Osteoporose wordt onderschat: niet enkel hoogbejaarden krijgen ermee te maken

Aan osteoporose wordt vaak maar gedacht wanneer iemand 70 jaar of ouder is. Nochtans kun je de diagnose van deze verraderlijke ziekte mogelijk al vroeger stellen, bij vrouwen én mannen. ‘Ziektes van de botten, spieren en gewrichten krijgen bij zowel artsen als het grote publiek al jaren veel te weinig aandacht.’

Osteoporose of botontkalking is een onzichtbare aandoening die geen pijn doet, maar wel sluipend de botmicroarchitectuur en de botmassa aantast. Er wordt dan meer bot afgebroken dan aangemaakt, waardoor botten brozer worden en de kans op breuken stijgt, vooral ter hoogte van de pols, de wervels of de heup. Een verkeerde val kan voor osteoporosepatiënten grote gevolgen hebben. In België zijn er naar schatting zo’n 680.000 osteoporosepatiënten; een aantal dat door de vergrijzing de komende jaren nog verder zal toenemen.

Ook mannen

In België is osteoporose jaarlijks de oorzaak van meer dan 100.000 fragiliteitsfracturen die spontaan optreden of na een minimaal trauma. De ziekte gaat vaak samen met de menopauze wanneer de beschermende invloed van het vrouwelijk hormoon oestrogeen, dat de cellen die het bot afbreken onderdrukt, wegvalt.

Maar ook bij mannen kan op latere leeftijd osteoporose een negatieve invloed hebben op de botgezondheid.’Mijn osteoporose kan je vergelijken met die van een vrouw van 85 jaar’, zegt de 63-jarige Rudi die op zijn 49^e te horen kreeg dat hij de aandoening heeft. ‘Volgens de schaal van de Wereldgezondheidsorganisatie heb ik een zeer ernstige vorm. Het begint langzaam, tot je de eerste breuk hebt en dan wordt het erger en erger. De pijn komt door die breuken, die nadien vaak niet goed herstellen’, getuigt hij. ‘Vaak hoor je mannen zeggen “dat kan niet dat ik dat heb”, en vroeger was ik zelf zo. Maar als je als man iets breekt, vraag je best aan je dokter een botmeting. Dokters denken vaak pas aan osteoporose wanneer iemand 70 jaar of ouder is, maar je moet toch altijd kritisch blijven.’

Steeds meer breuken

Osteoporose is dus geen ziekte die enkel en alleen geassocieerd kan worden met hoogbejaarden. Volgens de International Osteoporosis Foundation (IOF) zal vanaf de leeftijd van 50 jaar één op drie vrouwen en één op vijf mannen tijdens hun verdere levensloop één of meerdere breuken oplopen. Tegen 2030 wordt een stijging van 23 procent verwacht, vooral van het aantal heupfracturen. Wie een heupfractuur oploopt, kijkt aan tegen een lang herstel: een jaar na de heupfractuur is 40 tot 60 procent van de patiënten nog steeds niet de oude.

Dokter Michaël Laurent, lid van de Belgian Bone Club en verbonden aan het UZ Leuven, onderstreept de noodzaak van meer bewustwording over osteoporose: ‘Een recente Brusselse studie toont aan dat 85 procent van de patiënten met breuken te wijten aan osteoporose geen behandeling krijgt. Ziektes van de botten, spieren en gewrichten krijgen bij zowel artsen als het grote publiek al jaren veel te weinig aandacht. Nochtans blijkt uit recente cijfers van het RIZIV dat deze pathologieën, waaronder breuken, op nummer één staan qua ziekenhuisopnames en de kostprijs voor onze gezondheidszorg.’

Risicofactoren

In de meeste gevallen ontdekken patiënten pas dat ze osteoporose hebben na een botbreuk. Zo’n fractuur is het resultaat van een complexe samenloop van verschillende factoren: de botdensiteit, leeftijd, geslacht, genetische aanleg, medicatie zoals cortisone en hormoontherapieën, comorbiditeit zoals reuma en nieraandoeningen, roken, alcoholverbruik en weinig lichaamsbeweging.

‘Veertien jaar geleden heb ik kanker gehad en de medicatie voor de nabehandeling kan tot osteoporose leiden’, zegt Anja (54 jaar) die de diagnose op haar 50^e kreeg. ‘Ik heb er nooit aandacht aan geschonken. Niemand trouwens, helaas. Vier jaar geleden had ik dan een ontsteking in mijn heup, gelinkt aan het feit dat ik ook sclerodermie (reumatische aandoening, nvdr.) heb, en ben ik naar de reumatoloog gegaan. Die zag dat ik een genezen breuk had, maar daar heb ik nooit iets van gevoeld of geweten.’

Ook Anja vindt dat mensen zich meer bewust moeten zijn van het bestaan van osteoporose. ‘Vaak denk ik “zou je niet eens langsgaan voor een botmeting”, wanneer ik bepaalde mensen zie. Zo was ik onlangs nog bij mensen die naar de pijnkliniek gaan en niet weten wat ze moeten doen. Ze zijn nog nooit bij een reumatoloog geweest. Er wordt te weinig over gesproken, mensen weten vaak ook niet wat de ziekte inhoudt. Je moet niet twijfelen om je te laten onderzoeken als je onverklaarbare pijn hebt, zeker vanaf 50 jaar. Zo’n botmeting duurt nog geen vijf minuten en doet geen pijn. De uitslag had ik nog dezelfde dag. Als ik het vroeger had geweten, was ik meteen gegaan. Sommige mensen hebben schrik dat er andere dingen aangetroffen worden, maar dan weet je dat ook. Laat je op voorhand screenen, anders blijven je botten afbreken. En blijf bewegen, ook als je pijn hebt want dan gaat de pijn net weg of vermindert ze. Wandelen bijvoorbeeld, doe dat op je eigen tempo. Je ziet veel mooie dingen als je rondloopt.’

Behandelingen

Lichaamsbeweging, stoppen met roken, een gezonde voeding, vitamine D en calcium kunnen al een groot stuk helpen om het bot gezond te houden bij vele vrouwen en mannen met osteoporose.

Een medische behandeling kan nodig zijn om de botdichtheid te verhogen en het risico op breuken te verlagen. Geneesmiddelen voor de behandeling van osteoporose zijn, beschikbaar op voorschrift in verschillende vormen (tabletten, injecteerbare oplossingen, infusies, vloeibare oplossingen) en kunnen dagelijks, wekelijks, maandelijks, halfjaarlijks of jaarlijks worden toegediend.

Welke voeding is goed om osteoporose tegen te gaan?

• Calcium. We hebben calcium nodig om onze botten en tanden sterk te houden. Vanaf 40 jaar neemt de botmassa af en vanaf 70 jaar neemt je lichaam minder goed calcium op uit voeding. Zet dus extra veel calciumrijk voedsel op het menu. Je vindt het in zuivelproducten, groene groenten, tofu, sardienen in blik en verrijkte producten zoals sojamelk.

• Vitamine D. De zonnevitamine helpt je lichaam om calcium in de darmen op te nemen, maar ook vitamine D neemt vanaf 70 jaar af. Zonder vitamine D haalt je lichaam calcium uit het bot waardoor het brozer wordt. Je lichaam maakt zelf vitamine D aan door dagelijks een kwartiertje in zonlicht te wandelen. Je vindt het in mindere mate in vette vis, eieren, verrijkte producten en supplementen.

• Plantaardige eiwitten. Deze macronutriënten zijn essentieel om spiermassa en spierkracht te behouden en helpen zo het risico op vallen en fracturen verlagen. Je vindt ze in erwten, bonen en linzen.