Sinds 1 februari kunnen jongeren gratis naar de psycholoog, in theorie. Volgens CD&V-voorzitter Sammy Mahdi is die belofte ‘een lege doos’. Dat is overdreven, maar dat gratis psychische hulp voor onze kwetsbare jeugd niet altijd beschikbaar is, staat vast.
Minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) pakte in de voorbije regeeperiode uit met gratis sessies voor jongeren bij de psycholoog. CD&V-voorzitter noemde die belofte in een debat met lezers van Knack ‘een lege doos’: ‘Met alle respect voor de minister, maar de impact van die maatregel is zeer beperkt – en dan druk ik me diplomatisch uit. Het is een tof idee om in de visuals van Vooruit te stoppen, maar er zijn amper akkoorden gesloten met de psychologen.’
Het kabinet-Vandenbroucke reageerde op die uitspraak met het cijfer 113.543. Zoveel kinderen en jongeren tot en met 23 jaar hebben sinds september 2021 de weg gevonden naar een geconventioneerde psycholoog of orthopedagoog. Sinds februari 2024 zijn er, om de veerkracht te versterken, maximaal 10 sessies per jaar gratis. Voor kortdurende psychologische behandeling zijn er jaarlijks 20 kosteloze sessies per jongere.
Lotte De Schrijver, woordvoerder van de Vlaamse Vereniging van Klinische Psychologen (VVKP) reageert: ‘Ik vind het heel jammer dat deze maatregel een lege doos wordt genoemd, want er worden heel wat kwetsbare kinderen en jongeren bereikt. Het is een eerste stap in de goede richting. Maar om iedereen met een hulpvraag te kunnen helpen, zijn nog meer stappen én budget nodig.’
Ook beleidsexpert geestelijke gezondheid van de Christelijke Mutualiteit (CM) Koen Lowet spreekt over een ‘eerste positieve stap’ naar het terugbetalen van psychologische zorg, ‘maar het vrijgemaakte budget is vooralsnog inderdaad beperkt. We zien dat op dit moment vier op de tien mensen met een psychische nood de weg naar de zorg nog niet vindt.’
Uren verdubbelen
Wie naar een huisarts gaat, krijgt zijn consult sowieso terugbetaald. Voor psychologen is er veel minder budget, dus niet elke gediplomeerde psycholoog kan al zijn uren (voor jongeren) laten terugbetalen. Een psycholoog moet zich daarvoor laten conventioneren en krijgt dan een bepaald aantal uren toegewezen waarin hij gratis hulp aan jongeren kan verschaffen.
Knack neemt de proef op de som voor West-Vlaanderen.
Op de site elpen.be vindt een West-Vlaamse jongere een kaart met psychologen die werken aan het verlaagd tarief. Meteen volgt een disclaimer: ‘Door budgettaire beperkingen heeft elke psycholoog een maximaal aantal gesprekken binnen dit verlaagd tarief. Bespreek op voorhand met uw psycholoog wat de hulp kost.’
Psychologen moeten soms de boodschap geven: ‘Sorry, er zijn geen gratis uren meer.’
De kaart met honderden psychologen lijkt de poort naar laagdrempelige psychische steun, maar dat is deels schijn. Timen Devolder, de coördinator van het West-Vlaamse netwerk voor geestelijke gezondheid van kinderen en jongeren (WINGG), verklaart: ‘Voor jongeren zijn er in ons netwerk 260 psychologen en orthopedagogen geconventioneerd en samen kunnen zij 1250 uren per week presteren.’ Gemiddeld kan elke hulpverlener dus slechts 4,8 uur per week gratis hulp aanbieden.
Gevraagd of er meer vraag is dan aanbod, antwoordt Devolder stellig: ‘Ons netwerk heeft ervoor gekozen om zo veel mogelijk psychologen te conventioneren, maar zij hebben dus zeer weinig uren. Zo’n psycholoog moet dan soms de boodschap geven: “Sorry, er zijn geen gratis uren meer.” We zouden makkelijk het budget kunnen verdubbelen tot 2000 à 2500 uren per week.’
Bovendien zijn er ook nog nieuwe West-Vlaamse psychologen die op een wachtlijst staan om geconventioneerd te worden. Momenteel zijn dat er 28. In heel België zijn er nu 3800 psychologen geconventioneerd, terwijl er meer dan 14.000 psychologen actief zijn.
Op het dashboard dat de conventionering van psychologen opvolgt, zien we dat er in 2022 125 miljoen euro was uitgetrokken en dat dat budget toen volledig werd gespendeerd. Koen Lowet van de CM verklaart: ‘Toen de conventie startte, zag je inderdaad dat die budgetten niet opgebruikt raakten. De netwerken voor geestelijke gezondheid konden die complexe financiering niet bolwerken. Met extra personeel en inspanningen is die achterstand ondertussen ingelopen. Nu dreigen veel netwerken – niet alleen in West-Vlaanderen – over hun budget te gaan.’
Gevaar voor dichtslibben
De gratis sessies bij de psycholoog voor jongeren zijn er trouwens alleen voor lichte en milde klachten. ‘Als je een angstproblematiek in een vroeg stadium opmerkt, kan die door een eerstelijnspsycholoog behandeld worden’, zegt De Schrijver van de VVKP, ‘maar als die angstproblematiek in een te ver stadium is, moet de eerstelijnspsycholoog doorverwijzen naar gespecialiseerde psychologen of psychiaters. Daarbij is er geen terugbetaling.’
Bovendien zijn in de tweede en derde lijn van de geestelijke zorg nog langere wachtlijsten. De Schrijver: ‘Jongeren met een ernstigere problematiek zoals een vergevorderde psychose, eetstoornis of depressie kunnen we soms niet doorverwijzen. Als eerstelijnspsychologen hen toch zouden opvangen, dan zal die eerstelijnszorg snel dichtslibben. Dat zet psychologen voor een vreselijke keuze: je merkt dat iemand echt zorg nodig heeft en toch moet je “nee” zeggen om het systeem niet te overbelasten.’ Ook Lowet van CM hekelt dat ‘intensieve behandelingen nog niet worden terugbetaald’.
Devolder ziet vaak gebeuren dat West-Vlaamse jongeren niet in de reguliere zorg terechtkunnen: ‘Ze beginnen dan zelf aan een moeilijke zoektocht die eindigt zonder hulp of bij ongeschikte coaches. Het overbelaste systeem dwingt jongeren daartoe.’
Het kaartje op elpen.be zal in de komende maanden ook zichtbaar maken welke geconventioneerde psychologen geen gratis uren meer beschikbaar hebben of een patiëntenstop inlassen. ‘We maken dat zo transparant mogelijk.’
Twaalf procent
Zowel Vooruit als de CD&V pleiten in hun kiesprogramma voor meer investeringen in geestelijke gezondheidszorg. Bij Vooruit willen ze ‘de investeringsgolf in de betaalbare en laagdrempelige toegang tot een psycholoog verderzetten’. De CD&V stelt dat ‘het budget voor geestelijke gezondheidszorg tegen 2030 moet stijgen naar 12 procent van het gezondheidsbudget’.
Koen Lowet (CM): ‘Die twaalf procent komt uit een parlementaire resolutie van Els Van Hoof (CD&V) van enkele jaren geleden. Er is dus een engagement van alle politieke partijen om dat budget te laten stijgen. Nu hopen dat dat na de verkiezingen in een regeerakkoord komt en ook daadwerkelijk wordt uitgevoerd.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier