelf toxicologisch veilig, maar ze worden steeds vaker genoemd als oorzaak van allergische reacties. Rechtsreeks of via interacties met onze microben zouden ze een invloed hebben op ons immuunsysteem. Meer onderzoek is nodig om duidelijkheid te krijgen.

Maar waarom zijn deze waters met een uitgekiend smaakje dan zo duur? Producenten argumenteren dat het productieproces van alcoholvrije spirits een ware uitdaging is. Om het smaakverlies van 40 procent alcohol te compenseren, distilleren ze alle kruiden en specerijen apart om daarna met elkaar te blenden tot één product.

Averhals: ‘Onze alcoholvrije Botanical Spirits, Cocktails en “Wynes” bevatten meer ambacht dan eender welke hoogwaardige wijn. Het start allemaal met de cultivatie in polycultuur. Veel wijndomeinen hanteren een monocultuur waarbij zij per perceel één type ras cultiveren. Ook de productie van een wijn is minder intens dan distillatie en blending. Wij behandelen elk kruid individueel waarbij we verschillende technieken toepassen. In een fles Botanical Spirit zit 350 tot 500 gram verse kruiden uit volle grond. Dat maakt onze Botanical Spirits intens, gelaagd in smaak en bovendien gezond.’

Toch zijn heel wat merken onterecht hoog geprijsd. Dat komt omdat ze op hun verpakking kunnen refereren naar “gin” of het woord “mocktail” op een veredelde limonade kunnen zetten. Er zijn bovendien geen accijnzen op deze dranken, wat hun hoge prijs nog minder rechtvaardigt. De dure prijs geeft je het gevoel dat je, net zoals wijn, een drank met een verhaal drinkt.  

Gezonde alternatieven

Maar wat kunnen we dan wél drinken tijdens een vrijwillige drooglegging? ‘Je kunt water pimpen met allerlei smaken’, zegt Luyten van Gezond Leven. ‘Als je aromatische dranken kant-en-klaar in de supermarkt koopt, kies je beter voor de ongezoete versie. Let bij het maken van mocktails ook op met het overmatig gebruik van fruitsappen en siropen. Die bevatten veel suiker.’

Ook zijn gefermenteerde dranken aan een opmars bezig. ‘Kombucha is een gefermenteerde theedrank die je tegenwoordig kant-en-klaar terugvindt in heel wat winkels’, aldus Luyten. ‘Ook deze bevatten soms aanzienlijk veel toegevoegde suikers, waardoor ze ook in de restgroep terecht komen. Maar verse kombucha, zonder toevoegingen, kan wel een gezonder alternatief zijn, net als waterkefir. Aan deze dranken worden heel wat potentiële gezondheidsvoordelen gelinkt. Die klinken veelbelovend, maar zijn wel voornamelijk gebaseerd op onderzoek in het labo of bij dieren. Er is meer onderzoek nodig om deze gezondheidseffecten te bevestigen.’

Tot slot zijn er nog de non-alcoholische spiritualiën en wijnen die qua gastronomische beleving niet moeten onderdoen voor de alcoholische versies omdat ze op ambachtelijke wijze zijn gemaakt. Check dus de achterkant van de fles of de drank échte ingrediënten bevat en vermijd producten met suiker, artificiële aroma’s, zogeheten natuurlijke aroma’s en bewaarmiddelen zoals citroenzuur (E330) en ascorbinezuur (E300).