Tandverkleuring: alleen de tandarts mag écht bleken

Hoe pak je tandverkleuringen doeltreffend en veilig aan, zonder je tanden te beschadigen of er een blijvende overgevoeligheid aan over te houden?

Vroeg of laat krijgen we allemaal in meer of mindere mate met tandverkleuringen te maken. Met de jaren worden onze tanden wat geler, omdat het gele tandbeen wat dikker en het vrijwel transparante glazuur wat dunner wordt. En er komen bij het verouderen ook meer barstjes in het glazuur, waarlangs kleurstoffen uit de voeding, drank en de sigaret bijvoorbeeld sneller tot in de tand geraken.

‘Maar er zijn ook heel specifieke oorzaken van tandverkleuringen’, vertelt professor Marleen Peumans van de dienst tandheelkunde van UZ Leuven. ‘Berucht is de gele of bruine tot grijze, vaak streepvormige, verkleuring door tetracyclines. Die antibiotica kunnen zich bij de vorming van de definitieve tanden ‘inbouwen’ en worden daarom al lang niet meer aan kinderen jonger dan 8 jaar voorgeschreven. Patiënten met deze typische verkleuring zijn dan ook meestal ouder dan 50 jaar. Zijn ze jonger, dan blijkt vaak dat ze als puber maandenlang minocycline (een van de tetracyclines, red.) tegen acne slikten. Tetracyclines kunnen dus ook nog bij inname in de tienerjaren een soortgelijke, weliswaar minder extreme verkleuring veroorzaken.’

Nog een laatste voorbeeld? ‘Een te hoge fluoride-inname tijdens de vorming van de definitieve tanden kan witte vlekjes geven – fluorosis in vakjargon. Fluoridetabletjes als aanvulling op de fluoridetandpasta worden daarom niet meer voorgeschreven. Maar ook een trauma van een melkfronttand, bij een val bijvoorbeeld, kan soortgelijke witte vlekjes veroorzaken als het glazuur van de onderliggende definitieve tand zich aan het vormen was. De witte vlekjes zijn plekjes waar het invallende licht anders wordt weerkaatst, omdat het glazuur er poreuzer is.’

Wat is écht bleken?

Egaal witte tanden ogen fris en jong volgens de reclame voor de vele ‘whitening’ en ‘bleaching’ tandpasta’s, – poeders en gels die in de drogisterij of apotheek vrij verkrijgbaar zijn voor gebruik thuis of in het schoonheidssalon. Meestal bevatten ze schurende bestanddelen, al dan niet in combinatie met bestanddelen die de hechting van vuil op de tanden verminderen of de tanden optisch witter maken. ‘Met die producten kun je mogelijk wel gekleurde tandaanslagen wegwerken’, zegt Peumans. ‘Al zou ik er niet intensiever mee aan de slag gaan dan aanbevolen. Laat hardnekkige tandaanslag liever deskundig wegpolijsten door je tandarts. Maar aan de kleur van de tanden zelf veranderen deze producten niets. Je kunt er de tanden dus niet echt mee bleken. Tenminste als we onder bleken verstaan: de natuurlijke gele kleur van het tandbeen lichter maken en de kleurstoffen die van buitenaf in de tand zijn opgenomen afbreken. Dat kan alleen bewezen doeltreffend met producten die waterstofperoxide in een voldoende hoge concentratie bevatten of vrijzetten uit een ander ingrediënt, carbamideperoxide. En vrij verkrijgbare ‘whitening’ of ‘bleaching’ producten mogen in Europa maximaal 0,1% waterstofperoxide bevatten of vrijzetten. Terwijl je voor het echt bleken van tanden hogere concentraties nodig hebt. Die mogen sinds 2012 alleen nog onder toezicht van de tandarts worden toegediend, waarbij ook de tandarts zich moet houden aan een maximumconcentratie van 6% waterstofperoxide. Die begrenzingen van 0,1 en 6% kwamen er veiligheidshalve, bij gebrek aan voldoende degelijke studies over de langetermijnbijwerkingen van het bleken met hoge waterstofperoxideconcentraties.’

Zin en onzin van de lamp

Aanvankelijk bleekten tandartsen met waterstofperoxideconcentraties tot 30 à 45%. Ze gebruikten ook lampen of lasers om het bleekproces te versnellen. Met enkele uren in de tandartsstoel was je er dan vanaf. De bleekbehandeling vandaag is dus minder agressief, maar vraagt bijgevolg meer tijd. ‘Je krijgt een bleekgel en een op maat gemaakte bleekbeugel voorgeschreven, om thuis enkele uren overdag of ’s nachts gedurende 2 tot 4 weken te dragen’, legt Peumans uit. ‘Dat je thuis niet over een bleeklamp of -laser beschikt, doet niets af van het effect. De lampen en lasers hebben geen bewezen versnellend effect meer op het bleekproces als maar maximaal 6% waterstofperoxide wordt gebruikt.’

Toch zie je vooral in bleeksalons, waar zelfs nog lagere waterstofperoxideconcentraties worden gebruikt, nog vaak die lampen. Dat heeft volgens Peumans veeleer hiermee te maken. ‘Als je een tijd met je mond open onder een lamp ligt, drogen je tanden uit. En gedehydrateerde tanden ogen sowieso tot enkele tinten lichter. Dat zogenaamde bleekeffect is uiteraard erg tijdelijk, want na de behandeling raken de tanden geleidelijk weer spontaan gehydrateerd.’

Degelijk onderzoek

Voor een bleekbehandeling met bewezen doeltreffende – oftewel voldoende hoge – waterstofperoxideconcentraties moet je dus naar de tandarts. Alleen een tandarts kan ook deskundig beoordelen of bleken in jouw geval überhaupt een verschil kan maken. ‘Zware tetracyclineverkleuringen bijvoorbeeld zijn moeilijk te bleken’, illustreert Peumans. ‘Grijze tandvullingen bleken ook niet mee. En een tand die ontzenuwd werd en grijs verkleurd is, moet weer op een andere manier – van binnen uit – worden gebleekt.’

En al even belangrijk: alleen een tandarts kan deskundig beoordelen of er geen tegenindicaties voor het bleken zijn. ‘Het bleekproduct dringt in de tand om er kleurstoffen via een oxidatieproces af te breken tot kleinere, minder gekleurde moleculen. Hierbij kun je een overgevoeligheid voor warmte- en koudeprikkels ervaren. Die is normaal gezien slechts tijdelijk en doorgaans goed te verdragen. Tenzij je cariës, veel glazuurbarstjes, vullingen die niet goed aansluiten op je tanden, of zwak tandvlees hebt. Dan sijpelt het product makkelijker door tot aan de pulpa, het levende weefsel binnenin de tand. Met mogelijk extreme overgevoeligheidsreacties tot gevolg. Jongeren hebben wat dat betreft een verhoogd risico, omdat hun pulpakamers nog relatief groot zijn. We bleken dus niet bij mensen met tand- of tandvleesproblemen en evenmin bij personen jonger dan 18 jaar. Ook zware rokers komen niet in aanmerking, want het bleekproduct kan het effect van de kankerverwekkende stoffen die bij het roken vrijkomen versterken.’

Illegale producten

Door langer dan voorgeschreven te bleken, of aan de slag te gaan met illegale producten die meer waterstofperoxide bevatten of vrijzetten dan in Europa voor cosmetica is toegelaten, kun je je tanden beschadigen. ‘Als niet alleen kleurstoffen worden afgebroken maar ook tandweefsel verloren gaat, kan dat je tanden verzwakken of brozer maken’, waarschuwt Peumans.

‘Met een bleekkuur zoals voorgeschreven en opgevolgd door de tandarts daarentegen, én minimaal 1 jaar tussen 2 bleekkuren, verwachten we geen nadelige effecten voor je tanden of algemene gezondheid. Bleken is in elk geval veel minder invasief dan het plaatsen van facings – een andere opkomende trend voor wittere tanden. Facings zijn composieten of porseleinen schildjes op de tanden. Hiervoor moet uiteraard eerst een laagje van de tanden worden afgeslepen, omdat ze anders te dik en onnatuurlijk zouden ogen. Maar dat laagje ben je voorgoed kwijt. Facings zijn dus een keuze voor het leven.’