Technologie in de gezondheidszorg: ‘De dokter wordt een personal coach’

Artsen en specialisten krijgen steeds meer hulp – of is het concurrentie? – uit hoogtechnologische hoek. ‘Een dokter is geen data-analist’, zegt expert Chris Van Hoof in Deze Week.

Van Hoof is Director wearable healthcare bij imec in Leuven. In het ‘schoon Vlaams’: met zijn team van hoofdzakelijk ingenieurs ontwikkelt hij zo klein mogelijke toestelletjes (polsbandjes, pleisters, pilletjes…) bomvol micro-elektronica die onze gezondheid meten – en ons gedrag proberen bij te sturen.

‘Met een slimme pleister die bepaalde lichaamsfuncties meet, kunnen we de stem van de dokter tegen een betaalbare prijs naar de uithoeken van derdewereldlanden brengen’, zegt Van Hoof.

Als hightech niet alleen de happy few dient, maar gezondheid voor meer mensen bereikbaar maakt, dan hebben we iets te vieren op Wereldgezondheidsdag (7 april). Als meester in de miniaturisering ontdekte imec aan het begin van de 21ste eeuw een grote nood aan innovatie in de medische wereld.

CHRIS VAN HOOF: Patiënten van wie hart of hersenen werden gecontroleerd, liepen letterlijk rond met een monitor ter grootte van een doos. Die grote en oncomfortabele medische toestellen, dat was voor ons een aanknopingspunt. Daar konden wij het verschil maken met chips die hart- en hersengolven registreren. De ‘doos’ werd een chip van 6 bij 6 millimeter. Omdat die chip bovendien minder energie verbruikte, werkte die met een kleinere batterij en konden de patiënten met een veel kleinere monitor naar huis.

Dat was onze initiële visie op onze rol binnen de gezondheidszorg: hoe kunnen we grote systemen verkleinen? Gaandeweg zagen we dat we veel meer konden doen en zelfs hele laboratoria konden miniaturiseren – een laboratorium- op-chip. Daarmee vervangen we een traditionele bloedanalyse in een laboratorium door een chip die het bloed analyseert.

Kunnen we binnenkort met onze smartphone een foto maken van een druppel bloed en die laten analyseren?

VAN HOOF: Met foto’s zal er veel kunnen, absoluut. Maar waarschijnlijk niet met de gewone camera die nu in je smartphone zit, want die werkt slechts met drie basiskleuren om een kleurenbeeld te maken. Maar als je een camera hebt die 64 of 128 verschillende kleuren kan zien, dan kun je wel aan materiaalanalyse doen. Momenteel nog niet met bloed, maar bijvoorbeeld wel met melanomen.

Dankzij een pleister en een smartphone kunnen we de stem van de dokter in de derde wereld laten horen.

Het kleiner maken van bestaande toestellen was een eerste stap van de intrede van de micro-elektronica in de geneeskunde. Waar staan we intussen?

VAN HOOF: Wat zich momenteel in een stroomversnelling bevindt, is het verzamelen en analyseren van allerlei gegevens – big data. Zo werken we bijvoorbeeld aan een polsband die je bloeddruk permanent meet op basis van lichaamssignalen, zonder dat je arm daarvoor moet worden afgeknepen. Om die correct te interpreteren en een diagnose op te stellen, moeten we complexe algoritmes schrijven en een beroep doen op data-analisten.

Steeds meer kijken we naar toepassingsmogelijkheden voor gezondheidsproblemen waar de klassieke geneeskunde nog geen antwoord op heeft of met praktische problemen worstelt. Zo zijn er veel meer mensen die last hebben van slaapapneu (een slaapstoornis waarbij je adem langere tijd stilvalt, nvdr) dan er bedden zijn in slaapklinieken. We hebben daarom een pleister ontwikkeld die het probleem bij je thuis kan detecteren.

Pleisters en polsbandjes meten je persoonlijke gezondheid, maar wie kan dat interpreteren? Een data-analist of een dokter?

VAN HOOF: Goed punt. Dat is iets voor de twee. Een dokter is geen data-analist, maar een data-analist weet in al die gegevens niet waar die naar moet zoeken. Wij werken dan ook samen met academische ziekenhuizen in Vlaanderen en Nederland. Zij buigen zich over de diagnose en klinische validatie (erkenning), wij sleutelen aan de algoritmes (de wiskundige formules). Dat vergt tijd en inspanningen.

Om terug te grijpen naar het voorbeeld van de doos en de hartritmestoornissen – daarvan dachten we: het is een kleintje om een chip te maken die op een pleister past. Uiteindelijk kostte het ons vier generaties van chips voor alles op punt stond. Nu moet je nog naar een ziekenhuis om te laten uitlezen wat er op de chip staat, maar een volgende stap is dat je zo’n pleister koopt bij de apotheker voor 5 euro of minder. Dat bespaart je de tijd en de kost om naar het ziekenhuis te gaan, maar belangrijker nog: het is inzetbaar in landen met lage inkomens.

In derdewereldlanden is de smartphone zowat overal doorgebroken, waardoor je met zo’n pleister een diagnose kunt stellen en de stem van de dokter dichterbij kunt brengen, ook al is die 1000 kilometer ver weg.

Zijn er nog doorbraken?

VAN HOOF: Wat de klassieke geneeskunde tot nu toe niet kan meten, maar wij binnenkort misschien wel, is mentale stress. Stress is niet per se negatief want zonder stress zouden we niets doen. Wel is er een probleem als acute stress chronische stress wordt, want dat kan aanleiding geven tot chronische ziekten zoals burn-out, depressie of hart- en vaatziekten. Momenteel loopt er een studie van onze chill bands bij 1000 mensen, het grootste onderzoek ooit hierrond. Op basis van 120 parameters en wat de mensen op datzelfde moment zeggen over hoe zij zich voelen, proberen wij stress in kaart te brengen. Iedereen ervaart stress anders en ook het lichaam reageert verschillend op stress. Het is dus zaak om net die parameters te selecteren (bijvoorbeeld ademhaling of lichaamstemperatuur, nvdr) die een persoonlijke analyse toelaten.

Wat levert ons dat op?

VAN HOOF: Gepersonaliseerde algoritmes die de juiste feedback geven op het juiste moment. Als je polsband je vertelt dat je stress hebt als je net met knikkende knieën een groep mensen toespreekt, dan heb je daar niet veel aan. Dat weet je ook wel. Maar het is wel interessant om te gebruiken in coaching. Na je presentatie de raad krijgen om twintig minuutjes te wandelen bijvoorbeeld.

De digitale dokter wordt een personal coach?

VAN HOOF:Wearables gebruiken als personal coach, helpt mensen ook om te stoppen met roken of drinken of bij eetstoornissen zoals anorexia, binge eating of boulimie.

We testen of wearables kunnen helpen therapieën succesvoller te maken. Traditioneel zien patiënten die om het even welke therapie nodig hebben hun arts maar sporadisch. In tussentijd zijn zij op zichzelf aangewezen en heeft de arts geen enkel idee of het nu beter gaat of slechter. Een toestel dat kan detecteren dat je zin hebt in een sigaret of alcohol, bijvoorbeeld, en je op een positieve manier op andere gedachten kan brengen, zou een hele vooruitgang zijn. Zeker als je weet dat we 80 procent van de chronische ziekten kunnen vermijden door gezonder te leven, evenwichtiger te eten en meer te bewegen. Nog meer als je beseft hoe moeilijk het is gedrag bij te stellen. Slechts 10 procent van de mensen die weten dat ze een slechte bloeddruk hebben, verandert zijn leefgewoonten. Als een coaching app dat cijfer de hoogte kan instuwen…

80 procent van de chronische ziekten kunnen we vermijden door gezonder te leven, evenwichtiger te eten en meer te bewegen. Een app kan daarbij helpen.

Als alle data van alle patiënten 24/7 bij de arts terechtkomt, dan is dat toch niet werkbaar?

VAN HOOF: Een slimme voorselectie maken is inderdaad essentieel. Enkel dan kunnen artsen de gezondheidsevolutie van hun patiënten efficiënt opvolgen. Ook belangrijk is de vraag: welke informatie gaat er naar de patiënt zonder dat die overbezorgd wordt? Wie zijn medische conditie laat meten, wil feedback. Niemand wil rondlopen met het equivalent van een enkelband. En het spreekt vanzelf dat privacy en veiligheid van die data cruciaal zijn.