Tips voor een gezonde lever: ‘De foie gras wordt de ziekte van de toekomst’

Eén op de 4 volwassenen in het Westen lijdt aan een ophoping van vet in de lever door ongezonde voeding. Leverarts Maridi Aerts en voedingsdeskundige Amandine De Paepe geven tips die je helpen komaf te maken met die bourgondische lever.  

Wie denkt aan leveraandoeningen, associeert ze meestal met alcohol. Toch is de meest voorkomende leveraandoening bij de algemene bevolking niet daaraan te wijten. ‘Niet-alcoholische leververvetting komt almaar vaker voor in het Westen’, zegt maag-, darm- en leverspecialist Maridi Aerts (UZ Brussel).

Vandaag lijdt 20 à 30 procent van de westerse bevolking aan deze ziekte, die op termijn aanleiding kan geven tot niet-alcoholische steatohepatitis of NASH. Dat is een vorm van chronische leverontsteking die kan evolueren naar levercirrose. We zien nu al een stijgende trend van patiënten die cirrose ontwikkelen door een onderliggende leververvetting. Vroeger werd cirrose uitsluitend veroorzaakt door alcoholgebruik en hepatitis.’

Stille werker

Zoals de naam ‘niet-alcoholische leververvetting’ (non-alcoholic fatty liver disease of NAFLD) impliceert, is alcohol niet de boosdoener, noch virale hepatitis, noch erfelijke leverziekten. Een vetlever is een beschavingsziekte die te wijten is aan een moderne levensstijl die funest is voor de reuzengrote klier. Ultrabewerkte voeding en frisdranken, voortdurend snacken, medicijnen, stress, luchtvervuiling, hormoonverstoorders: allemaal hebben ze een invloed op de lever. Maar ook genetische factoren spelen een rol. Zo kan NAFLD zelfs bij kinderen voorkomen.

‘Risicofactoren zijn vooral abdominale obesitas, meer bepaald buikvet’, verduidelijkt Aerts. ‘Er is een verband met het metabool syndroom. Dat is een stofwisselingsziekte die gekenmerkt wordt door te hoge suikerwaarden, hoge bloeddruk, hoge cholesterol en abdominale obesitas. Mensen met diabetes, overgewicht, verhoogde cholesterolwaarden of verhoogde bloeddruk hebben een hoger risicoprofiel voor leververvetting.’

Verrassend genoeg kun je ook vetlever hebben als je fit en mager bent. Dat is het fenomeen van de ‘skinny fats’. Wetenschappers weten nog niet precies hoe dat komt, maar het zou te maken kunnen hebben met een teveel aan ultrabewerkte voeding.

De lever is een wonderlijk orgaan, maar heeft één groot nadeel: het is een harde maar erg stille werker, die bij een probleem weinig signalen geeft. De lever heeft geen pijnzenuwen en patiënten ervaren geen symptomen tot de grootste schade al is aangericht.

‘Voor de diagnose zijn we voornamelijk afhankelijk van medische beeldvorming. Meestal is dat een echografie van de lever’, zegt Aerts. ‘We kunnen een echo ook combineren met een elastografie (het bepalen van de elasticiteit van het leverweefsel aan de hand van geluidsgolven, nvdr). Zo kunnen we ook een “waarde” op de vervetting plakken. Een andere mogelijkheid is een fibroscan, een echo-onderzoek dat gebruikmaakt van drukgolven. Daarmee verkrijg je eveneens die waarden maar doe je geen beeldvorming van de lever. Al onze patiënten met diabetes type 2 krijgen een beeldvorming van de lever omdat zij een hoogrisicogroep zijn voor het ontwikkelen van NAFLD.’

Alarmsignalen van een overbelaste lever

‘Niet-alcoholische leververvetting wordt de ziekte van de toekomst’, benadrukt voedingswetenschapper en biomedicus Amandine De Paepe. In haar boek Er ligt meer op je lever dan je denkt neemt ze het woord ‘foie gras’ in de mond want ‘ook wij proppen onszelf vol’.

Volgens De Paepe hoeven we niet te wachten op een echografie om te weten of de lever overbelast is. Al in een vroeg stadium kan de lever aangeven dat zij haar functies niet meer naar behoren kan uitvoeren. Dat kan zich uiten in energietekort, brain fog, moeilijk afvallen, vitaminetekort, slecht slapen en acné, maar ook in hormonaal onevenwicht en fertiliteitsproblemen bij vrouwen.

‘Helaas komt een belaste lever te weinig aan bod bij de huisarts’, zegt De Paepe. ‘De lever is nochtans meer dan een detoxmachine voor alcohol. Zij is een echte multitasker. Ze regelt de energie- en vitaminehuishouding van ons lichaam, produceert eiwitstoffen voor de aanmaak van hormonen, zoals het overlevingshormoon insuline, en speelt een rol in het immuunsysteem. Die functies zijn van levensbelang en krijgen daarom altijd voorrang. Het filteren van schadelijke stoffen uit het bloed, zoals alcohol, komt pas als laatste. Dat is bijvoorbeeld de reden waarom je soms ’s nachts wakker wordt na het drinken van alcohol. De lever begint pas dan aan het ontgiftingsproces.’

Lees verder onder de afbeelding.

Goed nieuws: de lever kan zich herstellen

Er bestaat geen medicijn tegen leververvetting. Het goede nieuws is dat, in tegenstelling tot bij levercirrose, je lever zichzelf kan herstellen. Dat is misschien wel de beste eigenschap van het orgaan: het vermogen tot hernieuwing. Snijd twee derde van een lever weg en die zal in een paar weken weer even groot zijn als voordien. Wie een foie gras in zijn of haar lijf heeft, kan dus nog altijd het tij keren door gezonder te leven.

‘We moeten meer aandacht hebben voor het inperken van overgewicht en vooral voor het belang van meer bewegen’, vindt Aerts. ‘Helaas is het niet makkelijk om patiënten te motiveren. Het is al niet vanzelfsprekend om mensen ertoe aan te zetten te stoppen met alcohol. Spreken over gewichtsverlies en meer bewegen ligt nog moeilijker. Soms moeten we hen zelfs vragen om al die aspecten van hun levensstijl in één keer bij te sturen want niet-alcoholische en alcoholische leververvetting komen vaak samen voor. Een typische patiënt is dus iemand die de bourgondische levensstijl aanhangt.’

De Paepe benadrukt dat die bourgondische levensstijl het best wordt ingeruild voor een gezonde en duurzamere manier van leven die de lever ontlast. Ze onderstreept vooral het belang van insuline, het hormoon dat het metabolisme van glucose (een vorm van suiker) in het lichaam regelt. Dat mechanisme is heel belangrijk voor het lichaam maar sputtert in deze moderne tijden.

Ook de populaire Franse biochemicus Jessie Inchauspé schrijft in haar internationale bestseller Glucoserevolutie over de nadelen van te veel glucose in je systeem. Haar Instagramaccount Glucose Goddess heeft bijna 2 miljoen volgers. 

‘De glucoserevolutie is meer dan een gezondheidshype’, zegt De Paepe. ‘Er is een duidelijk verband tussen suikerpieken en een overbelaste lever. Omdat we zo vaak zo veel eten en ook nog eens te veel suiker en koolhydraten nuttigen, wordt het lichaam op den duur ongevoelig voor insuline, en dus voor de suiker in het bloed. Dat zorgt voor een energietekort, meer suikerdrang en een voortdurend hongergevoel. Je eet en drinkt vervolgens meer, waardoor je opnieuw suiker binnenkrijgt. De lever zet die suikers om in vetten, raakt vervet en zo begint het hele proces opnieuw.’

In haar boek geeft De Paepe tips (zie kader onderaan) om glucosepieken zo veel mogelijk te beperken. Kan helpen: tussendoortjes vermijden, meer groenten eten (600 gram per dag), kiezen voor een hartig in plaats van een suikerrijk ontbijt en het bannen van kant-en-klare maaltijden, die heel wat verborgen suikers bevatten. Ook intermittent fasting en meer bewegen hebben een positieve impact op de insulinespiegel en het functioneren van de lever.

Detox van de lever?

Extra vitaminen en mineralen spelen ook een belangrijke rol, vindt De Paepe. ‘In een ideale wereld zouden een gezonde voeding en levensstijl moeten volstaan, maar we leven nu eenmaal in een wereld met stress, vervuiling, slaapgebrek en ultrabewerkte voeding. Daardoor krijgen we niet voldoende vitamines en mineralen binnen. In de bloedanalyse in mijn praktijk zien we heel vaak tekorten aan vitamine D, B12, foliumzuur, magnesium en omega-3. Vooral als je een veganistische levensstijl aanhangt, moet je aanvullen met supplementen. Maar weet wat je doet. Foute cocktails van vitaminen kunnen net het tegenovergestelde effect veroorzaken en bijvoorbeeld de lever belasten.’

Ook leverarts Maridi Aerts waarschuwt voor supplementen en kruiden die schadelijk kunnen zijn voor de lever en een toxische hepatitis (leverontsteking) kunnen veroorzaken. Zelf je lever ontgiften met een zogenaamde detoxkuur is volgens haar compleet zinloos.  ’Jammer genoeg zijn er geen magische producten die de lever “herstellen”. Sapjes, shakes of zuiveringspillen zijn vooral duur en niet efficiënt op lange termijn. Een interessante detoxkuur is bijvoorbeeld wel een project als Tournée Minérale, waarbij je een maand geen alcohol drinkt. Je zou hetzelfde kunnen doen met suiker of verzadigde vetten, maar dan het liefst veel langer dan een maand. Je zult merken dat het jou meer energie geeft en je jezelf gezonder voelt. Iets volledig schrappen uit je dieet hoeft niet. De ultieme tip voor een gezonde lever is vrij simpel: gezonde, onbewerkte voeding, geen alcohol, niet te veel verzadigde vetten, niet te veel suiker.’