Slaapverlamming: 20 tot 30 procent van de bevolking maakt het minstens één keer in zijn leven mee. Maar slechts weinigen praten erover. Slaapexperte Annelies Smolders legt het onderbelichte fenomeen uit.
Stel je voor: je hebt vermoeiende weken achter de rug en kruipt eens vroeg onder de wol. Je valt vrij snel in slaap … maar wordt even snel terug wakker. Je ligt op je rug en probeert je op je zij te draaien, maar je lichaam wil niet mee. Je kunt je armen en benen niet meer bewegen, je rug en nek zitten vast, zelfs je hoofd voelt zwaar aan. Het lijkt wel alsof er een onzichtbaar deken van marmer over je hele lichaam is gedrapeerd. De paniek slaat toe. Je wilt om hulp schreeuwen, maar je stembanden laten het afweten. De druk op je borstkas neemt toe en je ademhaling versnelt.
In het donker kun je nog net de lichtschakelaar naast de deur onderscheiden. Plots duwt iemand zachtjes de kamerdeur open. Er sluipt een donkere gedaante naar binnen die tergend traag en met de armen vooruit op je afkomt. Op dat moment word je overmand door een panische angst. Uit alle macht probeer je te vluchten, maar je lijkt wel versteend, gevangen in je eigen lichaam. Wanneer de zwarte schim naast je bed komt hijgen, vrees je voor een hartstilstand. Tot je opeens beweging krijgt in je linkerpink en je een tel later al schreeuwend wakker wordt. Deze keer voor echt.
Tijdens het dromen is je lichaam altijd verlamd. Dat is om te voorkomen dat je je dromen gaat uitvoeren.
Het lijkt wel een flauw scenario voor een horrorfilm, maar voor een aantal mensen is het een uiterst onaangename realiteit. Het fenomeen heet slaapverlamming, ook wel slaapparalyse genoemd, en doet zich voor tijdens de overgang van waak- naar slaaptoestand of net andersom. Op het moment zelf lijken alleen nog de ogen, hart en longen actief te functioneren. De rest van het lichaam weigert dienst.
Cijfers
20 tot 30 procent van de bevolking maakt het ooit eens mee. Bij personen die aan narcolepsie lijden, een slaapstoornis die wordt gekenmerkt door onweerstaanbare perioden van slaap, ligt dat percentage nog iets hoger: daar kampt één op de drie patiënten met slaapverlamming. Personen die in ploegdienst werken, een trauma hebben meegemaakt, regelmatig drugs gebruiken of simpelweg een tijdelijk slaaptekort hebben opgebouwd zijn extra gevoelig voor het fenomeen.
Wat is slaapparalyse nu precies? ‘In totaal zijn er 88 slaapstoornissen. Slaapverlamming behoort tot de parasomnia, wat een verzamelnaam is voor slaapstoornissen zoals knarsetanden, praten in je slaap en slaapwandelen’, vertelt psychologe en slaapexperte Annelies Smolders.
Slaapverlamming gebeurt tijdens de REM- of droomslaap en duurt hooguit drie minuten, al kan dat voor de persoon in kwestie een eeuwigheid lijken. Na elke droom, ongeveer om het uur, wordt elke mens even wakker. ‘Tijdens het dromen is je lichaam altijd verlamd. Dat is om te voorkomen dat je je dromen gaat uitvoeren. Bij de slaapparalysestoornis treedt de verlamming te vroeg op – wanneer je nog bij bewustzijn bent. Of omgekeerd: de verlamming duurt te lang – wanneer je al terug bij bewustzijn bent’, legt Smolders uit.
Hallucinaties
Dat je je lichaam niet kunt bewegen, is één ding. Maar bij de meeste mensen die met deze stoornis kampen, komen daar ook hallucinaties bij. Die kunnen zo angstaanjagend zijn, dat sommige mensen er niet door durven te gaan slapen. De hallucinaties zijn niet te vergelijken met gewone nare dromen. Ze zijn hyperrealistisch en repetitief.
Er rust een taboe op een fenomeen zoals slaapverlamming.
Wie de internetfora even afschuimt, op zoek naar getuigenissen, botst al snel op een grote constante: tijdens de slaapparalyse krijg je het gevoel dat er iemand aanwezig is in je kamer. Wat dat individu of wezen precies doet, hangt af van persoon tot persoon. ‘Het kan sissen, zoemen, fluisteren, licht creëren … Meestal is het iets vaag. Sommige mensen kunnen het zo fel ervaren dat ze het gevoel krijgen dat ze erdoor gestikt of gewurgd worden’, weet de slaapexperte.
Hulpmiddelen
Een wondermiddel tegen het nare fenomeen is er niet. Maar simpele trucjes kunnen het ontwaakproces wel versnellen. Snelle knipperen met de ogen, een vinger of teen proberen te bewegen … Het zijn eerder kleine dan grote bewegingen die de persoon uit de verlamming kunnen halen.
Tijdens zo’n slaapparalyse raakt de ademhaling sterk ontregeld en treedt er paniek op. Door het fenomeen (na verschillende ervaringen) bij jezelf te herkennen, te beseffen dat het ‘dat maar is’ en te focussen op een rustige ademhaling kan je jezelf weer wat kalmeren.
Slaapcoach Annelies Smolders past zelf acceptatietherapie toe door het angstaanjagende te gaan relativeren: ‘Ik heb een patiënt die keer op keer een man voelt binnenkomen in de kamer. Die komt dichterbij en steekt dan een kaars aan op het nachtkastje. De vrouw durfde in het begin van de therapie niet meer te gaan slapen. Ik probeer er dan net een happy end aan te breien door de patiënt overdag zo veel mogelijk te laten denken aan een positieve versie van het verhaal. Nu is de vrouw overtuigd dat die man ongevaarlijk is, alleen de kaars komt aansteken en daarna weer vertrekt. Ze is er nu gerust in dat er geen brand zal ontstaan.’
Taboe
Hoewel het fenomeen niet zo uitzonderlijk is – tot 30 procent van de bevolking maakt zo’n slaapverlamming eens mee in zijn leven – valt er weinig wetenschappelijke informatie rond deze slaapstoornis te vinden.
Smolders legt uit: ‘Er is in ons land nog maar weinig onderzoek naar verricht, in tegenstelling tot in andere landen, waar er gemakkelijker over geesten en spiritualiteit gepraat wordt. De cijfers van het aantal patiënten liggen ook veel hoger in het buitenland. Ik vermoed dat de échte cijfers in België ook hoger zijn, maar bij ons rust er een bepaald taboe op het fenomeen. Mensen hier denken al snel dat ze niet geloofd zullen worden, ze schamen zich of denken dat ze gek geworden zijn.’
Meer info: www.starttosleep.be
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
