Geluidsdempende koptelefoons vliegen over de toonbank en silent walking is een hype. Veel mensen voelen zich overprikkeld en zoeken naar oplossingen. ‘Blijkbaar is stilte iets zeldzaams geworden.’
‘Ik ga geregeld buiten roken om er even tussenuit te zijn. Het is een maatschappelijk aanvaard excuus’, zegt Guillaume, een 26-jarige verkoper bij elektronicawinkel Coolblue. ‘Eigenlijk moeten we het gewoon kunnen zeggen als we even tijd nodig hebben voor onszelf in deze drukke wereld.’
Hebben we vandaag meer behoefte aan pauzes om overprikkeling in te dijken? En wat kunnen we eraan doen?
Prikkelfilter
‘Hoewel overprikkeling ook voorkomt bij officiële stoornissen zoals autisme en ADHD, is overprikkeling op zich geen stoornis’, zegt professor cognitieve psychologie Stefan van der Stigchel (Universiteit Utrecht). ‘Het signaleert dat er te veel aandachtvragende prikkels zijn.’
‘Bij een abnormale prikkel zijn we afgeleid en geven we die aandacht’, legt Van der Stigchel uit. ‘Afleiding is evolutionair gezien nuttig, omdat we als mens veilig willen zijn. Als er plots een kind de straat oversteekt, dan geven we die abnormale prikkel aandacht en brengen we onszelf en de ander in veiligheid. Alleen zijn er vandaag te veel sterke prikkels die onze aandacht vragen en die reflex in gang zetten, zoals pushmeldingen op de smartphone of knipperende reclameborden.’
‘Het gevecht om onze aandacht wordt heftiger en fabrikanten weten alsmaar beter hoe ze dat mechanisme kunnen misbruiken. Die sterke prikkels maken ons moe. Daardoor kan het zijn dat jouw prikkelfilter niet meer goed werkt en je sneller overprikkeld raakt.’
Mismatch
Volgens doctor in de psychologie en klinisch psycholoog Séverine Van De Voorde bestaat er vandaag een mismatch tussen ons oerbrein, dat traag evolueert, en onze samenleving, die razendsnel evolueert: ‘Van alle kanten komen er voortdurend prikkels op ons af die ons stress kunnen bezorgen, terwijl die sterke prikkels vroeger zeldzamer waren. Dat zorgt bij iedereen voor een chronische overprikkeling.’
‘Bij een abnormale prikkel in onze omgeving piekt ons stressniveau, waardoor we niet meer logisch kunnen nadenken’, zegt Van De Voorde. ‘We kunnen enkel nog vechten of vluchten. Het probleem bij mentale stressoren is dat we niet kunnen vechten of vluchten. Op die manier wordt ons stressniveau niet verlaagd en krijgen we na verloop van tijd een opeenstapeling van stressoren. Op zo’n moment leunen we constant tegen de zone van overprikkeling aan. Dan is er niet veel nodig om ons een opmerking te ontlokken die we niet menen, of om emotioneel uit te barsten.’
Individuele verschillen
‘De oorzaken voor overprikkeling zijn voor iedereen anders: een teveel aan licht of geluid, bijvoorbeeld, of het overnemen van andermans emoties. Het gevolg, prikkelbaarheid, is wel voor iedereen hetzelfde’, zegt Van De Voorde. Volgens Van der Stigchel is het ook een kwestie van individuele verschillen in neurodiversiteit. ‘Sommige mensen raken nu eenmaal sneller overprikkeld dan andere.’
‘Silent walking’
Mag het verbazen dat er onder jongeren een tegenreactie is ontstaan? Uitgerekend op TikTok is ‘silent walking’ sinds kort een hype: gaan wandelen zonder telefoon op zak, zonder muziek in de oortjes of andere vormen van afleiding. ‘Jongeren hebben daarmee een manier gevonden om aan zelfregulatie te doen’, zegt Van De Voorde.
Negen andere antiprikkeltips
Ken uzelf en breng uw stressoren in kaart. Plan bijvoorbeeld maar één sociale activiteit per weekend
Zoek welk type omgeving past bij uw type brein. Mensen die van prikkels houden gedijen beter in de stad. Wie prikkels liever mijdt, floreert op het platteland
Probeer een prikkelvrije werkplek te creëren
Las geregeld pauzes in waarin u geen aandachtvragende prikkels binnenkrijgt
Werk in blokken zodat u niet hoeft te multitasken
Slaap voldoende
De natuur is de perfecte pauzeplek
Bewegen en ademen met verlengde uitademing kalmeren uw stresssysteem. Ook mindfulness en meditatie bevorderen de concentratie
Maak een ‘happy kit’ waarin u oordoppen of een zonnebril kan steken. Die kunt u gebruiken op een moment van overprikkeling
