Opletten met pijnstillers die bijdragen tot hartinfarct en beroertes

Sommige pijnstillers dragen bij tot het ontstaan van hartinfarcten en beroertes door een bloedklonter. Alleen hoor je daar nauwelijks iets over.

In september 2004 trok geneesmiddelenproducent Merck Vioxx zich vrijwillig terug uit de markt omdat het bijdroeg tot het ontstaan van hartinfarcten en beroertes door een bloedklonter. Maar er zijn nog andere pijnstillers die even gevaarlijk zijn. Alleen hoor je daar nauwelijks iets over.
Onder artsen is het al langer bekend dat sommige mensen bepaalde pijnstillers beter vermijden. Maar daar ben je als patiënt vet mee wanneer een heleboel van die pijnstillers vrij te koop zijn.

Zeker wanneer je dan op televisie dan nog spots ziet verschijnen die beweren dat pijnstillers precies daar werken waar de pijn zit. Die pijnstiller uit de spot houdt wel geen echt groter risico in voor hartinfarcten en beroertes, maar we weten allemaal hoe de menselijke geest werkt. We nemen al te gemakkelijk aan dat ook voor andere pijnstillers geldt.

Pijnstillers ‘weten’ niets Zeker niet waar de pijn precies zit
Even terzijde, maar wel belangrijk in dit verband. Pijnstillers weten niet waar de oorzaak van de pijn zich ‘precies’ bevindt. Ze worden opgenomen in het bloed en verspreiden zich over héél het lichaam. Ze komen dus ook in de maag, darmen, nieren, hart, hersenen, spieren enzovoort terecht en hebben ook daar effecten.

Na de terugtrekking van Vioxx uit de markt zijn er verschillende studies opgezet om te controleren of andere pijnstillers ook het risico op hartinfarcten en beroertes verhoogden. Dat blijkt inderdaad het geval, maar niet even sterk voor alle pijnstillers.

Meer infarcten en beroertes
De betrokken pijnstillers werken allemaal in op twee groepen van eiwitten die COX-1 en COX-2 genoemd worden. Zij remmen de vorming van prostaglandines, een groep van stoffen die een rol spelen in ontstekingsmechanismen, het voelen van pijn, het ontstaan van koorts, de klonterneiging van bloedplaatjes, de opbouw van het maagslijmvlies enzovoort.

Het komt er dus op aan die mechanismen op de juiste wijze te beïnvloeden om de gewenste effecten te bevorderen en de ongewenste te onderdrukken. Dat lukt met de ene pijnstiller al beter dan de andere.

Diclofenac blijkt het grootste risico op cardiovasculaire problemen in te houden. Volgens een commentaar in Plos Medicine is er sprake van een risicoverhoging van 40 tot 60%, wat in de buurt zou komen van dat van Vioxx en misschien zelfs groter is.

Ibuprofen zou het grootste risico op beroerte inhouden.

Naproxen heeft volgens verschillende studies het meest hartvriendelijke profiel. Het affect zou veel lager liggen dan dat van de twee voorgaande pijnstillers en misschien zelfs neutraal zijn. Maar dat betekent niet dat je het zomaar mag nemen of dat het een onschuldig geneesmiddel is. Je overlegt best altijd eerst met jouw arts.

Globaal geldt ook voor deze drie en enkele andere pijnstillers dat de negatieve effecten groter zijn naarmate de ingenomen dosis oploopt.

Wat met aspirine en paracetamol?
Aspirine houdt geen bedreiging in voor hart en bloedvaten. Het kan het risico op een hartinfarct of beroerte zelfs verkleinen omdat het de klontervorming vertraagt.

Maar de vertraagde bloedstolling houdt andere risico’s in. Bijvoorbeeld voor mensen die een operatie moeten ondergaan, en de arts niet vooraf van de inname van aspirine op de hoogte brengen, wat veel te vaak gebeurt, en voor mensen die een hersenbloeding oplopen. In beide gevallen kan een niet te stelpen bloeding zelfs fataal aflopen.

Aspirine kan bovendien tot maagzweren en, erg gevaarlijker, tot maagbloedingen leiden. Een risico dat je zeker niet mag onderschatten.

Paracetamol is eveneens een ongevaarlijk middel voor hart en bloedvaten. Het werkt via totaal andere mechanismen dan de andere pijnstillers in op pijn en koorts. Het is ongevaarlijk voor maag of darm.

Wat doen?
De meesten onder ons hebben thuis nog wel ergens een voorraadje liggen van pijnstillers, zoals diclofenac, ibuprofen of andere middelen. Vaak overschotjes van vorige kwalen. Het is geen goed idee om die zomaar op eigen houtje te gaan gebruiken en zeker niet in hoge dosissen.

Doe dit zeker niet wanneer je:
ooit al een hartaanval hebt gehad of een beroerte of aan hartfalen leidt;
ouder bent dan 75 jaar;
diabetes hebt;
rookt;
een hoge bloeddruk hebt.

Gigantisch verbruik
Is het verhoogde risico voor hartinfarcten en beroertes een ernstig probleem? Reken maar van ja. Belgen zijn zeer grote gebruikers van pijnstillers. Volgens de FOD Volksgezondheid namen we in 2009 ongeveer 212 miljoen dosissen in en neemt het gebruik nog toe.

Er is maar één goede aanpak voor dit probleem: als je pijnstillers nodig hebt, bespreek dan eerst grondig met je arts:
welke pijnstiller het best bij jou past;
wanneer je hem mag nemen;
en in welke dosissen.

Pijnstillers zijn geen ‘onschuldige’ geneesmiddelen. Zolang alles goed gaat is er geen probleem. Maar het hoeft slechts één maal grondig fout te lopen.

Daarom, denk na voor je ze gebruikt.

Jan Etienne, Bodytalk www.bodytalk.be