Na acht edities van Tournée Minérale en een explosie aan 0,0-drankjes is de positie van alcohol in de samenleving aan het verschuiven. Toch pleiten experts voor hardere maatregelen. ‘Het voorval met Tom Waes zal weinig effect hebben op het gedrag van mensen.’
Tournée Minérale, de campagne waarbij je de uitdaging aangaat om in februari geen alcohol te drinken, is voor veel mensen een jaarlijkse houvast om een eind te maken aan ongezonde alcoholgewoontes die in hun routine zijn geslopen.
Ondanks het positieve effect van zulke preventiemaatregelen blijft onze cultuur gedrenkt in alcohol: zo’n 80 procent van de Belgen drinkt regelmatig alcohol. 10 procent doet dat dagelijks. Ongeveer 15 procent consumeert alcohol op een niveau waar mogelijk risico’s aan verbonden zijn. En elk jaar sterven er wereldwijd 2,6 miljoen mensen door overmatig alcoholgebruik. In Europa zijn 800.000 sterfgevallen per jaar rechtstreeks te wijten aan alcohol.
Er is nood aan meer structurele maatregelen, menen alcohol- en verslavingsexperts. Denk aan belastingverhogingen, reclamebeperkingen, een mindere beschikbaarheid, bijvoorbeeld in nachtwinkels en tankstations, en een verhoging van de beginleeftijd voor jongeren.
Deze apps helpen je Tournée Minérale door te komen
Hebben acht Tournée Minérale-edities dan niet voor een ommekeer gezorgd?
Frieda Matthys, professor psychiatrie (VUB): Tournée Minérale is een begrip geworden. Het heeft een blijvende bewustwording rond alcohol gecreëerd, ook in de horeca met een groot aanbod aan alcoholvrije dranken. Men doet vaak wat schamper over preventie, maar dankzij campagnes als Tournée Minérale is de alcoholconsumptie al jaren in dalende lijn. Uit bevragingen blijkt dat veel deelnemers over hun alcoholconsumptie nadenken en hun alcoholgebruik langdurig bijsturen door nieuwe gewoontes te ontwikkelen. Maar of ze dat na vier of vijf jaar nog altijd doen, is niet duidelijk. Ik ben geneigd om te denken van wel. Maar we moeten het thema op de kaart blijven zetten.
‘Mensen hebben echt niet voor alles een arts of psycholoog nodig.’
Tournée Minérale richt zich niet naar zware langdurige verslaafden, nochtans een belangrijke doelgroep.
Matthys: Het kan een belangrijk hulpmiddel zijn voor mensen die merken dat ze hun alcoholgebruik niet meer onder controle hebben en op de rand van een stoornis staan. Er wordt weleens verwezen naar de grote behandelingskloof bij alcoholverslaving – slechts acht á tien procent van de personen met een alcoholprobleem gaat effectief in behandeling. Maar uit bevolkingsonderzoek blijkt dat heel wat mensen zelf hun alcoholgebruik bijsturen op het moment dat ze beseffen dat ze niet goed bezig zijn. Mensen hebben echt niet voor alles een arts of psycholoog nodig.
De roep om strengere maatregelen klinkt wel steeds luider. Een daarvan is een kankerwaarschuwing op etiketten van wijnflessen en op bierblikjes, naar analogie met tabak. Een goed idee?
Matthys: Met de Hoge Gezondheidsraad schrijven we momenteel aan een advies rond gezondheidswaarschuwingen voor alcohol. De bedoeling is om zulke boodschappen te laten roteren. Voortdurend dezelfde boodschap afbeelden, werkt minder goed omdat mensen ze op den duur niet meer lezen. De waarschuwingen richten zich onder meer op de directe effecten van alcohol op de slaap en het gedrag, maar we stellen ook een boodschap voor die een rechtstreekse link legt tussen alcoholgebruik en kanker. Zo’n boodschap doet mensen twee keer nadenken.
Dan zult u wel de strijd met de machtige alcohollobby moeten aangaan.
Matthys: Toen de alcoholindustrie lucht kreeg van onze nieuwe adviezen voor alcoholwaarschuwingen, heeft ze onmiddellijk de vlucht vooruit genomen en zelf de slogan ‘alcoholmisbruik schaadt de gezondheid’ gelanceerd met de suggestie dat matig drinken geen risico’s inhoudt. De industrie is een grote voorstander van sensibiliseringscampagnes voor mensen die overmatig drinken, maar verzet zich tegen structurele beleidsmaatregelen in het algemeen.
Ondertussen is de wetenschappelijke consensus dat er geen veilige limiet is voor alcohol. Toch is het advies van het Vlaamse Expertisecentrum voor Alcohol en andere Drugs (VAD) om niet meer dan tien standaardglazen per week te drinken.
Matthys: De VAD is een organisatie die via het verstrekken van informatie invloed probeert te hebben op het gedrag van mensen. Ze is er niet om iemand iets te verbieden. Door de tien standaardglazen te herleiden tot nul glazen creëer je enkel wrevel en opstand, en bereik je uiteindelijk niemand meer. Het klopt dat het beste advies is om helemaal niet meer te drinken, maar dan kun je evengoed stellen dat je beter ook niet meer met de auto rijdt als je het risico op een ongeval wilt vermijden. Hoe minder alcohol, hoe kleiner het risico.
Op het gevaar cynisch te klinken, maar heeft het ongeval van Tom Waes geen veel groter effect op onze kijk op alcohol dan Tourneé Minérale?
Matthys: Het voorval met Tom Waes zal weinig effect hebben op het gedrag van mensen. Uit onderzoek blijkt ook dat de choquerende foto’s waarmee spoedarts Luc Beaucourt de hort opging om op de gevaren van alcohol te wijzen, weinig hebben uitgehaald. Zulke zaken worden al snel gerationaliseerd met argumenten als ‘dat overkomt mij niet’ of ‘ik rijd niet met een oldtimer’. Het omgekeerde is helaas wel waar: influencers die alcohol cool maken of beelden van stoere voetbalsupporters met wat pintjes te veel op. Die zetten wél aan tot het drinken van alcohol omdat mensen zich identificeren met een sfeer van stoerdoenerij. Slogans als ‘Mannen weten waarom’, zien we daarom dus ook liever niet meer opduiken.
Tournée Minérale: 12 ‘bijwerkingen’ van een maand zonder alcohol
Hoe kunt u het risico beperken als u toch drinkt?
Start de avond met water of een andere alcoholvrije drank. Dit vult de maag al een beetje en vermindert de dorst.
Doe aan ‘zebradrinken’, waarbij elk glas alcohol gevolgd wordt door een glas water. Dit helpt u om te hydrateren en vertraagt uw alcoholconsumptie.
Bepaal van tevoren hoeveel drankjes u gaat drinken en houdt u daaraan of stel een limiet op hoeveel drankjes u per uur mag hebben.
Kies dranken met een lager alcoholpercentage, zoals bier in plaats van sterke dranken.
Drink een kleine pint of een half glas wijn in plaats van een vol glas.
Omring uzelf met mensen die u ondersteunen in uw doel om minder te drinken.
Spreid de consumptie in de tijd. Beter elke dag één glas dan op zaterdagavond zeven glazen en de rest van de week niks.
