‘Pleidooi voor meer clitkundigheid’

Voor de Universiteit Van Vlaanderen staat seksuologe Els Elaut stil bij de vraag wat een normale vagina is, en wat we onder seks verstaan.

Toen de Universiteit van Vlaanderen mij met haar aanstekelijk enthousiasme contacteerde, sprong mijn seksuologenhart enkele slagen over. Het idee voor een video ‘Heb jij een normale vagina?’ (als vervolg rond eentje over de penis) genereerde zoveel denkpistes en mogelijkheden.

Was het zinvoller om na te denken over het huidige ideaalbeeld over het vrouwelijk genitaal, gezien de stijgende vraag naar een labiaplastiek (meestal verkleinen van de labia)? Of kozen we ervoor om de overmatige focus op genitale hygiëne aan te kaarten? Hoewel grote merken ons bombarderen met reclame voor geparfumeerde inlegkruisjes en pH-neutrale wasemulsies, blijft de vulva wassen met water en katoenen ondergoed dragen meestal de gezondste reflex. (Waarom denken we toch allemaal dat vaginale afscheiding in een inlegkruisje hoort – zou dat ondergoed niet volstaan, toch?) Of focussen we op de neiging in onze samenleving om seks te definiëren vanuit een ‘fallocentrisch’ perspectief?

Sta mij toe om u dadelijk aan het werk te zetten, en u één van de komende dagen eens aan uw tafelgenoten te vragen of zij willen nadenken over hoe zij seks definiëren. Spoiler alert: na enig debat komt u waarschijnlijk tot de vaststelling dat dergelijke definitie quasi onmogelijk is (u bent niet de enige: seksuologen debateren erover met de regelmaat van de klok). Zijn u en uw tafelgenoten het erover eens dat orale seks en manuele stimulatie evengoed seks zijn? Of staat het in de rangorde toch eerder opgelijst als een ‘voor- of nagerecht’ met penis-in-vagina penetratie als ‘hoofdgerecht’? Hoe lang duurt het in uw gesprek vooraleer de clitoris aan bod komt? Kan die op dezelfde manier de hoofdrol spelen als de penis, of zijn de meningen verdeeld?

Dit zogenaamd fallocentrisch perspectief (onze neiging om alleen gedrag waarin penis en vagina de hoofdrol spelen als seks te benoemen) in ons denken toont zich zowel op scholen als in de taal van hulpverleners. Het is de reden waarom relationele en seksuele vorming (RSV) nog steeds meer aandacht besteedt aan deze ‘babymakende’ organen dan aan het uniek orgaan met als enige functie seksueel genot.  Wie kent niet de verhalen over RSV met een éénduidige focus op zwangerschapspreventie en soa’s (laat ons de anekdotes over bananen en condooms niet noemen)?

Hoewel Vlaanderen intussen gelukkig een aantal seksuologen onder zijn lerarenkorps mag rekenen (ze verdienen een pluim voor de manier waarop ze o.a. genderdiversiteit en seksuele grensoverschrijding mee op de agenda zetten!), is nog heel wat RSV onvoldoende ‘clit-kundig’. Nog steeds rapporteren jongeren dat de clitoris niet eens vernoemd is.

Nochtans toont onderzoek dat wanneer jongeren meer kennis verwerven over hoe seks precies werkt, hoe hun lichaam kan functioneren; hoe meer ze ondersteund worden in het ontwikkelen van hun communicatievaardigheden (hoe begin je ook al weer over dat condoom? hoe vraag je je bedpartner of deze aanraking gewenst is en fijn voelt?), hoe later ze zelf aan seks beginnen. RSV en spreken over het belang van seksueel plezier is niet zomaar een nagel waar seksuologen graag op slaan. Een sterkere focus op clitkundigheid in alle geledingen van het onderwijs werkt preventief in het voorkomen van seksuele zorgen, en zou ons ongetwijfeld kosten in de gezondheidszorg kunnen besparen.

Het is veelzeggend dat hoogleraar seksuologie Ellen Laan (overleden in januari 2022) als laastste wens formuleerde om de clitoris terug in de handboeken biologie te willen zien verschijnen. En dat is geen overbodige luxe. Hulpverleners krijgen steeds minder kennis en vaardigheden rond seksueel welzijn, seksueel plezier en gezond seksueel functioneren in hun opleiding.

Soms lijkt het alsof vooral in de spreekkamers van seksuologen dit gesprek mag plaatsvinden.

Afsluiten doen ik met een oproep aan collega-hulpverleners: word gerust ook mee(r) clitkundig, zet het topic seksueel welzijn en plezier eens op de agenda van een studiedag in uw werkdomein. De (gesprekken met uw) cliënten zullen er deugd van hebben.