Ook 65-plussers bingedrinken: ‘Ouderen gebruiken alcohol vaak als een soort medicatie’

Opvallend veel 65-plussers bingedrinken, zo blijkt uit onderzoek van klinisch psychologe Yannic van Gils. Dat heeft veel te maken met de ondermaatse kennis over de gezondheidsrisico’s van alcohol. ‘We moeten ouderen meer wijzen op de gevaren die met alcohol gepaard gaan.’

Uit de recente Vlaamse preventiebarometer bij 4000 volwassenen van gezondheidsinstituut Sciensano blijkt dat minder dan een procent van de 18- tot 34-jarigen nog dagelijks drinkt. Een heel ander verhaal is het in de groep 65-74-jarigen. Daar drinkt 13,3 procent dagelijks en bij 75-plussers is dat zelfs 14,9 procent. Vooral mannen in de leeftijdsgroep tussen 55 en 74 zijn probleemdrinkers. Eén op de vijf mannen in die groep drinkt meer dan 10 glazen alcohol per week.

Een andere opvallende conclusie uit de preventiebarometer is de nog altijd ondermaatse kennis over de risicofactoren van alcohol, ondanks alle mediacampagnes en acties als Tournée Minérale. Minder dan 1 persoon op de 3 die ooit alcohol gedronken heeft kan aangeven dat de stelling ‘1 glas rode wijn drinken per dag is gezond’ niet correct is. Bij 75-plussers is dat amper 12,8 procent.

Wat de Vlaamse preventiebarometer echter niet onderzocht, is het probleem van bingedrinken of ‘piekdrinken’. Het fenomeen wordt vooral geassocieerd met jongeren, maar uit het doctoraatsonderzoek van klinisch psychologe Yannic van Gils (UAntwerpen/VUB) blijkt dat maar liefst 15,8 procent van de 65-plussers kan worden beschouwd als bingedrinker.

Wat moet ik mij voorstellen bij een bingedrinkende 65-plusser?

Yannic Van Gils: Een ouder lichaam reageert anders op alcohol dan een jonger lichaam. Ouderen verteren alcohol moeizamer en door een verhoogd medicatiegebruik hebben ze ook meer kans op medische en/of psychische problemen. Daarom hebben we in ons onderzoek voor 65-plussers een strengere definitie voor bingedrinken gehanteerd dan voor jongeren. Voor vrouwen is dat: vier of meer eenheden tijdens één gelegenheid, voor mannen vijf of meer eenheden. Ter vergelijking: voor jongeren en volwassenen is de definitie zes of meer eenheden tijdens één gelegenheid.

Beseffen 65-plussers wel genoeg dat ze een probleem hebben? Of hebben zij een ander idee van alcoholgebruik?

Van Gils: Ouderen zijn niet altijd goed op de hoogte van wat de richtlijnen zijn met betrekking tot alcoholgebruik en welke negatieve gevolgen alcohol kan hebben op hun fysieke en mentale gezondheid. Uit ons onderzoek blijkt dat 65-plussers vaak alcohol gebruiken als een soort medicatie. In de literatuur identificeren we dat als een copingmechanisme,  een manier om te kunnen omgaan met fysieke en/of mentale klachten.

Is een actie als Tournée Minérale zinvol voor bingedrinkende senioren of hebben zij baat bij een andere aanpak? 

Van Gils: Zij hebben in principe een andere aanpak nodig. We moeten het alcoholgebruik bij hen reduceren door hen aan te zetten tot zelfreflectie. 65-plussers staan erg open voor adviezen die hun gezondheid kunnen bevorderen. Daarom is het nodig om daarop in te spelen en hen te wijzen op de gevaren die met alcohol gepaard gaan.

Opvallend: binnen de groep problematische drinkers zijn er meer hoogopgeleiden dan laagopgeleiden. Vaak geven hoogopgeleiden meer aan dat ze het moeilijk vinden om met de sociale druk rond alcohol drinken om te gaan. Hoe komt dat?

Van Gils: Het is niet eenvoudig om iets dat zo ingebed is in onze cultuur onder de loep te nemen en er kritisch naar te kijken. Alcohol is alomtegenwoordig in onze samenleving. Televisie, sociale media, reclame…: allemaal geven ze aan dat gezelligheid geassocieerd wordt met alcohol. Het alcoholgebruik wordt zowel op individueel vlak als op maatschappelijk vlak erg genormaliseerd. Dat maakt dat er veel weerstand is wanneer er gevraagd wordt om naar het eigen alcoholgebruik te kijken. Vaak zeggen ouderen ons: ‘Dat ga je toch ook niet ook van ons afpakken?’ Alsof het een levensnoodzakelijk middel is.

De reclamefolders van verschillende supermarkten pakken deze week uit met heel wat 1+1-acties voor flessen wijn en cava voor de komende feestdagen. Hoe problematisch is dat? 

Van Gils: Het is geen goede zaak dat alcohol zo wordt aangeprezen in reclamefolders. Wanneer er grote hoeveelheden drank in huis aanwezig zijn tijdens de feestdagen, is er meer ruimte voor bingedrinken. De economie vergemakkelijkt dat proces. Dat is opnieuw een voorbeeld van hoe ingebed alcohol is in onze cultuur. Het geeft de indruk dat het noodzakelijk is om alcohol te gebruiken als we iets willen vieren of samen zijn met anderen. De associatie ‘alcohol = gezellig’ is zo diepgeworteld in onze cultuur dat iedereen er zich bij neerlegt zonder er zich vragen bij te stellen. Supermarkten spelen daar graag op in.