‘Eén op de drie mensen heeft een jeugdtrauma. En dat heeft grote gevolgen’

Veerle Segers en Eva Kestens maakten een podcast over jeugdtrauma’s, een thema waar veel te weinig over gepraat wordt. ‘Jeugdtrauma’s kunnen ook voor fysieke klachten zorgen.’

Een bijzondere podcast beluisterd op Spotify: Zie mij heet die. In acht episodes praat Veerle Segers met mensen die vertellen hoe een jeugdtrauma een leven lang kan blijven doorwerken. Kinderpsychiater Eva Kestens en andere specialisten geven uitleg bij de verhalen.

‘Het was absoluut nodig dat we deze podcast maakten’, vertelt Kestens. ‘Er bestaat namelijk nog veel onwetendheid over het onderwerp. De impact van een jeugdtrauma is niet alleen groot voor het verdere leven van de kinderen zelf, maar er zijn ook de kosten voor de maatschappij. Hoe sneller trauma’s herkend kunnen worden, hoe meer ermee kan gedaan worden. Als we willen dat er iets verandert, moeten we beginnen met mensen te informeren. Daarom hebben we deze podcast gemaakt.’

In de podcast zegt u dat in elke klas drie kinderen zitten met een jeugdtrauma. Dat is wel heel veel.

Eva Kestens: En dat is wellicht nog een onderschatting. Want we hebben niet zo’n goede cijfers in België, zoals zo vaak. In Nederland hebben ze daar wel veel onderzoek over gedaan. Daar vroegen ze aan volwassenen wat ze in hun jeugd hebben meegemaakt en of ze daar nog last van hebben. Dat kan het verlies van een ouder zijn, maar ook een echtscheiding, mishandeling, verwaarlozing, seksueel misbruik… Eén op de drie mensen heeft een van die gebeurtenissen meegemaakt. Tien procent heeft er zelfs drie of vier meegemaakt. Het gaat dus over heel veel mensen.

Hoe komt het dat een jeugdtrauma de rest van je leven kan blijven doorwerken?

Kestens: Vergelijk het kinderbrein met een spons. Kinderen pikken heel snel iets op. Het is bijna ongelofelijk wat je allemaal leert van je geboorte tot je derde: van helemaal niets tot leren praten, lopen en naar school gaan… Later in je leven leer je nooit meer zo veel verschillende dingen in zo’n snel tempo. Een kinderbrein is ontwikkeld om elke prikkel binnen te nemen: positieve prikkels, maar ook negatieve. Die vormen mee het brein.

Het is dus logisch dat het brein van een kind dat opgroeit in een harmonieus gezin er anders zal uitzien dan dat van een kind uit een conflictueus gezin. Hun stresssysteem is gevoeliger en zal sneller reageren op kleine prikkels. Ze zijn altijd op hun qui-vive. Zelfs als de leerkracht in de klas toevallig zijn stem verheft, zullen ze fel reageren: ofwel ontploffen ze, ofwel bevriezen ze, omdat ze terugdenken aan de grote ruzies die ze thuis meegemaakt hebben.

Vergelijk het met iemand die een terreuraanslag overleeft: die zal later ook opschrikken bij eender welke knal. Al is helemaal conflictvrij opgroeien ook weer niet goed. Je moet ontdekken dat er conflicten zijn en dat die opgelost kunnen worden. En dat ze niet het einde van een relatie hoeven te betekenen. Dat zijn belangrijke dingen om te leren.

‘Jongste kinderen verdienen meer ondersteuning bij omgaan met trauma’

Ik wist niet dat trauma’s ook voor fysieke klachten kunnen zorgen.

Kestens: Het stresssysteem van iemand die in een gewelddadig gezin opgroeit is chronisch actief. Chronische stress zorgt voor uitputting en maakt je gevoeliger en minder immuun voor allerlei infecties. Je lichaam kan ook minder hard vechten tegen kankercellen. Daarnaast heb je ook meer kans op een hoge bloeddruk en hart- en vaatziektes. Maar het is zeker niet zo dat mensen met een jeugdtrauma later gegarandeerd gezondheidsproblemen zullen krijgen.

Vergelijk het met longkanker: als je je hele leven gerookt hebt, stijgt je risico op longkanker. Maar dat wil nog niets zeggen. Er zijn ook mensen die heel hun leven roken en nooit longkanker krijgen. En mensen die nooit gerookt hebben die longkanker krijgen. Uiteraard zijn de gevolgen vooral psychisch. Een van de getuigen in onze podcast zegt: ‘Ik wil meedoen aan de maatschappij, maar ik weet niet of ik voor een baas zal kunnen werken. Als je tegen mij roept, raak ik helemaal in paniek. Dat gaan ze niet appreciëren op de werkvloer’.

Wat kunnen wij doen voor mensen die een trauma hebben?

Kestens: De boodschap van onze podcast is: die kinderen zijn overlevers. Als je ziet dat ze een probleem hebben, erken dat dan en probeer er voor hen te zijn. Dat is al veel. Je moet het niet allemaal willen oplossen, maar durf hen wel aan te spreken als je je zorgen maakt. Als een kind moeilijk begrijpelijk gedrag vertoont, maak daar dan niet meteen een ‘stout’ kind van. Misschien wijst het op iets anders.