Online gokken: ‘Hoe meer mainstream, hoe groter de kiem voor onheil’

Met de opkomst van de online kansspelen en weddenschappen is het Belgische goklandschap grondig veranderd. En daar is heel wat bij te verliezen.

Gokken is menselijk, we doen het allemaal weleens. Zoals in de supermarkt. Kassa 1 of kassa 2? En dan de voldoening die je voelt als je de snelste rij hebt gekozen – en dus juist gegokt hebt. De spanning dat je kunt winnen en verliezen maakt gokken aantrekkelijk, maar ook riskant. Er komt dan wel geen middel zoals alcohol bij te pas, maar ook pathologisch gokken is een gedragsverslaving. ‘De natuur heeft ervoor gezorgd dat we gedrag dat beloond wordt sneller aanleren’, zegt Hendrik Peuskens, een psychiater gespecialiseerd in verslavingen. ‘Het systeem is heel nuttig om te overleven, maar kan ook ‘gekidnapt’ worden door spannende dingen die lonend zijn. Zoals gokken.’

De kenmerken van het spel, de speler en de context bepalen samen of gokken uit de hand loopt. Die kenmerken zijn drastisch veranderd door de online mogelijkheden. Sportweddenschappen brengen gokken letterlijk de huiskamer binnen. Jongeren krijgen er veel makkelijker toegang toe. 5 procent van de minderjarigen zette vorig jaar in op sportweddenschappen.

‘Een voetbalmatch wordt voor sommigen pas boeiend door de inzet’, weet Peuskens. ‘Je kunt niet alleen inzetten op de uitslag, maar evengoed op het aantal penalty’s, wie een rode kaart krijgt… Je weet dus bijna meteen of je wint. Eén keer winnen laat een enorme spankracht na. Als je daarna verliest (en blijft verliezen) word je met grotere inzetten telkens verleid achter je verlies aan te gaan. Dat is de dynamiek van het spelen, en daar pikt de technologie heel handig op in.’

Roulette

Nog een stapje verder gaan de social games waarin gokken is opgenomen. Je kunt bijvoorbeeld roulette spelen met een virtuele munt. ‘Je gokt misschien niet om geld, maar je hersenmechanismen worden er wel op ingesteld spelen voor een snelle beloning leuk te vinden’, weet Peuskens. ‘Je stoomt kinderen als het ware klaar. Bovendien is bij dit soort games de kans groot dat je in het begin een kleine winst behaalt. Dat onmiddellijke succes kan enorm prikkelend zijn.’

Vaak kan de virtuele munt omgezet worden in echt geld en zijn spelers dus voor ze het goed en wel beseffen ‘echt’ aan het gokken. Volgens een analyse van Eilers & Krejcik Gaming en Narus Advisors werd vorig jaar wereldwijd voor meer dan 4,5 miljard euro verwed aan skins waarmee je je wapens kunt verfraaien in het spel Counter Strike: Global Offensive. De grens tussen een onschuldig en een gevaarlijk spel is soms vaag.

‘De hype die pokeren promoot als een sport vind ik ook heel gevaarlijk’, zegt dokter Peuskens. ‘Bij het pokeren kun je inderdaad the odds bespelen door je mensenkennis, je pokerface… Maar er zit een component van gokken achter, en maar een kleine fractie kan winnen. Hetzelfde bij de reclame die gokken op sportwedstrijden voorstelt alsof je door meer kennis kunt winnen. Je wordt afgeleid van de kansfactor, terwijl elk gokspel zo in elkaar zit dat het de organisator is die wint.’

Ruiter en paard

Je kunt ons brein, dat onze gedragingen aanstuurt, vergelijken met een ruiter te paard. ‘We focussen vaak op de ruiter’, vertelt Peuskens. ‘Maar ons brein is ook dat krachtige paard dat veel dingen tegelijk aandrijft, met mechanismen waar de ruiter niet (veel) van weet.’

We vertonen dagelijks ‘paardengedrag’. Als er een schaaltje chips staat, eten we er eentje. Als de motor dat bepaalde geluid maakt, schakelen we. Wat we onszelf vroeger geleerd hebben, wordt onbewust geactiveerd door triggers. En dat is heel vervelend als het over gedrag gaat dat je kwijt wilt. Je zal voor consequente gedragsverandering dus niet alleen voor de ruiter, maar ook voor het paard moeten zorgen. Voor dat paard volstaan informatie of probleembesef niet. Je kunt met barrières werken: je online profiel deactiveren, jezelf op de lijst zetten bij de kansspelcommissie, geen matchen meer kijken…

‘Het is leuk voor velen en een probleem voor weinigen, klinkt het vaak. En niemand wil die loser zijn. Maar je neemt wel degelijk een risico. Omdat we het gokken mainstream maken via reclame, leggen we de kiem voor groter onheil. Je stopt in de roes van het moment niet meer, zelfs al besef je dat het schadelijk is. Bij verregaande verslavingen heb je mensen die niet meer stoppen met gokken om te eten. Het mechanisme is zo sterk dat het zelfs een primaire drang als honger overschrijft.’

Schuldenberg

Gokkers houden hun problemen lang verborgen. In eerste instantie omdat ze denken dat ze gaan winnen, daarna omdat ze hopen op een succes dat alles weer goed maakt. Tot ze uiteindelijk op een gigantische schuldenberg zitten, aan niets anders meer kunnen denken en ontwenningsverschijnselen krijgen.

‘Leg maar eens uit aan je partner dat je de hele spaarpot erdoor hebt gejaagd. En hoe vertel je je kind dat er geen geld meer is voor een kot? Mensen gaan juridisch over de schreef: ze stelen of verduisteren geld. Ze beloven het nooit meer te doen en beginnen vervolgens opnieuw. Vriendschappen verdwijnen omdat je alleen nog maar aan gokken kunt denken. Je leven staat voor x aantal jaren on hold omdat je je schuldenberg moet terugbetalen met een loon dat dat eigenlijk niet kan. Dat is allemaal moeilijk om te dragen voor een ruiter die de illusie heeft dat hij de teugels in handen heeft.’