Na de mondmaskers, PCR-tests, vaccins en CO2-meters winnen nu ook de zelftests aan belang in de strijd tegen covid-19. Professor Dirk Avonts legt uit waarom ze zo belangrijk zijn.
Om het nachtleven mogelijk te maken, wordt feestgangers die zich ‘maskerloos’ willen uitleven op de dansvloer sinds dit weekend gevraagd om bij het binnenkomen van een discotheek een zelftest af te nemen. Minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke noemt het een ‘gebaar van hoffelijkheid’ tegenover de medemens. Ook overbelaste huisartsen pleiten al geruime tijd voor zelftests om het zorgsysteem te ontlasten. Maar hoe effectief is die nieuwe strategie?
Geven de snelle antigeentesten die je zelf kunt uitvoeren geen vals gevoel van veiligheid?
Dirk Avonts (professor Huisartsgeneeskunde): ‘Zelftesten werken prima om covid-besmettelijke personen op te sporen. Een negatief testresultaat geeft op een betrouwbare manier aan dat je je vrij in de samenleving kunt bewegen zonder de viruscirculatie aan te wakkeren. Dat blijkt uit een recente ‘real-life’ testsetting in een testcentrum in het Nederlandse Tilburg waar mensen zelf aan de slag mochten gaan met een zelftest en daarna een PCR-test ondergingen. Slechts één op honderd glipte door de mazen van het testnet. Vals-positieve resultaten zijn daarentegen wel vaker mogelijk. Dan moet de veel gevoeligere PCR-test worden ingeschakeld. Het aantal fout-positieve resultaten hangt ook af van hoeveel virus er in de samenleving rondgaat.’
Thuistests zijn een heel goede manier om het feestgedruis niet te moeten inperken en veilig te laten verlopen.
Mag je de zelftest onmiddellijk afnemen na een hoogrisicocontact of moet er een zekere incubatietijd gerespecteerd worden?
Avonts: ‘Je hoeft geen 48 uur na het hoogrisicocontact te wachten om een zelftest te doen, want je stelt aan die test helemaal niet de vraag: “zal ik ziek worden?”. Dat is een grote misvatting. We gebruiken nooit een zelftest om covid-19 vast te stellen, want dan krijgen we een slecht antwoord. De zelftest zegt enkel iets over je eigen besmettelijkheid op dit moment na een hoogrisicocontact, bij eventuele mineure klachten of zelfs bij de afwezigheid van klachten. Ook als je pas genezen bent van covid, is een zelftest nuttig met betrekking tot je eigen besmettelijkheid. Een negatieve zelftest geeft aan dat er te weinig virus aanwezig is om iemand anders te besmetten, niet dat er helemaal geen virus is. Dat is een groot verschil.’
Waarom moeten zelftesten dan een grotere rol krijgen in de teststrategie?
Avonts: ‘Ik hoor dat de labo’s niet kunnen volgen met de PCR-analyse. Eigenlijk hoeven ze dat niet te doen. De overheid zou massaal de zelftest moeten promoten in plaats van de PCR-test. De PCR-test is soms te gevoelig, want men spoort ook virussen op die onvoldoende zijn om anderen te besmetten. Voer je de zelftest correct uit en is het resultaat negatief? Dan kun je gerust zijn. Een positief resultaat betekent dat je je huisarts moet opbellen voor een PCR-test. Een zelftest vereist overigens geen speciaal pak, verplegend personeel, transport of lange wachttijden én het is een stuk minder belastend voor de huisarts. Jezelf testen is een kleine moeite en je hebt onmiddellijk resultaat. Ik heb de indruk dat de meest recente studies rond zelftests nog niet zijn doorgesijpeld tot bij de beleidsmakers. Nochtans heeft Domus Medica dat al herhaaldelijk op de agenda gezet.’
In de Nederlandse winkelketen Kruidvat kun je een zelftest voor 3,99 euro per stuk kopen. In de apotheek betaal je 7 tot 8 euro. Vanwaar dat prijsverschil?
Avonts: ‘De kwaliteit verschilt van test tot test. Een apotheker maakt een selectie en zal producten met een iets betere kwaliteit aanbieden, wat zich weerspiegelt in de prijs. Maar in principe is de technologie hetzelfde, namelijk het vaststellen van het antigeen. De nauwkeurigheid van de test hangt bovendien niet alleen af van de test zelf, maar ook van de afname. Als je een goedkopere wisser gebruikt en je steekt hem minder diep in de neus, zal de test minder nauwkeurig zijn. In het begin van de pandemie was er nog heel wat rommel op de markt en gaven de tests te snel een positief resultaat weer. Vandaag is dat niet meer het geval.’
Kortom, de neuswisser is het toverstokje dat ons kerstfeest zal redden?
Avonts: ‘Laat alle gasten op kerstavond aan de voordeur een zelftest afnemen en wanneer het resultaat negatief is, kun je zoveel kussen en knuffelen als je wilt. Thuistests zijn een heel goede manier om het feestgedruis niet te moeten inperken en veilig te laten verlopen wat betreft het overdragen van het virus. Ikzelf gebruik zelftests al enige tijd systematisch bij het ontvangen van bezoekers en dat heeft mijn sociaal leven een serieuze boost gegeven.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
