Psychologen waarschuwen voor gevolgen voltijds thuiswerk: ‘Er is minder tijd voor herstel’

Het wegvallen van de werkvloer kan zorgen voor sociaal isolement en wie thuis werkt heeft het vaak moeilijk om de grens met het privéleven te bewaken.

De expertengroep Psychologie & Corona, verbonden aan meerdere Belgische universiteiten, vraagt in haar laatste rapport om ‘een optimale balans van telewerk van zodra de epidemiologische toestand het toelaat’.

Wetenschappelijk onderzoek heeft voorheen steeds aangetoond dat thuiswerk de levenskwaliteit kan verhogen. Maar vandaag is het voor heel wat mensen de norm en recente studies wijzen op negatieve gevolgen omdat contact met sommige collega’s zo wegvalt, werkdagen niet écht worden afgesloten en het familieleven onder druk komt te staan.

Sinds eind oktober is thuiswerk opnieuw de norm om de verspreiding van het coronavirus tegen te gaan. Het aantal Belgische werknemers dat minstens één dag per week telewerkt is volgens cijfermateriaal gestegen van 16,9 procent naar 62 procent. Een ‘plotse en dramatische verschuiving’, stellen de psychologen van de expertengroep, ‘want ook werknemers en werkgevers met weinig telewerk-ervaring worden plots gedwongen om over te gaan naar virtuele manieren om samen te werken.’

Het is nodig dat werkgevers rekening houden met die uitdaging want recent onderzoek toont dat telewerkers onder de huidige omstandigheden een reeks negatieve gevolgen ervaren. Zo dreigen professionele verplichtingen sneller een hypotheek te leggen op het familieleven en fietsen familiale zorgen vaak spontaan door het thuiswerk.

Werk-familieconflicten

‘Bij de eerste lockdown hebben we leerkrachten opgevolgd’, zegt VUB-onderzoeker Tim Vantilborgh. ‘We zagen toen dat het niveau van gerapporteerde werk-familieconflicten snel steeg.’ Het probleem is uitgesproken bij mensen die hun woonst met veel huisgenoten moeten delen, maar ook andere doelgroepen zoals singles ondervinden moeilijkheden.

De huidige situatie maakt het doorgaans moeilijk om afstand te nemen en te herstellen van werk, omdat de grenzen vervagen. ‘Je gaat ’s avonds sneller nog een extra mailtje beantwoorden want het werk is maar een stap weg.’

Bovendien blijkt dat mensen thuis harder werken, zegt Vantilborgh. ‘Er bestaat nog steeds een verkeerd beeld over telewerk als tijd om het een beetje rustig aan te doen. Dat blijkt helemaal niet uit de data. Mensen die telewerken kloppen juist meer uren, bijvoorbeeld omdat ze pauzes overslaan, doorwerken of ’s avonds nog wat extra werk verrichten.’

Dat lijkt goed nieuws voor werkgevers maar er is een keerzijde: minder tijd voor herstel en uitputting. ‘Je kan kiezen om op korte termijn financiële doelstellingen te behalen’, zegt Vantilborgh, ‘maar dat kan zich op lange termijn ook wreken indien je werknemers ten prooi vallen aan andere problemen.’

Een aanhoudende stroom van digitale vergaderingen zorgt niet noodzakelijk voor goede communicatie en duidelijke verwachtingen.

Hoewel thuiswerk duidelijke voordelen heeft en een blijver is, vragen de experten om een beter evenwicht. ‘Het is belangrijk om te streven naar een goede balans tussen de twee.’ Het rapport spreekt van twee dagen thuiswerk per week, maar Vantilborgh zegt over die richtlijn dat de ideale balans gebaseerd moet zijn op elk specifiek geval. Een comeback van kantoorwerk is sowieso pas mogelijk wanneer het virus onder bedwang is en versoepelingen aan de orde zijn. ‘Ik lees dat meer bedrijven telewerk gaan invoeren’, zegt Vantilbogh. ‘Maar als we mensen continu laten telewerken, zijn daar ook nadelen aan verbonden. Dat zal niet anders zijn na de pandemie.’

Adviezen

In het rapport raden de experten aan om actief op zoek te gaan naar manieren om te herstellen van het werk zoals sportlessen, wandelen of sociale activiteiten via videochat. ‘Breng structuur aan in je werkdag’, klinkt het, ‘kies een aparte plaats om thuis te werken en leg duidelijke werkuren vast. Gebruik rituelen om je werkdag te starten en te eindigen.’ Ook is het belangrijk om regelmatig pauzes te nemen.

Hoewel de uitbraak van het coronavirus ook werkgevers economische kopzorgen bezorgt, is het volgens de onderzoekers belangrijk dat die zich medelevend opstellen en familieondersteunend zijn. Daarvoor bestaat trouwens een wettelijke basis, CAO 85, die vraagt dat bedrijven een formeel telewerkbeleid moeten opstellen, ‘inclusief een duidelijke omschrijving van verwachtingen van telewerkers’.

Het loont ook om werknemers te helpen om thuis een goede werkplek te installeren, bijvoorbeeld door een ergonomische stoel of toetsenbord te ontlenen of te delen in de kosten van een stabiele internetverbinding. ‘Tracht te vermijden dat werknemers het gevoel hebben dat ze steeds bereikbaar moeten zijn’, klinkt het bij de psychologen. Een zekere empathische ingesteldheid en vertrouwen in werknemers is ten slotte nodig. ‘Wanneer telewerkers continu gecontroleerd worden, daalt hun gevoel van autonomie en vermindert hun welzijn’, waarschuwt het rapport.