Het aantal mensen met diabetes type 2 is de voorbije twintig jaar fors gestegen. Meer lichaamsbeweging kan veel ellende voorkomen, zegt endocrinoloog Joke Marlier (UZ Gent). ‘Vaak vertellen mensen mij dat ze al veel bewegen, want ze zijn een hele dag actief in huis. Maar koken en strijken vallen niet onder bewegen.’
Door de populariteit van het diabetesmedicijn en revolutionaire afslankmiddel Ozempic was de interesse in diabetes nog nooit zo groot. Tegelijk waren de cijfers nooit zo zorgwekkend. Wereldwijd is diabetes een van de snelst groeiende gezondheidsproblemen. Vooral het aantal mensen met diabetes type 2, waarbij het lichaam minder gevoelig is voor het hormoon insuline, neemt razendsnel toe. Volgens de Diabetes Liga hebben 1,14 miljoen Belgen dat type diabetes. Een derde onder hen is daarvan zelfs niet op de hoogte. Nog eens een groot aantal mensen loopt een verhoogd risico om de sluimerende en ongeneeslijke aandoening te ontwikkelen. Van de 45-plussers zou een kwart een hoogrisicoprofiel hebben.
‘Door de oprukkende obesitaspandemie stijgt het aantal patiënten met diabetes type 2 de laatste 20 jaar fors’, merkt endocrinoloog Joke Marlier (UZ Gent) op. ‘Anderzijds zien we een sneeuwbaleffect waarbij kinderen van type 2-patiënten gevoeliger zijn om de ziekte te ontwikkelen. En ook kinderen van vrouwen met een verleden van zwangerschapsdiabetes lopen meer risico om de ziekte te ontwikkelen.’
Opvallend is dat patiënten steeds jonger worden. ‘De term ouderdomsdiabetes, zoals type 2-diabetes vaak genoemd wordt, gebruiken wij al lang niet meer’, zegt Marlier. ‘Patiënten van 40 jaar zijn geen zeldzaamheid en een twintiger komt ook al eens over de vloer. Kinderen met een diagnose van type 2-diabetes zien we in ons land, in tegenstelling tot in de Verenigde Staten, gelukkig nog niet vaak. Maar als we zo ongezond blijven leven, zal dat fenomeen ook hier steeds meer opduiken. We krijgen allemaal te veel onnodige calorieën aangereikt en brengen uren zittend voor onze computer door. Fitte mensen lopen net zoveel gezondheidsrisico’s als ze te veel sedentair gedrag vertonen.’
Psychologische tol
Stress, vertwijfeling en wanhoop. Het zijn vaak de eerste emoties bij een diabetesdiagnose. Plots moeten bourgondische etentjes, inclusief een goed glas wijn, worden ingeruild voor minder koolhydraten, in het bijzonder snelle koolhydraten. Leven met een chronische aandoening eist een zware psychologische tol. Uit een recente doorlichting van ziekenfonds Solidaris blijkt dat vooral jonge diabetespatiënten vaker antidepressiva nemen dan mensen zonder diabetes. Diabetes en depressie delen daarnaast een aantal omgevings- en levensstijlfactoren, zoals socio-economische deprivatie, roken, slechte eetgewoonten en weinig lichaamsbeweging.
Hoe langer de diagnose op zich laat wachten, hoe groter de kans op andere aandoeningen zoals hart-, oog- en nierproblemen en zenuwaantasting. Toch benadrukt Marlier bij elk van haar patiënten dat ze op het moment van hun diagnose nog heel wat zelf in handen hebben. Als diabetes bijtijds wordt ontdekt, kunnen de ergste gevolgen door levensstijl en voeding aan te passen nog voorkomen worden, maar zelfs bij een gevorderde vorm zijn levensstijlmaatregelen een mogelijke manier om de insuline en andere antidiabetesmedicatie af te bouwen. ‘Dat is een belangrijke boodschap. Elk jaar zien we op onze dienst een aantal mensen die met het nodige doorzettingsvermogen zichzelf zo goed als volledig van de medicatie afhelpen.’
Een van Marliers stokpaardjes is lichaamsbeweging. ‘Mensen zijn zich vaak onvoldoende bewust van de positieve effecten van sport en beweging. Vaak vertellen ze mij dat ze al veel bewegen, want ze zijn een hele dag actief in huis. Voor alle duidelijkheid: koken en strijken vallen niet onder bewegen. Als je geen licht verhoogde hartslag ervaart, telt het niet. De beweegrichtlijn schrijft minimaal 150 minuten per week voor. Verdeeld over vijf dagen is dat amper een halfuurtje per dag. Natuurlijk is dat niet voor iedereen even makkelijk. Veel patiënten weten soms niet hoe eraan te beginnen. Je kunt van een obesitaspatiënt niet verwachten dat hij elke dag vijf kilometer gaat joggen. Maar meer bewegen betekent heus niet dat je een marathon moet lopen.’
‘Op watten’
Niet alleen overgewicht, maar ook neuropathie maakt bewegen een stuk lastiger. Diabetespatiënten hebben een groter risico op zenuwschade aan handen of voeten met tintelingen of schietende pijnen. ‘Het gevoel “op watten te lopen” is een gevolg van een verminderde gevoeligheid in de voeten. Daarom moet je extra voorzichtig zijn bij het sporten. Het klassieke verhaal dat diabetespatiënten met zenuwaantastingen niet voelen dat ze een steentje in hun schoen hebben, is geen fictie. Onopgemerkte wondjes kunnen uitgroeien tot ernstige problemen als ze niet goed verzorgd worden. Wanneer ik mensen met diabetes aanspoor om meer te bewegen, informeer ik eerst naar eventuele voetproblemen. Standsafwijkingen zoals een ingezakt voetgewelf komen vaker voor en dan is aangepast schoeisel belangrijk. We willen niet dat mensen nog meer problemen krijgen door meer te bewegen.’
‘Motivatie is essentieel’, besluit Marlier. ‘Ik ben de eerste om te geloven dat diabetespatiënten heel wat kunnen bereiken. Ook al vraagt het veel moed. Werk in kleine stapjes. Zet de stand van de e-bike eens wat lager, wandel een halfuurtje goed door in plaats van te slenteren, vermijd langdurig zitten, werk in de tuin en neem frequenter de trap. Het zijn klassieke tips, maar ze werken. Creëer daarnaast regelmaat. Eén wandeltocht per week van 20 kilometer op zondag is minder efficiënt dan vier keer per week een toertje van vijf kilometer. Bij dat laatste wordt het metabolisme meer geboost. Ook sociale druk werkt motiverend: kies voor beweegmomenten in groepsverband of een dagelijks ommetje met de buurman. Ik adviseer iedereen trouwens om iets te doen waar je energie van krijgt. Een activiteit waaraan je een broertje dood hebt, houd je geen drie weken vol. Zo kan iedereen zijn of haar eigen succesverhaal schrijven. Elk jaar heb ik wel een patiënt die de Dodentocht uit wandelt, de Mont Ventoux beklimt of een loopwedstrijd succesvol beëindigt. Diabetes mag nooit in de weg staan van je dromen.’
Bereken uw risico op diabetes op www.diabetes.be/nl/mijnrisico
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
