Stijgend aantal huidkankers: ‘Smeren is niet de meest effectieve maatregel’

Een groot aantal huidkankers kan voorkomen worden door zich goed te beschermen tegen UV-stralen. Toch verbranden in België nog steeds te veel mensen door de zon, zowel volwassenen als kinderen. Wat doen we verkeerd?

Huidkanker is wereldwijd de meest voorkomende kanker. De belangrijkste risico’s zijn de vergrijzing van de bevolking, de verdunning van de ozonlaag en vooral de onbeschermde blootstelling aan de zon door de toenemende populariteit van goedkope zonvakanties en het gebruik van de zonnebank tijdens de jaren 90.

Prof. Dr. Lieve Brochez, dermatologe bij UZ Gent, noemt de cijfers voor België zelfs ‘schokkend’: ‘Ongeveer 40 procent van alle kankers die vandaag ontdekt worden in ons land, is een type van huidkanker. Internationaal staan we daarmee op de zesde plaats in de ranglijst. 1 op 5 mensen zal geconfronteerd worden met huidkanker voor de leeftijd van 75. En omdat de levensverwachting almaar toeneemt, staan we voor een grote uitdaging van een stijgend aantal patiënten van 80 en ouder.’

Nog verontrustender is dat huidkanker de enige kanker is die de afgelopen twee decennia in België fors is toegenomen en nog steeds toeneemt. Het aantal diagnoses verdubbelt bijna om de tien jaar en tegen 2030 verwacht men een stijging van 77 procent voor alle huidkankertypes ten opzichte van 2019. ‘Die patiënten moeten ook allemaal levenslang opgevolgd worden en dat betekent een enorme kost voor de maatschappij’, aldus Brochez. ‘In 2014 bedroeg de economische kost van huidkankerbehandeling voor de Belgische gezondheidseconomie meer dan 100 miljoen, in 2034 wordt dat maar liefst 150 miljoen per jaar. Dat is een cumulatieve kost van 3,5 miljard euro.’

Stichting tegen Kanker spreekt van een ware huidkankerpandemie en roept de overheid op om mee de schouders te zetten onder een nationaal actieplan dat preventie, opsporing en behandeling omvat om voorbereid te zijn op deze toenemende cijfers. ‘De huidige stijging voorkomen kan niet meer, maar afzwakken wel. Hoe minder huidkankers hoe lager de menselijke en financiële kosten’, klinkt het.

Wat loopt er precies mis bij de Belgen?

De overlevingskans voor huidkanker is de laatste jaren erg toegenomen dankzij steeds betere behandelingen en vroegdetectie, maar dat laatste komt onder druk te staan. De wachtlijsten voor een consultatie bij de dermatoloog worden steeds langer, waarmee het risico op een meer laattijdige diagnose toeneemt. Daarom benadrukt Stichting tegen Kanker dat er een onderscheid gemaakt wordt tussen laag- en hoogrisicopatiënten. 40 procent van de Belgische bevolking laat zich jaarlijks controleren, maar daar zitten nog te veel mensen met een laag risico tussen.

Ook uit preventie valt nog heel wat winst te halen. Maar weten we ondertussen niet dat het belangrijk is om ons goed te beschermen tegen UV-stralen van de zon en zonnebank? ‘De preventiemaatregelen zijn over het algemeen goed gekend bij de Belgische bevolking, maar dat betekent nog niet dat ze worden toegepast’, zegt Brigitte Boonen, UV-experte bij Stichting tegen Kanker.

‘Kennis leidt niet altijd tot het gewenste gedrag. Vergelijk het met roken, waarvan we ook weten dat het ontzettend schadelijk is. Toch rookt 20 procent van de bevolking nog steeds. Een belangrijke indicator voor het risico op huidkanker is het aantal keer dat mensen verbranden. Daar zien we dat een onrustwekkend groot deel van de mensen nog steeds zonnebrand oploopt. Bijna 10 procent van de Belgen geeft toe dat ze de afgelopen 12 maanden verbrand raakten. Ook kinderen verbranden nog veel te vaak. terwijl herhaaldelijk zonnebrand oplopen in de kinderjaren een grote impact heeft op de kans op huidkanker op latere leeftijd. Uit de recente UV monitor, die die we om de twee jaar uitvoeren met een representatieve steekproef, blijkt dat een kwart van de kinderen vorig jaar licht verbrand raakte en 19 procent zwaar verbrand. Men beseft trouwens ook te weinig dat zelfs een lichte zonnebrand de huid blijvend kan beschadigen.’

Vooral 16-24 jarigen lijken minder op de hoogte van de preventiemaatregelen. Dat brengt een mogelijk zorgwekkende evolutie met zich mee aangezien het aantal jongeren in die groep dat het afgelopen jaar serieus verbrand werd door de zon zeer sterk is toegenomen.

Hormoonverstoorders

Bij Stichting tegen Kanker krijgen ze daarenboven steeds meer vragen over de mogelijke aanwezigheid van hormoonverstorende stoffen in zonnecrèmes. ‘Deze zaken worden in België, in tegenstelling tot bijvoorbeeld in de Verenigde Staten, erg goed opgevolgd en de zonnecrèmes bij ons zijn veilig’, stelt Boonen gerust. ‘Je kunt altijd minerale crèmes gebruiken, maar die smeren minder makkelijk uit. Het gevaar bestaat juist dat mensen door hun bezorgdheid over hormoonverstoorders de zonnecrème aan de kant laten en dat is helemaal geen goed idee.’ Professor Brochez beaamt: ‘Er is tot op heden niet bewezen dat zonnecrèmes schadelijke effecten hebben, terwijl ze wel degelijk voordelen bieden voor het vermijden van huidkanker.’

Al mogen we voor onze UV-bescherming niet 100 procent vertrouwen op zonnecrèmes want die geven soms een vals gevoel van veiligheid, gaat Boonen verder. ‘Mensen smeren zich niet altijd even goed in en er blijven enkele hardnekkige misvattingen bestaan. De belangrijkste zijn dat voorbruinen op de zonnebank ervoor zorgt dat je minder snel verbrandt en dat zonnecrème met een hoge SPF je toelaat om langer in de zon te blijven. Mensen denken daarnaast dat een SPF van 50 de reële beschermingsfactor is, terwijl ze in de praktijk maar een derde smeren van wat eigenlijk echt nodig is. Daardoor bedraagt de SPF in werkelijkheid 10.’

Best gekend, minst effectief

‘Eigenlijk is smeren een van de minst effectieve maatregelen tegen huidkanker, hoewel dit advies het meest bekend is’, merkt Boonen op. ‘Beter is om op momenten met de sterkste zonkracht, 2 uur voor en 2 uur na de middag, de zon te vermijden, een hoedje en zonnebril op te zetten, UV-werende kledij te dragen en kinderen tijdens het zwemmen een T-shirt te laten aantrekken. Zonnecrème dient eerder als aanvulling op al die maatregelen. Maar de ontwijkingsmaatregelen werden in 2021 zelfs minder toegepast in vergelijking met 2019.’

Ook aan de bekendheid van de UV-index is nog wat werk. Die index geeft de zonkracht aan, de hoeveelheid ultraviolette straling (UV) in het zonlicht die de aarde bereikt. Stichting tegen Kanker raadt aan om vanaf een UV-index van 3 of hoger preventiemaatregelen toe te passen. Dat is in België grofweg tussen april en oktober. Maar slechts 64 procent van de Belgen houdt rekening met die UV-index om hun huid tegen de zon te beschermen.

Toch is de UV-index is niet heilig. Zonnebescherming is iets heel individueels. Mensen met een licht huidtype verbranden bij een UV-index van 3 al na 15 minuten in de zon, maar donkere huidtypes kunnen een hogere UV-index aan. ‘Die laatsten lopen zelfs het risico op een vitamine D-tekort als zij te snel UV-beschermende maatregelen nemen’, zegt professor Brochez, maar ze waarschuwt dat een vitamine D-aanvulling bij een mogelijk tekort ook weer niet zaligmakend is. ‘Er is tegenwoordig een hele discussie over vitamine D. Maar we beschikken ondertussen over steeds meer inzichten en studies die aangeven dat een tekort niet per se moet worden aangevuld. Dat is uiteraard wel het geval voor mensen die helemaal niet meer buitenkomen, zoals rusthuisbewoners.’

Om de bevolking te blijven informeren over de gevaren van huidkanker, lanceert Stichting tegen Kanker op 9 mei een nieuwe nationale campagne. Die gaat ook gepaard met de lancering van een app, waardoor gebruikers op elk moment van de dag, waar ook ter wereld, de UV-index kunnen bekijken en zo te weten kunnen komen welke maatregelen worden aangeraden.