Midden maart keurde de Kamercommissie Volksgezondheid een wetsvoorstel goed om anticonceptie gratis te maken tot 25 jaar. Dit maakt enkele types van de anticonceptiepil volledig kosteloos, juist nu de pil aan terrein verliest.
Wanneer de maatregel in een Koninklijk Besluit wordt gegoten, zullen vrouwen jonger dan 25 jaar elke maand drie euro extra krijgen om aan anticonceptie uit te geven. ‘Een stap in de goede richting’, klinkt het bij Lieven Zwaenepoel, woordvoerder van de Algemene Pharmaceutische Bond (APB). Al vindt de APB dat terugbetaling alleen niet volstaat: ‘Anticonceptie moet verkrijgbaar zijn zonder het eerst zelf te moeten voorschieten bij de apotheek’, aldus Zwaenepoel, ‘Anders schiet de maatregel het doel voorbij.’
Die maatregel zorgt er wel voor dat enkele vormen van contraceptiva gratis worden, waaronder een type pil die negen euro kost voor drie maanden. Maar dit is niet conform met de anticonceptietrend, aangezien de pil langzaam maar zeker van haar troon wordt gestoten door duurdere alternatieven.
‘Ik nam de pil al van mijn vijftien jaar’, vertelt Elsa (24 jaar). Zij was een fervent pil-slikster tot ze merkte dat er iets niet klopte. ‘In die periode was ik een manisch persoon, met heftige emotionele pieken en dalen.’ Na wat research over de anticonceptiepil besloot Elsa er meteen mee te stoppen: ‘Ik las blogs van andere vrouwen die hetzelfde voelden. De eerste pilloze maand veranderde mijn hele karakter. Bleek dat de pil mij het leven echt moeilijk had gemaakt.’
Een samenspel van factoren
Elsa is niet de enige Belgische vrouw met een getemperd enthousiasme voor de anticonceptiepil. Uit de verkoopcijfers van de APB blijkt dat de orale pil steeds minder verkocht wordt. Van drie miljoen verkochte verpakkingen in 2011 naar 1,8 miljoen in 2018. De daling ligt volgens Zwaenepoel voor een groot deel bij de alsmaar toenemende verpakkingsgrootte: ‘Nu kopen vrouwen sneller een doosje waarmee ze zoet zijn voor een jaar, waardoor ze minder vaak naar de apotheek moeten. Dat was vroeger anders.’
‘Toch zijn de cijfers duidelijk’, zegt professor Petra De Sutter, hoofd van de afdeling Reproductieve geneeskunde van het UZ Gent. ‘Het gebruik van de combinatiepil neemt af.’ De risico’s van de pil komen vaak aan bod in de reguliere media – van een dalend libido tot kans op kanker en trombose. De Sutter: ‘De hormonen van de orale pil worden opgenomen in de darmen en komen zo langs de lever. Dat zorgt voor mogelijke bijwerkingen en risico’s.’ Al genoeg reden om de pil collectief af te zweren?
Volgens Katrien Vermeire, beleidsmedewerker bij Sensoa, is de daling van het pilgebruik aan meerdere factoren te wijten. ‘Vrouwen zijn steeds bewuster bezig met hun lichaam. Ze vinden het geen fijne gedachte dat er hormonen in die pil zitten waarvan ze het precieze effect op hun lichaam niet kennen’, aldus Vermeire. De vele blogs van en verhalen over vrouwen die nadelen ondervinden aan de pil zorgen er volgens Vermeire voor dat een heel deel vrouwen op zoek gaat naar een alternatief.
De spiraal op kop
Alternatieve anticonceptiemiddelen gaan daarom alsmaar vaker over de toonbank. Koploper is het spiraaltje. De spiraal werd beduidend meer verkocht in 2018, zo’n 75.000 keer, tegenover 57.000 in 2011. ‘Vroeger heerste de overtuiging dat het spiraaltje enkel geschikt was voor vrouwen die al kinderen hadden’, zegt Katrien Vermeire. Die gedachte werd de laatste jaren ontkracht, wat onder meer leidde tot een stijging van het gebruik.
Maar of deze methode dan wel helemaal zonder risico is? ‘Nee’, zegt De Sutter. ‘Als je bijvoorbeeld een vaginale infectie hebt (geen schimmelinfectie maar een SOA, nvdr.), vergroot de spiraal de kans dat die opstijgt naar de baarmoeder of de eileiders. Dat kan later uitdraaien op onvruchtbaarheid, al zijn de risico’s niet van dezelfde orde als die van de pil’, aldus De Sutter. De keerzijde van de spiraal is dat haar verkoopprijs heel wat hoger ligt dan die van een doorsnee pil. Zelfs met de tegemoetkoming van drie euro per maand zijn de meeste hormoonspiraaltjes voor veel vrouwen vaak een onbetaalbare anticonceptiemethode.
De anticonceptiepil ligt hevig onder vuur en krijgt concurrentie, al blijft het wel het meest gebruikte middel. Dat hoeft niet te verbazen volgens De Sutter: ‘De pil helpt bijvoorbeeld bij menstruatieklachten en een sterk verstoorde cyclus, waar jonge meisjes vaak last van hebben. Een laag gedoseerde pil is al een stuk veiliger en is nog steeds een goede keuze voor jonge vrouwen die maar pas met anticonceptie beginnen’.
Volgens Katrien Vermeire moet je vooral vinden wat voor jou het beste past: ‘Hét ideale middel bestaat niet. Anderzijds kan je wel dicht in de buurt komen wanneer jij het middel vindt dat tegemoetkomt aan wat jij zoekt én dat betrouwbaar is.’
Het juiste advies
Want ‘betrouwbare contraceptie is van groot belang’, aldus De Sutter. ‘Zonder blijven vrouwen gevangenen van hun vruchtbaarheid.’ Daar blijken de Belgische vrouwen het mee eens te zijn. Volgens onderzoek van de APB is het aantal beschermde vrouwen de voorbije jaren stabiel gebleven rond 1,4 miljoen.
Toch maakt Katrien Vermeire zich soms zorgen over de impact van de berichtgeving op het anticonceptiediscours: ‘Wij worden altijd een beetje bang door wat we zien verschijnen over de pil in de media’, klinkt het. ‘Bij sommige vrouwen zorgt de negatieve berichtgeving ervoor dat ze stoppen met anticonceptie zonder meer. Ze overleggen zelfs niet met hun arts en lopen zo het risico om onverwacht en ongewenst zwanger te worden.’
Vermeire pleit daarom voor een duidelijkere hulpverlening rond contraceptiva. ‘Artsen moeten meer tijd uitrekken om een gesprek te hebben over anticonceptie’, aldus Vermeire. ‘Daarnaast moeten de vrouwen ook hun huiswerk maken en voor hun doktersbezoek nadenken over wat zij zelf belangrijk vinden.’ Ook De Sutter vindt dat artsen niet te snel naar hun voorschriftenboekje moeten grijpen. ‘Dokters zouden niets mogen voorschrijven zonder de voorgeschiedenis van hun patiënt te kennen. Ik denk bijvoorbeeld aan rokende vrouwen. Zij lopen veel meer risico wanneer ze dagelijks de pil gaan slikken.’
In geval van nood
Het wetsvoorstel van PS-politica Karine Lalieux spreekt zich ook uit over noodanticonceptie; de morning-afterpil zal gratis te verkrijgen zijn bij de apotheker. Maar critici beweren dat het zou kunnen leiden tot enorme toename in het gebruik. ‘Toen we pleitten voor een noodpil zonder voorschrift, heerste er dezelfde schrik maar dat is absoluut onnodig’, zegt Vermeire. Toch spreken de verkoopcijfers dat tegen: in 2011 werd de noodpil 170.000 keer verkocht, in 2018 was dat 10.000 keer meer. Vermeire verklaart: ‘Er kwam natuurlijk een kleine stijging in de verkoopcijfers omdat het middel toegankelijker en meer gekend werd. Maar het meer bereikbaar maken van de noodpil leidt niet tot een slechter gebruik van anticonceptie.’
‘Ik heb al wel vaker gehoord dat de hogere toegankelijkheid van de noodpil gaat leiden tot seksueel losbandig gedrag’, vult De Sutter aan. ‘Dat vind ik een compleet absurde redenering.’ Volgens De Sutter zorgt het gebruik van de morning-afterpil vooral voor een dalend aantal onverwachte en ongewenste zwangerschappen. ‘Of die noodpil wordt terugbetaald of niet, het zal jonge mensen niet tegenhouden om in een spontaan moment onveilig seks te hebben.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
