Roetdeeltjes in foetussen: wat doet luchtvervuiling met de ontwikkeling van een kind?

Kinderen zijn de grootste slachtoffers van een onzichtbare vijand die ons dagelijks teistert. Van ADHD tot alzheimer: dit zijn de mogelijke gevolgen van luchtvervuiling voor zij die het meest kwetsbaar zijn.

Hoewel de luchtkwaliteit beter is dan vroeger, zien we het aantal medische aandoeningen dat gelinkt wordt aan luchtvervuiling steeds meer toenemen. Dat komt omdat we vandaag meer weten over de potentiële gevolgen van toxische stoffen in de lucht op ons lichaam, hersenen en mentale gezondheid.

Vooral kinderen lopen een aanzienlijk risico. Zij worden tot 37 procent meer blootgesteld aan fijnstof en stikstofdioxide dan volwassenen aangezien de uitstoot van personenwagens en vrachtverkeer beter blijft hangen op een hoogte van 1 meter (kindhoogte) dan op 2 meter (de hoogte van een volwassenen). Bovendien piekt de vervuiling met fijnstof rond kruispunten en aan bushaltes op het moment dat kinderen zich ’s ochtends naar school begeven.

Zelfs het ongeboren kind krijgt er al mee te maken. Onderzoek van de Universiteit Hasselt en de Universiteit van Aberdeen heeft zopas aangetoond dat er naast de placenta, nu ook in vitale organen van ongeboren baby’s al sporen van luchtvervuiling terug te vinden zijn. Het gaat om minuscule roetdeeltjes waarvan we weten dat ze kanker kunnen veroorzaken. En dat terwijl deze organen bij de ongeboren baby nog in volle ontwikkeling zijn. Wat het effect van de roetdeeltjes in foetussen precies is op de ontwikkeling van de baby’s op latere leeftijd moet verder onderzocht worden.

Maar wat luchtvervuiling in het algemeen met baby’s en kinderen doet, wordt wel steeds duidelijker.

• Verhoogde kans op lager geboortegewicht en doodgeboorte

Baby’s hebben een grotere kans op een te laag geboortegewicht als hun moeder tijdens de zwangerschap is blootgesteld aan luchtvervuiling. Vervuiling, met name door fijnstof, doet de kans op een te laag geboortegewicht met 2 tot 6 procent stijgen. Baby’s met een te laag geboortegewicht lopen een hoger risico op overlijden in hun eerste maand, maar ook op aandoeningen later in hun leven, waaronder hart- en vaatziekten.

Luchtvervuiling verhoogt ook het risico op doodgeboortes. Uit een analyse van 13 studies over de link tussen luchtvervuiling en doodgeboortes, blijkt dat er wel degelijk een verband bestaat. Vooral in de laatste weken van de zwangerschap zou het risico hoger zijn. De aangetoonde effecten waren dan wel relatief klein, maar aangezien we lucht altijd en overal inademen, mag het probleem niet onderschat worden. Toch zeggen de onderzoekers ook dat verder onderzoek nodig is om het verband tussen vervuilde lucht en doodgeboortes te bevestigen.

• Risico op tekenen van alzheimer

Erg verontrustend is een studie van Britse wetenschappers bij kinderen in Mexico-Stad. Daar blijken kinderen die lang zijn blootgesteld aan luchtvervuiling zelfs tekenen van Alzheimer en andere neurologische aandoeningen in de hersenen te vertonen. De onderzoekers vonden in de hersenstam van 186 jonge inwoners tussen 11 maanden en 27 jaar oud, niet alleen tekenen die wijzen op Alzheimer, maar ook Parkinson en motorneuronziekte (MND). De typische neuropathologische kenmerken, die zelfs bij het jongste kindje werden gevonden, waren onder meer zenuwcelgroei, plaques en klitten die gevormd zijn door verkeerd gevouwen eiwitten in de hersenen. Ook vonden de onderzoekers in de hersenstam hoge concentraties ijzer-, aluminium- en titaniumrijke nanopartikels. De ijzer- en aluminiumpartikels waren opvallend gelijkend aan de partikels in luchtvervuiling, afkomstig van verbrandingsmotoren en slijtage.

• Slechtere schoolresultaten

Texaanse onderzoekers hebben vastgesteld dat leerlingen die worden blootgesteld aan luchtvervuiling het vaker slechter doen op school. Is dit gevolg rechtsreeks of niet? Enerzijds maakt luchtvervuiling kinderen ziek, waardoor ze vaker afwezig blijven op school en zo een achterstand opbouwen. Anderzijds kan het zijn dat chronische blootstelling aan luchtvervuiling de neurologische ontwikkeling van het brein van deze kinderen negatief beïnvloedt.

Luchtvervuiling heeft wel een impact op de schoolresultaten op korte termijn, zeggen Chinese wetenschappers. Zij ontdekten dat een hoge vervuilingsgraad tot opvallend slechtere scores in taal- en wiskundetests leidt. Dat kan belangrijke gevolgen hebben, bijvoorbeeld voor studenten die cruciale examens moeten afleggen op dagen met zware luchtvervuiling.

• Meer kans op ADHD

Wanneer kinderen vaak blootgesteld worden aan luchtvervuiling, specifiek als er een groot aandeel van de schadelijke fijnstofdeeltjes in de lucht aanwezig is, lopen ze tot 62 procent meer risico om ADHD te ontwikkelen.

• Meer astma

Luchtverontreiniging beschadigt de luchtwegen, leidt tot ontstekingen, de vorming van littekenweefsel en verhoogt het risico op overgevoeligheid en astma. Jaarlijks ontwikkelen vier miljoen kinderen wereldwijd astma als gevolg van de luchtvervuiling die wordt veroorzaakt door het autoverkeer. Dat zijn 11.000 kinderen per dag. Astma wordt gelinkt aan de uitstoot van stikstofdioxide.

Wat kunt u zelf doen?

Het is in de eerste plaats de taak van de overheid om ervoor te zorgen dat gezonde lucht een basisrecht is. Als individuele burger kunt u niet meer doen dan enkele kleine, verstandige keuzes maken:

• Neemt u uw jongste peuter mee in de buggy wanneer u jonge kinderen naar school brengt? Sluit dan de buggy af met de regenhoes.
• Vermijd drukke verkeerswegen of verleg uw fietsroute naar een meer autoluwe straat.
• Woont u langs een drukke baan? Verlucht dan uw huis vooral langs de achterzijde.
• Ga niet in de file staan. Dat zorgt voor een piekblootstelling. Kies liever voor het openbaar vervoer.