Plastische chirurgen Patrick Tonnard en Alexis Verpaele: ‘De eeuwige jeugd ligt binnen bereik’

De plastische chirurgie is de voorbije jaren enorm geëvolueerd. Dat is mede te danken aan de Vlaamse plastisch chirurgen Patrick Tonnard en Alexis Verpaele, die de techniek voor een facelift veel eenvoudiger en veiliger hebben gemaakt. Een gesprek over rimpels, nanovet en stigmata.

In een artsenkabinet zie je vaak kanjers van wetenschappelijke standaardwerken in de kast staan, maar mensen die zulke boeken geschreven hebben kom je niet zo makkelijk tegen. Plastisch chirurgen Patrick Tonnard en Alexis Verpaele van de privékliniek Coupure Centrum in Gent hebben drie van die werken gepubliceerd, over chirurgie voor de verjonging van het gezicht. Het duo heeft de manier waarop een facelift wordt uitgevoerd drastisch veranderd. Was het vroeger een zware operatie, dan kan het nu via een veel eenvoudiger ingreep met een korte snede voor elk oor: de zogenaamde MACS-lift (MACS staat voor ‘ minimal access cranial suspension‘).

Al vanaf hun studiejaren vormen de twee artsen een tandem. Ze begonnen samen een privépraktijk, doctoreerden op dezelfde dag en opereren soms ook samen, hoewel een van beiden dan het voortouw neemt. Als ze alleen gewerkt zouden hebben, zouden ze ook nooit aan de boeken begonnen zijn.

‘We zijn allebei nogal ambitieus’, verklaart Verpaele het succes van hun samenwerking. ‘Je mag nooit tevreden zijn met wat je kunt’, vindt Tonnard. De twee vullen elkaar naadloos aan tijdens het gesprek, en als de ene de andere toch eens wil onderbreken, gebeurt dat hoffelijk. ‘Ons professionele leven draait om het vereenvoudigen van technieken, het verminderen van complicaties en het streven naar een natuurlijker resultaat. Het is nu zelfs wetenschappelijk bewezen dat onze eenvoudige MACS-facelifttechniek even goede resultaten geeft als de klassieke agressievere aanpak.’

Hoe begin je aan experimenten met nieuwe technieken in het gelaat van mensen?

Patrick Tonnard: Je experimenteert niet echt. Je vertrekt van bestaande technieken die je vervangt door iets wat minder ingrijpend is. Je vertelt je patiënten dat je iets eenvoudigers gaat toepassen. Als blijkt dat het niet goed werkt, kun je tijdens de operatie altijd teruggrijpen naar de klassieke techniek.

Alexis Verpaele: De plastische chirurgie draait te veel op technieken die decennialang op dezelfde manier gebruikt worden zonder dat duidelijk is waarom. Wij maken met onze nieuwe methode veel minder huid los dan bij een klassieke facelift. Daarom waren de risico’s beperkt.

Gezien het succes van de klassieke facelift leek er toch geen behoefte aan vernieuwing?

Tonnard: Er is ook zoiets als de tijdgeest. Twintig jaar geleden was hét thema in de geneeskunde minimaal invasief werken. In plaats van een buik open te snijden om in de ingewanden te gaan kijken, kwam er endoscopie: een kijkoperatie via enkele gaatjes. In onze sector heeft de injectienaald het mes vervangen. Waarom is Botox zo populair? Omdat er geen herstelperiode aan verbonden is, en de kans op complicaties klein is. Dan is vrijwel iedereen kandidaat om zo’n behandeling te ondergaan.

Verpaele: We merkten snel dat mensen minder bang waren van onze nieuwe techniek dan van een klassieke facelift. In zeer korte tijd zagen we onze faceliftpraktijk boomen. We hebben er in ons centrum samen al meer dan 2500 uitgevoerd.

Gebeuren er dan geen klassieke facelifts meer?

Tonnard: Jawel, maar niet meer door ons. Veel collega’s zijn naar onze techniek overgeschakeld. Met de klassieke facelift liep je het risico dat je een van de zenuwen doorknipte die de mimiek van het aangezicht sturen. Met onze techniek is dat nog nooit gebeurd.

Verpaele: Wij hebben nog geen verwikkelingen gehad die niet vanzelf genazen of met een kleine ingreep te corrigeren vielen. Met een klassieke facelift kun je permanente verlammingen in het gezicht uitlokken, stukken huid hebben die afsterven, zware littekens achterlaten…

Tonnard: En dan zijn er nog wat wij faceliftstigmata noemen: alles waaraan je kunt zien dat iemand een facelift heeft gehad. Als je kunt zien dat iemand geopereerd is, is het al fout. Ook dat probleem zie je met onze vereenvoudigde techniek bijna nooit.

Heeft jullie vernieuwing de markt voor facelifts vergroot?

Verpaele: Ja, maar de meeste mensen bij ons lopen niet te koop met het feit dat ze een facelift gehad hebben. In de Verenigde Staten kunnen de littekens van een facelift als statussymbool gebruikt worden, om te illustreren dat je het geld hebt om zoiets te laten doen. Als er bij ons al mond-tot-mondreclame is, betreft het goede vriendinnen die elkaar vertellen dat ze een esthetische ingreep hebben ondergaan.

Jullie recentste boek, Centrofacial Rejuvenation, heeft het over een nieuwe doorbraak in het faceliften.

Tonnard: We beschrijven er alle bijkomende ingrepen in om het plaatje te doen kloppen, vooral rond de ogen en de mond, want die zijn de belangrijkste bron van emotionele expressie. De meeste mensen laten zo’n ingreep doen om emotionele redenen, zelden om puur fysieke. Als het een soort ingreep zou zijn als het uitblutsen van de carrosserie van een wagen, zouden veel meer mensen het laten doen. Sommigen hebben geen moeite met hoe ze verouderen, maar anderen liggen daar wakker van.

Verpaele: De laatste twee decennia hebben we beseft dat verouderen niet louter een kwestie van het uitzakken van de huid is, zoals een eeuw lang werd gedacht. De meeste gelaatstrekken zakken trouwens niet met het verouderen. Belangrijk is volumeverlies in het centrale deel van het gezicht. Als je dat niet corrigeert, blijf je als chirurg na een facelift vaak met een onbevredigd gevoel achter. Wij zijn heel vroeg op de boot van de vullers (‘fillers’ in ons jargon) gesprongen om dat euvel aan te pakken. Sinds een jaar of tien gebruiken we daarvoor bijna uitsluitend injecties van lichaamseigen vet van een patiënt.

Waarom zweren jullie bij het gebruik van lichaamseigen vet als vuller?

Tonnard: We stelden vast dat een vetinjectie in het gelaat niet alleen een volumeherstel gaf, maar ook een betere kwaliteit van de huid. Er is al veel gespeculeerd over waarom dat zo is. We weten dat er in vet meer verjongende stamcellen zitten dan in bloed of beenmerg. Die stamcellen blijken actief te zijn. We ontwikkelden een mechanische en gemakkelijk toe te passen techniek, waarmee we de kleine cellen in het vet scheiden van de grote vetcellen, zodat we uitsluitend de kleine cellen, stamcellen inbegrepen, kunnen inspuiten. Dat ‘nanovet’ gaf spectaculaire resultaten voor het herstel van huid met afwijkende pigmentatie of zware beschadiging door overmatig zonnen.

Wat gebeurt er dan precies in de huid?

Tonnard: We vermoeden dat de stamcellen een geweldig vermogen tot regeneratie van de huid hebben. We bevinden ons vandaag op de overgang van de reconstructieve naar de regeneratieve chirurgie: we lappen niet alleen meer op, we verjongen ook écht. Als ze het in de politiek over cosmetische ingrepen hebben, weet je dat het niet veel verschil zal maken. Regeneratieve geneeskunde heeft wel de kracht van verandering. De geneeskunde steunde tot voor kort vooral op planten en scheikundige stoffen, maar we gaan steeds meer het potentieel van het eigen lichaam gebruiken. Als je je huid elk jaar met nanovet zou laten behandelen, zou ze waarschijnlijk niet meer verouderen.

Vanaf welke leeftijd zou je daar dan mee moeten beginnen?

Verpaele: Goede vraag. De huid begint al te verouderen vanaf je twintigste. Je krijgt je eerste rimpels rond je dertigste. Maar regeneratie is natuurlijk niet uitsluitend verjongen, ook het terugdraaien van degeneratie van bijvoorbeeld pezen en gewrichten behoort tot de mogelijkheden. In plaats van versleten gewrichten te vervangen zou je de slijtageverschijnselen gewoon kunnen terugdraaien in de tijd. Dat klinkt als mooie toekomstmuziek, maar het zit er wel aan te komen.

Ligt de eeuwige jeugd binnen bereik?

Tonnard: Als de geneeskunde zou evolueren naar een systeem waarmee je jezelf in perfecte conditie kunt houden, zul je inderdaad niet meer verouderen. Dan zal een groot deel van ons vak overbodig worden. Daar hebben wij natuurlijk een dubbel gevoel bij. ( glimlacht)

Hoelang kun je een gezicht jong houden? Er is toch zoiets als een coup de vieux?

Verpaele: Het begint allemaal met preventie. Als iemand zich vanaf zijn twintigste goed beschermt tegen de zon, als hij niet rookt en genoeg slaapt, is de kans groot dat hij er op zijn zestigste nog heel goed uitziet. Als je daarenboven je eerste rimpels bestrijdt door de onderliggende spieren te verlammen door middel van stoffen op basis van botulinetoxine, kun je dat als preventieve medicatie beschouwen. Vervolgens zou je de regeneratieve mechanismen door middel van stamcellen kunnen stimuleren. Daar zou je niet te lang mee moeten wachten, want ook stamcellen verouderen.

Wat is er eigenlijk mis met rimpels?

Tonnard: Niets, het is een louter subjectief gegeven. In de oude indianenculturen waren rimpels een bron van ontzag en respect. Maar onze cultuur is er een van jeugdigheid, en die wil je uitstralen. Als je constant een zware frons op je voorhoofd hebt, denken mensen dat je altijd kwaad kijkt. Dat is niet goed voor je sociale contacten. Daarenboven is aangetoond dat iemand die constant fronst, zich meer gespannen voelt. Als je iemands rimpels behandelt, gaat die persoon zich ook letterlijk beter voelen.

Valt het succes van plastische chirurgie niet te verklaren door de overdreven schoonheidsidealen uit de media?

Verpaele: Tja, de mannequins van vandaag zijn zo mager dat je ze bezwaarlijk als een schoonheidsideaal kunt gebruiken. Maar het is van alle tijden dat mensen zich spiegelen aan anderen. Dat ligt in onze aard.

Tonnard: Ik had onlangs een patiënte die zei dat ze het niet zo erg vond om oud te worden, maar wel om lelijk te worden. Anderzijds komt er soms iemand binnen met een grote neus, maar die wil dan gewoon een moedervlekje op de wang laten verwijderen. Ik heb geleerd om niet te oordelen als mensen hun mening ventileren. Soms moet je mensen wel tegen zichzelf beschermen en hen waarschuwen dat een bepaalde behandeling voor hen geen zin heeft, bijvoorbeeld een liposuctie om zwaarlijvigheid te bestrijden.

Verpaele: Je hebt ook patiënten die hun grenzen blijven verleggen, die na een eerste behandeling tegen rimpels nóg meer rimpels weg willen. Dan moet je op een gegeven ogenblik durven te zeggen dat het beter is te stoppen, want anders zullen ze altijd ongelukkig zijn met hoe ze eruitzien. Maar mensen worden natuurlijk steeds mondiger, waardoor ze gemakkelijker hun ongenoegen laten blijken.

Krijgen jullie veel claims voor schadevergoeding van ontevreden patiënten?

Verpaele: Bij ons valt dat erg mee, we zitten hier gelukkig niet met Amerikaanse toestanden. We hebben een paar zaken gehad die we in der minne geregeld hebben. Enkel bij een aantoonbare medische fout kan de aansprakelijkheidsverzekering van een arts worden aangesproken voor een vergoeding.

Kijkt een arts niet anders naar een patiënt dan een patiënt naar zichzelf?

Tonnard: Zeker. Daarom is het belangrijk dat je goed luistert naar wat een patiënt verwacht. Je hebt mensen die zichzelf in een spiegel totaal anders zien dan hoe jij hen ziet. Dat maakt het niet gemakkelijk om ze tevreden te stellen. De meesten willen niet iets om mooier te zijn, wel om zich beter te voelen. Dames die een borstvergroting willen, doen dat meestal omdat ze echt ’te weinig hebben’ of omdat hun borsten niet mooi in kledij vallen of geen mooi decolleté geven. Dat gaat in essentie om lichaamsbeleving, om levenskwaliteit. De meeste mensen die komen voor een verjongingsbehandeling, willen er weer uitzien zoals vroeger.

Naast nieuwe technieken staat er in jullie laatste boek ook iets ouderwets ambachtelijks: een peeling met crotonolie.

Verpaele: Het gaat om een honderd jaar oude techniek die door schaaflasers is vervangen. Het afschaven van de huid is een gecontroleerde beschadigingsoperatie, die regeneratie door jongere huid in de hand werkt. Een peeling is veel goedkoper dan een laser, maar de persoon die de peeling toepast moet wel goed weten wat hij doet, want als je de olie te oppervlakkig aanbrengt gebeurt er niets, en als je te diep gaat krijg je littekens.

De foto’s van gezichten vlak na zo’n behandeling zijn walgelijk. Wie wil dat nu laten doen?

Tonnard: Daar moet je door, en dat duurt een tiental dagen, maar het resultaat is fantastisch. Wij gebruiken het ook vaak als correctie van de onderste oogleden of de bovenlip. Voor sommige patiënten kan het zelfs een facelift overbodig maken. Daarenboven zijn er aanwijzingen dat de techniek de vorming van bepaalde huidkankers bestrijdt door oppervlakkige kankercellen te verwijderen.

Jullie benadrukken in het boek dat jullie verschillende technieken combineren, waarbij het resultaat groter is dan dat van de som van de afzonderlijke ingrepen.

Verpaele: Daarom hebben wij vanaf het begin aandacht gehad voor het inspuiten van botulinetoxinederivaten en het gebruik van vullers, hoewel weinig plastisch chirurgen dat deden. Ze sluiten dikwijls perfect aan bij onze andere ingrepen.

Tonnard: Veel mensen denken dat alles in het gezicht met Botox kan worden opgelost. Botox is een soort buzzwoord geworden voor alles wat met plastische chirurgie te maken heeft. Het is ook een bekende merknaam, zoals Coca-Cola, maar er zijn botulinetoxinederivaten die een stuk beter zijn, want ze zijn zuiverder. Vorig jaar was er een schandaal rond een Antwerpse privékliniek die goedkope, maar illegale Chinese Botox met veel onzuiverheden inspoot, waardoor veel patiënten achteraf complicaties ontwikkelden. Elke arts doet wat hij wil, maar het is niet altijd het beste idee om het goedkoopste product te gebruiken. Sommige firma’s doen veel onderzoek om een zo zuiver mogelijk botulinetoxine op de markt te kunnen brengen, dat daarom een stukje duurder is. Ook hier geldt dat het goedkoopste zelden of nooit het beste resultaat biedt.

Verpaele: Veel mensen denken ook dat Botox gewoon een spuitje geven impliceert, maar er komt veel bij kijken. Wij zien in de boekjes met BV’s regelmatig overgebotoxte gezichten, die zo goed als volledig verlamd zijn. Dan heb je natuurlijk geen rimpels meer, maar je naturel is compleet weg. Elke chimpansee kan een gezicht door middel van botulinetoxine verlammen, maar de kunst is rekening te houden met de structuur van een gezicht en op de juiste plaats de juiste hoeveelheid in te spuiten.

Tonnard: We beschikken nu ook over een techniek die we ‘microbotox’ noemen, en die steunt op een sterk verdunde oplossing van een botulinetoxine dat heel oppervlakkig in de huid wordt gespoten. Het heeft ook een effect op de zweet- en talgklieren, waardoor de huid er beter gaat uitzien. Ook hier is er dus een streven naar een eenvoudiger gebruik met minder kans op complicaties en een natuurlijker resultaat. Het is ons basisverhaal.

Doen jullie geen grotere ingrepen dan puur esthetische?

Verpaele: Wij gaan sinds 2002 jaarlijks tijdens onze vakantie in landen als Myanmar zonder vergoeding kinderen met een hazenlip of een gespleten gehemelte opereren. Dat zijn complexe ingrepen. We horen soms van ouders van zulke kinderen hier bij ons dat hun gynaecoloog hen tijdens de zwangerschap gewezen had op de problematiek, maar erbij had gezegd dat een goede plastische chirurg ze wel zou corrigeren. Wij menen dat er daardoor nogal wat mensen beslissen om het kind te houden, terwijl ze anders misschien een abortus zouden hebben overwogen. Maar het is niet evident om zo’n afwijking helemaal weg te werken. Wij zijn geen tovenaars!