Ook gezin Bart De Wever botst op grenzen psychologische hulp: ‘Wachttijden zullen alleen maar toenemen’

Voor N-VA-voorzitter Bart De Wever werden droge cijfers over ellenlange wachttijden voor psychologische hulp dit jaar ineens een snoeiharde realiteit. Psycholoog Kris Van den Broeck waarschuwt: ‘De wachttijden zullen alleen maar toenemen.’

Net zoals zo veel Vlamingen werd N-VA-voorzitter Bart De Wever het voorbije jaar geconfronteerd met de lange wachttijden in de geestelijke gezondheidszorg toen een van zijn kinderen behoefte had aan professionele hulp. ‘Je kunt maar zo gelukkig zijn als je ongelukkigste kind’, zo getuigde hij in Dag Allemaal. ‘Plots word je geconfronteerd met ellenlange wachtlijsten.’

‘Misschien zal de ervaring van het gezin De Wever iets in gang zetten op beleidsniveau’, hoopt psycholoog Kris Van den Broeck, directeur van de Staten-Generaal van de Geestelijke Gezondheid (SGGG), die 40 organisaties uit de sector verenigt.

‘We hebben de laatste tijd al heel wat onthullingen gehad van artiesten en sportmensen, maar ook politici moeten die openheid creëren. Mentaal welzijn is des mensen. Daarom was het een gemiste kans dat minister van Welzijn Hilde Crevits het woord burn-out niet in de mond wilde nemen na haar crash in september, terwijl haar situatie daar min of meer op neerkwam. Het toont nog maar eens aan hoe groot het taboe rond psychische kwetsbaarheid is.’

Omvang van het probleem onduidelijk

Wachttijden in de geestelijke gezondheidszorg zijn een bekend pijnpunt in ons land. Erger nog: de lijsten groeien alleen maar aan, als gevolg van de coronacrisis. Vooral voor jongeren is de situatie schrijnend. Bijna de helft van de kinderen die psychische hulp nodig hebben, staat op een of meer wachtlijsten, zo blijkt uit een bevraging uit 2021 van de SGGG.

Voor kinderen met een (vermoedelijke) ontwikkelingsstoornis zoals autisme of ADHD is de nood het hoogst. Bij de thuisbegeleidingsdiensten voor autisme moet de helft van de kinderen langer dan een jaar wachten. ‘We weten dat hoe langer iemand hulp uitstelt of moet wachten op hulp, hoe groter het risico wordt dat zijn problematiek erger wordt’, waarschuwt Van den Broeck. ‘Dan is er vaak meer, complexere of duurdere hulp nodig, wat een extra last is voor zowel het individu als de hele maatschappij.’

‘Een bijkomend issue is dat we de echte omvang van de lange wachttijden helemaal niet kennen’, gaat Van den Broeck verder. ‘De bevraging van de SGGG is enkel een ruwe schatting, want een officiële wachttijdregistratie is er niet. We kunnen het probleem pas aanpakken als we er een beter zicht op hebben. De Vlaamse regering zou daar bijvoorbeeld via het Vlaams Instituut voor Kwaliteit van Zorg (Vikz) werk van kunnen maken.’

‘Om de wachttijden te laten slinken, hoeven we ook niet per se meer middelen vrij te maken, zoals beleidsmakers zo vaak vrezen’, voegt Van den Broeck toe: ‘Sommige problematieken vereisen wel degelijk meer capaciteit, maar we kunnen zeker nog winst boeken door mensen met een geestelijke nood naar de juiste wachtrij te leiden, zodat ze de wachttijden voor anderen niet nodeloos verlengen.’

‘Ook aan de kant van de zorgverstrekker is een zekere attitudewijziging nodig. Zo kan men de wachttijd reduceren door anders te gaan werken. We zien vaak dat als een therapeutische relatie goed zit, zowel patiënt als hulpverlener de neiging heeft om dat traject langer te laten aanslepen dan nodig. Dat is zeker waardevol. Maar in plaats van elkaar standaard om de twee weken te zien, zou men de frequentie kunnen terugbrengen of een pauze van een jaar inlassen.’

Wachtrijen zullen komende tien jaar toenemen

Zoals de voorbije jaren ontegensprekelijk aantonen, hebben onzekere tijden zware repercussies voor onze mentale weerbaarheid. Dat blijkt uit cijfers van de federale ziekteverzekering Riziv. Het aantal burn-outs en depressies is maar liefst met de helft toegenomen in vijf jaar tijd. Hoe hard tasten al die kwetsbaarheden de fundamenten van onze maatschappij aan als de wachttijden voor hulp alleen maar oplopen?

Van den Broeck: ‘De sleutel is om noden op tijd aan te pakken. Preventie is cruciaal. Maar wat voor zin hebben preventiecampagnes voor mentaal welzijn als buren in grote steden elkaar niet kennen en opzoeken? Daar schuilt volgens mij de echte preventie: een minder ruwe samenleving.’

Ook de terugbetaling van een consultatie bij een psycholoog, die sinds dit jaar werd uitgebreid, maakt de geestelijke gezondheidszorg voor iedereen betaalbaar en dus toegankelijker. ‘Het probleem is echter dat alles nu al dicht zit. We zullen in de eerste vijf à tien jaar veel langere wachtlijsten krijgen. Maar omdat de financiële drempel alvast is weggewerkt, zullen mensen sneller hulp zoeken in een priller stadium van hun kwetsbaarheid waardoor ze op termijn mogelijk minder complexe problemen zullen ontwikkelen. Dat is ook een vorm van preventie.’