Toppsychiater Patrick McGorry: ‘Zelfdoding is véél groter probleem dan coronavirus, maar wel oplosbaar’

We kunnen zelfdoding bij jongeren oplossen, zegt toppsychiater Patrick McGorry. Knack had een exclusief interview met hem. ‘Terminaal bestaat niet in de geestelijke gezondheidszorg. Betere eerstelijnszorg, meer investeringen en andere berichtgeving kunnen het aantal zelfdodingen drastisch verminderen.’

Het interview met de Australische psychiater Patrick McGorry (67) is net afgelopen, wanneer zijn telefoon gaat. Tien minuten later komt hij glunderend terug naar ons tafeltje: ‘De Amerikaanse tv-zender CBS gaat een documentaire maken over onze geestelijke gezondheidscentra in Australië.’

Over heel de wereld kijkt men naar de innovatieve manier waarop McGorry en zijn team geestelijke gezondheid aanpakken. In 2006 ontwikkelde hij in Melbourne Headspace, een laagdrempelige vorm van eerstelijnszorg voor jongeren. Nu zijn er 145 Headspaces over heel Australië die jaarlijks 100.000 jongeren helpen.

Het systeem werkt en kreeg al navolging in meer dan 15 andere landen. Ook in België is er met OverKop sinds 2016 een gelijkaardig initiatief.

U werd in 2010 verkozen tot Australiër van het Jaar voor uw werk in Headspace met jongeren. Waarom focust u op jonge mensen?

Patrick McGorry: De helft van de jongeren tussen 12 en 25 ontwikkelt geestelijke problemen. Niet al die mensen hebben nood aan zware psychiatrische behandeling, maar twee derde heeft wel degelijk enige vorm van professionele hulp nodig. Slechts een kleine minderheid krijgt die hulp. Daardoor is geestelijke gezondheid het grootste gezondheidsprobleem bij jongeren wereldwijd.

Wat zijn de gevolgen daarvan?

McGorry: In het Westen is zelfdoding de belangrijkste doodsoorzaak bij jongvolwassenen. Bovendien verlaagt het ook de levensverwachting: mensen met een zware geestelijke ziekte sterven gemiddeld 15 tot 20 jaar vroeger. Dat is een gigantische kost qua verloren productiviteit. Volgens het Wereld Economisch Forum is de impact van geestelijke gezondheid op het bruto nationaal product enorm. Onder de niet-overdraagbare ziekten zijn geestelijke aandoeningen de belangrijkste oorzaak voor verlies in het bnp. Meer dan hart- en vaatziekten en dubbel zoveel als kanker.

In België stappen gemiddeld vijf personen per dag uit het leven. Sinds de eerste Belgische besmetting met het coronavirus op 4 februari stierven er dus naar schatting 175 Belgen door zelfdoding. Is dat dan een groter probleem dan corona?

McGorry: Zelfdoding is honderden keren erger dan het coronavirus. Elke 40 seconden sterft er iemand aan zelfdoding. Uiteraard zeg ik niet dat we niets moeten doen aan het coronavirus, maar we mogen geen véél groter probleem negeren: de vermijdbare doden door geestelijke ziektes.

Voor het coronavirus hebben we nog geen medicijn. We kunnen alleen maar de verspreiding proberen in te perken. Voor geestelijke ziektes hebben we daarentegen wel effectieve therapieën, maar die bereiken onvoldoende de mensen in nood. Er is een enorme mismatch.

Lees verder onder de foto

Als het probleem van zelfdoding zoveel groter is, waarom merken we dat dan niet in de media?

McGorry: Het coronavirus roept angst op en dat verkoopt. Elke dag krijgen we gedetailleerd het aantal besmetting en gestorven slachtoffers. Terwijl media terughoudend zijn om te berichten over zelfdoding. Dat komt grotendeels omdat de professionele gezondheidszorg dat vraagt aan de hand van strenge mediarichtlijnen. Die zijn soms te simplistisch en niet doordacht.

Je zou over individuele gevallen van zelfdoding moeten berichten zoals over verkeersslachtoffers. Dagelijks drukken Australische kranten het cijfer van het aantal verkeersdoden af. Op tv toont men de opengereten auto’s en rouwende nabestaanden. Die maatschappelijke impact tonen we te weinig bij zelfdoding. De hoofdreden is schaamte.

Jongeren die het moeilijk hebben denken vaak ‘ik ben vrienden en familie tot last, dus ik maak mezelf van kant’. Als de media de realiteit toont – de sterke impact van een zelfdoding op de omgeving – dan kan dat mensen ontmoedigen om uit het leven te stappen. Hierover berichten op een strategische manier is noodzakelijk.

Met Headspace hebt u de psychische zorg voor jongeren radicaal herdacht. Hoe is dat ontstaan?

McGorry: In de jaren 80 deed ik onderzoek naar schizofrenie en psychose. We ontwikkelden manieren om in een heel vroeg stadium symptomen op te sporen en te behandelen. Destijds werden die ziektes gezien als onbehandelbaar, maar door een snelle interventie bleek goed resultaat toch mogelijk. Door op jonge leeftijd in te grijpen kunnen we zware psychische stoornissen voorkomen.

Later begreep ik dat dat het geval is voor bijna alle geestelijke ziektes: depressie, middelenmisbruik, eetstoornissen… 75 procent van de geestelijke problemen ontstaan voor de leeftijd van 25.

Ik werkte in een deel van Melbourne waar 200.000 jonge mensen wonen. We behandelden toen ongeveer 1000 jongeren per jaar, maar volgens de statistieken waren er minstens 15.000 met psychische klachten. Dan hebben we geld gevraagd aan de overheid om veel meer jongeren kort te kunnen behandelen. Dat werden de eerste Headspaces.

Waarin verschilt een Headspace van gewone eerstelijnszorg?

McGorry: Het werkt als een one-stop shop: je hebt alles op één plaats. Elke Headspace heeft minstens een huisarts, een psycholoog, een sociaal werker en jongeren die zelf vrijwillig meewerken.

De input van jongeren zelf is cruciaal om de drempel te verlagen. Ze luisteren naar elkaar en leren daaruit. We laten hen ook zelf de Headspaces inrichten, zodat het allesbehalve klinisch aanvoelt. Headspaces zijn gezellig jeugdhuizen en tegelijk een (bijna) gratis toegangspunt tot zorg.

Lees verder onder de video

4801.0Find out what it’s like at a headspace centre? (Full length) | headspacehttps://www.youtube.com/headspaceAustraliahttps://i.ytimg.com/vi/pTHVxrEsr68/hqdefault.jpgvideohttps://www.youtube.com/user/headspaceAustraliaYouTube270480360

Headspaces zijn vaak gesitueerd in het centrum van een stad of dorp. Iedereen ziet je binnengaan, is dat niet lastig?

McGorry: We vreesden daarvoor, maar het tegendeel blijkt waar. Jongeren gaan er graag naar binnen, dus het verlaagt het stigma. Headspace werd snel een positief merk. Mensen vroegen: ‘Waarom is er in onze stad geen Headspace?’ Zo werden politici onder druk gezet om meer te investeren en konden we groeien.

Meestal willen buurtbewoners géén psychiatrische instelling in hun buurt. Hier hadden we het omgekeerde effect. Mensen beseften dat het niet ging om ‘gekke mensen’, maar over hun eigen kinderen. En dat jonge mensen wel eens worstelen met iets weten we allemaal.

Headspaces lijken nu slachtoffer te worden van hun eigen succes. Ook jullie kampen met wachtlijsten.

McGorry: Dat klopt, meer investeringen zijn nodig en niet alleen voor Headspaces. Ook de gespecialiseerde hulp, waar we naar doorverwijzen indien nodig, krijgt te weinig middelen. Daar is een flessenhals. We moeten blijven druk zetten op politici om te investeren in geestelijke gezondheid. Het rendement daarvan is bewezen. Geestelijke problemen snel en effectief aanpakken levert geld op.

De weg is nog lang, maar u ziet dit wel als een oplosbaar probleem?

McGorry: Absoluut. Ik ben, in tegenstelling tot sommige collega’s, ervan overtuigd dat we op termijn elke zelfdoding kunnen voorkomen. Terminaal bestaat niet in de geestelijke gezondheidszorg. Zelfdoding is een permanente oplossing voor een tijdelijk probleem. We blijven vechten.

Hebt u vragen over zelfdoding? Bel dan naar 1813 of surf naar zelfmoord1813.be