Online dating: ‘Tinder is het antwoord op een van onze grootste problemen’

De meeste stellen leren elkaar vandaag kennen via datingapps. Onderzoeker Johanna Degen legt uit wat de gevolgen hiervan zijn voor relaties en waarom flirten in het echte leven zo moeilijk is geworden.

De liefde kent vele verjaardagen, maar bijna geen enkele heeft zulke verstrekkende gevolgen gehad als deze: op 12 september elf jaar geleden kwam er een nieuwe datingapp op de markt. De naam: Tinder. Het is synoniem geworden voor een compleet nieuwe manier van mensen ontmoeten. Het werkwoord ’tinderen’ is, net als ‘googelen’, onderdeel geworden van het dagelijkse taalgebruik.

Zo ging het vroeger: je ontmoette elkaar op het werk, op café, in de club of in de supermarkt. Je ging uit met vrienden van vrienden of iemand die je kende via vrijwilligerswerk bij de brandweer. Met Tinder werd de kring van potentiële kennissen of zelfs partners ineens veel groter.

Vandaag de dag zijn er maandelijks 75 miljoen mensen wereldwijd actief op Tinder en 11 miljoen mensen betalen voor extra functies. Er zijn andere, vergelijkbare apps genaamd Bumble, OKCupid en Grindr. Ze zorgen er allemaal voor dat online daten steeds succesvoller wordt.

Maar wat doet dat met ons, met onze relaties, met onze manier van flirten en met het zoeken naar potentiële partners in het echte leven? De Duitse sociaal psycholoog Johanna Degen, die sinds 2019 het onderzoeksproject ‘Tinder: Profiling the self’ leidt aan de universiteit van Flensburg, onderzoekt het fenomeen. Haar nieuwste bevindingen over online dating en relaties kan ze ook in de praktijk toepassen, Degen werkt ook als relatietherapeut.

Meer dan de helft van alle stellen ontmoeten elkaar nu online. Is dat goed nieuws?

Degen: Pragmatisch zeg ik: het werkt. Mensen komen samen en maken gebruik van de mogelijkheid. We zien een toename van eenzaamheid in de maatschappij. Het is dus positief dat we met elkaar in contact komen via datingplatforms. Maar het laat ook zien dat we het gevoel hebben dat we elkaar elders niet meer kunnen leren kennen.

Welke positieve aspecten zou u in het bijzonder willen benadrukken?

Degen: We hebben veel interviews afgenomen tijdens de coronapandemie. Mensen zeiden toen dat Tinder de enige plek was buiten het gezin waar ze nog met anderen omgingen. Datingapps helpen ook minderheidsgroepen zoals homoseksuele of transgender personen. Hier kunnen ze hun seksuele geaardheid op de voorgrond plaatsen zonder de dreiging van fysiek gevaar. Je kunt ook mensen buiten je sociale kring ontmoeten die je anders nooit zou hebben ontmoet: de bankier die weinig tijd heeft ontmoet de kunstenaar. Bovendien kun je de seks hebben die je wilt. Online dating heeft seks veel toegankelijker gemaakt.

U zei dat veel mensen het gevoel hebben dat ze elkaar niet meer ergens anders kunnen leren kennen. Flirten we niet meer buiten datingapps om?

Degen: Alsmaar minder. Zowel mannen als vrouwen klagen dat ze in de ‘echte wereld’ geen reactie meer krijgen. Ik wil niet oproepen om vrouwen op straat aan te spreken, want dat wordt vaak als aanvallend ervaren. Ik hoor vooral van vrouwen dat ze zich zelfs opkleden om te gaan joggen – en dan teleurgesteld zijn als niemand reageert. Helaas is de publieke opinie zo beladen geworden dat mannen het risico niet meer willen nemen. Ze hebben het gevoel dat vrouwen dat niet meer willen en dat ze in de gevangenis kunnen belanden. Het heeft ook te maken met het publieke discours, met het #MeToo-debat en de media-enscenering van seksueel geweld.

Dus het #MeToo-debat is de schuld van het feit dat we minder flirten?

Degen: #MeToo is zeker goed geweest om de ernst van seksueel geweld en machtsmisbruik bekend te maken en daders als daders aan te wijzen. Maar als mannen niet meer weten wat ze mogen doen, of als ze altijd bang zijn om een grens te overschrijden, dan wordt het moeilijk tussen de seksen.

Kunt u een voorbeeld geven?

Degen: We doen ook onderzoek naar #MeToo, en een bepaalde influencer sprak zich uit over haar problemen. We vroegen haar voor een interview en ze vertelde ons over haar #MeToo-zaak. Ze was op een set geweest voor foto’s en de producer had gezegd: ‘Doe die blazer uit, je ziet er goed uit in een T-shirt.’ Ze vond dat beledigend. Ik vind dat niet correct. Er zijn vrouwen die echt te maken krijgen met seksueel geweld. Je moet de stem van de getroffenen niet stelen als je zelf geen trauma hebt meegemaakt. Als mannen daardoor ook het gevoel krijgen dat ze snel over de schreef kunnen gaan, worden ze passiever en zoeken ze liever op het internet.

Maar veel mensen hebben ook negatieve ervaringen met apps. Tinder heeft nog altijd de meeste gebruikers, maar velen klagen over het respectloze gedrag en de harde toon.

Degen: Dat is waar. Tien jaar na de lancering van Tinder is het imago drastisch aan het veranderen. Wetenschappelijk gezien uiten gebruikers zich in de app in emotioneel geladen taal. Om het eenvoudiger te stellen: iedereen vindt Tinder waardeloos. Iedereen is uitgeput, maar toch moeten we doorgaan omdat er geen alternatief lijkt te zijn.

Waarom devalueren mensen elkaar daar?

Degen: Omdat we onszelf als inwisselbaar ervaren en ons gedevalueerd voelen, bijvoorbeeld wanneer we ons realiseren dat iemand ons aan het ghosten is. Die houding tegenover online dating is er niet van in het begin, we worden erin gesocialiseerd. Na een paar weken zijn we twintig keer teleurgesteld of slecht behandeld, en dan beginnen we ons op dezelfde manier te gedragen. Je zou kunnen zeggen dat we niet zo “overcommitted” willen zijn. Maar we moeten ons gedrag collectief heroverwegen zodat we echte toenadering terug mogelijk maken.

Hoe komt het dan dat Tinder nog altijd zo populair is? Er zijn wereldwijd 75 miljoen mensen geregistreerd.

Degen: Tinder is het antwoord op een van onze grootste problemen. In een neoliberale maatschappij hebben we geen tijd om te daten. We vinden het moeilijk en tijdrovend. Veel mensen vinden het heel efficiënt om mensen te leren kennen via een app. In het begin vond iedereen het charmant en grappig. Het bood toegang tot iets wat we missen: relaties, seksualiteit. Statistisch gezien hebben we niet veel seks. Maar we praten er wel veel over. Dus iedereen sprong erop en het explodeerde. Vandaag de dag zien we steeds meer de negatieve gevolgen ervan.

Wat zijn die negatieve gevolgen dan?

Degen: We beginnen onze zoektocht al met een negatieve bril op en anticiperen op teleurstelling. We gaan er op voorhand al van uit dat de date niet leuk zal zijn – dat is een negatieve blik. Als je je concentreert op negatieve aspecten, worden ze groter. Oude stereotypen komen dan bovendrijven.

Welke?

Degen: Dat vrouwen losbandig zijn als ze met meer dan één man daten. Of dat ze te veeleisend en arrogant zijn. Mannen worden dan eerder gezien als players, emotioneel beperkt, onbeschoft en gevaarlijk.

In uw nieuwe studie citeert u mannelijke gebruikers. Vrouwen worden bestempeld als ‘bitches’ als ze parallelle afspraakjes hebben. Als ze zeggen dat ze graag een glas alcohol drinken, worden ze direct bestempeld als alcoholisten. Zijn mannen gefrustreerd dat vrouwen het makkelijker vinden om te socializen?

Degen: Vrouwen zijn alleen in het voordeel tot halverwege de dertig, daarna keert het tij. Halverwege hun leven zijn mannen in het voordeel. En zij zoeken meestal jongere vrouwen.

Zijn vrouwen van dezelfde leeftijd te veeleisend voor mannen?

Degen: Mannen zijn visueel ingesteld. Ze hebben de neiging om jonge vrouwen aantrekkelijk te vinden. Zo is het nu eenmaal. Maar naast het uiterlijk is er nog een tweede dimensie, die veel mannengroepen op sociale media heel expliciet verkondigen: Ik wil geen vrouw van middelbare leeftijd die haar emotionele bagage met zich meedraagt en die al ontelbare keren is teleurgesteld en die altijd laat zien hoe onafhankelijk ze is. Ik wil een vrouw die mij bewondert en die fris en onbevooroordeeld is, zeg maar.

Dan hebben mannen geluk dat online dating bestaat. Of niet?

Degen: Ook zij missen het flirten daarbuiten. We hielden interviews over het onderwerp lichamelijkheid en vroegen proefpersonen om tegelijkertijd bodymapping te doen en verslag te doen van hun ervaringen. Ik herinner me een man die me vertelde hoe gelukkig hij zich voelde toen een vrouw eens zo openlijk naar hem lachte dat hij zich aangemoedigd voelde. Hij sprong zelfs over een hek om haar aan te spreken omdat hij zo blij was om voor één keer een duidelijk signaal te krijgen. Veel vrouwen zijn vergeten hoe ze signalen moeten afgeven, om zich heen te kijken en te glimlachen.

Als je vandaag de dag om je heen kijkt, krijg je het gevoel dat de seksen steeds meer op elkaar gaan lijken. 

Degen: Ja, en dat is precies wat erotiek in de weg staat. Want dingen die hetzelfde zijn, trekken elkaar niet aan. We moeten nieuwe afspraken maken: hoe zit dat met die nieuwe mannelijkheid? En die nieuwe vrouwelijkheid? Veel vrouwen willen méér vrouwelijkheid. We hoeven daarom ons stemrecht niet opnieuw te verliezen, maar misschien leidt het wel weer tot meer complimentjes krijgen. En hoe kunnen we ervoor zorgen dat mannelijkheid niet meteen als giftig wordt bestempeld? Man-zijn is niet giftig. Mannen zijn geweldig, fascinerend en belangrijk, maar vandaag de dag is het moeilijk om dat te zeggen.

Hoe heeft online daten onze relaties veranderd?

Degen: We evalueren relaties tegenwoordig anders, ook omdat er zo veel mogelijkheden zijn. We zijn ons altijd bewust van de enorme zee daarbuiten.

Je moet je wel eerst door dat overaanbod worstelen.

Degen: Ja, en daar wordt de laatste jaren steeds pragmatischer mee omgegaan. Tijd is een schaars goed en afspraakjes worden soms afgezegd – of er worden er drie op één avond geregeld. We weten dat mensen verlangen naar liefde en relaties. Maar de manier waarop we de liefde zoeken, verhindert dat we ze vinden.

Heeft u een paar voorbeelden?

Degen: Ik kan me een manager voor de geest halen die vrouwen uitnodigt om mee te rijden in zijn taxi. Hij denkt dat hij geen tijd verspilt omdat hij de reis toch moet maken. Er wordt tegenwoordig nauwelijks geïnvesteerd, noch emotioneel, noch in geld. We nemen afspraakjes mee naar de bouwmarkt. Of we gaan een biertje drinken en als de date mislukt, schuiven we gewoon aan bij onze vrienden in het café ernaast. Geen tijd te verspillen. Er zijn ook vrouwen die hun dates meenemen voor een manicure of vragen of ze samen kunnen gaan joggen zodat ze die dag tenminste ook aan sport hebben gedaan. Het probleem hiermee is dat ze zich niet richten op een nieuw persoon, waardoor er geen echte ontmoeting kan ontstaan. Wat we nodig hebben is een herromantisering.

Is online daten per se onromantisch?

Degen: Wat ons is opgevallen: mensen die elkaar op Tinder ontmoeten en elkaar daar devalueren, vinden elkaar wel geweldig op Instagram. Mensen worden mooier, loyaler en authentieker bevonden op dat platform. Als we met die instelling op date gaan, heeft het veel meer potentieel.

Dus u raadt aan om te daten via Instagram?

Degen: Ik wil vooral zeggen dat een andere houding helpt. We moeten het zogenaamde Pygmalion-effect voor onszelf gebruiken. Dat zegt: als ik het beste van de ander verwacht, zal die persoon beter zijn. Met die houding is een diepere ontmoeting mogelijk. Waarom kunnen we niet wat hartelijker met elkaar omgaan? We zouden kunnen zeggen: ik vind het aantrekkelijk dat jij zo goed je weg vindt in buitenlandse steden. Wat is er zo erg aan een beetje bewondering? Wat is er zo erg aan bloemen voor iemand te kopen of om te zeggen: ik vind je mooi?

Instagram scoort waarschijnlijk vooral met foto’s. Hoe belangrijk is de tekst op je profiel?

Degen: Volstrekt onbelangrijk. Niemand leest de tekst. We beslissen op basis van ons kijkgedrag. Helaas worden profielfoto’s op datingplatforms steeds eenvormiger.

Hoe?

Degen: Er is de selfie. Dan is er de reisfoto die je een idee geeft van het figuur. Meisje met surfplank op het strand of in yogahouding. Man met een gevangen vis aan een meer of in de sportschool. Het willekeurige kiekje in een denkhouding.

Welke beelden worden het best ontvangen?

Degen: Foto’s die buiten zijn genomen en waar we met vrienden op staan, zien er authentiek uit en laten ons zien: ik ben sociaal, ik heb vrienden en ik kan iets bieden.

Als ik een foto zie die me bevalt en het eerste contact is veelbelovend, moet ik dan meteen een afspraak maken of moet ik wachten?

Degen: Het is beter om elkaar meteen te ontmoeten, omdat je anders te veel kunnen lezen in een persoon die je alleen van een foto kent. Plots blijkt de geur of de stem van de ander irritant, terwijl je van tevoren al weken aan het sms’en bent. Ik adviseer ook om, tegen de logica van online dating in, exclusief af te spreken en erom te vragen. Je kunt zeggen: ik wil deze week enkel met jou afspreken en met iemand anders. Ik neem mijn tijd, pas me aan de ander aan. Ik neem ook het risico om jou al een beetje geweldig te vinden in plaats van vooruit te lopen op teleurstelling en je van tevoren te devalueren. Ik denk dat die innerlijke houding helpt.

Als u naar onderzoeken in andere landen kijkt, is er dan iets dat u positief lijkt?

Degen: In Scandinavië, zijn alleenstaande ouders volledig ongegeneerd. In Denemarken, Zweden en Noorwegen vind je veel profielen met de tekst: ik ben een gelukkige moeder en ik zoek iemand die altijd tijd heeft in het weekend. Hier is er niemand die dat met dezelfde trots zou doen. Kinderen worden vaak verborgen gehouden in profielen. Je kunt veel leren van Scandinavië.