‘Obesitas doet pijn’

Voor de Universiteit Van Vlaanderen staat professor Anneleen Malfliet (VUB) stil bij hoe pijn werkt op je brein. In dit opiniestuk staat ze stil bij de invloed van obesitas en overgewicht op ons pijnsysteem.

Ik hoor je al denken ‘net wat we nodig hebben, weer iemand die de negatieve aspecten van overgewicht en obesitas gaat aankaarten’. Nadat endocrinoloog Guy T’Sjoen ons de voorbije weken informeerde dat vermageren een eenvoudige manier is om je weerstand tegen het corona virus op te krikken, staat de volgende onderzoeker – ik dus – al klaar om overgewicht en obesitas te koppelen aan een andere (chronische) aandoening.

Het is geen geheim dat overgewicht en obesitas erg vaak voorkomen. Cijfers tonen aan dat bijna 1 op 2 Belgen kampt met overgewicht en voor obesitas gaat het bij benadering om 1 op 10 Belgen. Dat zijn helaas hoge cijfers en net daarom is het belangrijk om te weten welke problemen gelinkt worden aan overgewicht en obesitas. De meest voor de hand liggende problemen kennen we allemaal: denk maar aan de grotere kans op diabetes, hoge bloeddruk, een hartinfarct of een beroerte. Er zijn ook veel minder voor de hand liggende problemen die een link hebben met een verhoogd lichaamsgewicht, zoals dus corona virus of ook de problematiek waarin ik me specialiseer, namelijk chronische pijn. Dat overgewicht en pijn iets met elkaar te maken hebben blijkt ook uit het feit dat ze elk afzonderlijk een negatief effect hebben op de functionaliteit en de levenskwaliteit, maar dat ze – indien gecombineerd – elkaar versterken in deze negatieve impact.

Ik kan natuurlijk niet voor iedereen spreken, maar mij lijkt de invloed van overgewicht en obesitas op chronische pijn niet zo helder wanneer je de achterliggende verklarende mechanismen niet kent. Uiteraard zal elke kilogram die je meer meedraagt zorgen voor een extra belasting op het lichaam en zo de pijn onderhouden. Maar de invloed van overgewicht en obesitas op het pijnsysteem gaat veel verder dan dat.

Verder onderzoek is nog nodig om alles te kunnen verklaren, maar een belangrijke rol lijkt weggelegd voor de (laaggradige) ontsteking die voortkomt uit de aanwezigheid van vetmassa. Deze ontsteking heeft een invloed op onder andere het immuunsysteem en het zenuwstelsel, twee systemen die een prominente rol spelen bij chronische pijn. Daarnaast brengt extra lichaamsgewicht ook allerlei fysieke uitdagingen met zich mee, waardoor fysiek actief zijn en sporten moeilijker worden. En laat beweging nu net hét kernelement zijn voor een succesvolle aanpak van chronische pijn. Fysieke activiteit heeft namelijk niet alleen een directe invloed op de pijn zelf, maar kan bij uitbreiding ook positieve effecten hebben op functionaliteit, levenskwaliteit en zelfs mentale gezondheid. Ook daarom is het erg belangrijk om overgewicht en obesitas mee aan te pakken. Dat kan best door (al dan niet onder begeleiding) niet alleen fysiek actief te worden, maar door dit te combineren met een aanpassing van het dieet.

Dat voeding via een impact op ons gewicht en lichaamssamenstelling pijn kan beïnvloeden, is alweer een open deur intrappen. Maar wist je dat voeding ook rechtstreeks een impact kan hebben op pijn? Ook hier is nog veel ruimte voor verder onderzoek, maar de eerste publicaties in dit domein zijn veelbelovend. Zo blijkt bijvoorbeeld een hoogcalorisch dieet met weinig vezels te leiden tot oxidatieve stress, het afsterven van cel, weefselschade en ontsteking, wat natuurlijk niet meteen een positief effect heeft op pijn. Daarnaast beschikken onder andere plantaardige diëten en onverzadigde vetzuren over het potentieel om de intensiteit van pijn te reduceren.

Wat kan je nu – naast gaan bewegen – zelf doen om via je dieet een positieve invloed te hebben op pijn? Eet dagelijks voldoende fruit en groeten, want die hebben een anti-oxidatieve en anti-inflammatoire werking. Om het je gemakkelijk te maken kan je zelfs diepgevroren varianten gebruiken, want die behouden hun voedingswaarde. Probeer daarnaast je omega-3 inname te verhogen via het eten van vette vis (2 tot 3 maal per week). Tracht ook boter te vervangen door olijfolie. Veel mensen met chronische pijn tonen tekorten in vitamine D, vitamine B12 en magnesium. Zorg dus voor voldoende blootstelling aan zonlicht (vitamine D), en bespreek indien nodig met je arts of diëtist hoe je je inname van vitamine B12 en magnesium kan verhogen. Zorg ook voor voldoende vezel-inname. Dit is belangrijk voor een goede vertering, behoud van een gezond gewicht en van een gezonde darmflora. Kies daarom voor volkoren varianten van brood, pasta, ontbijtgranen en rijst, maar ook groeten en fruit zijn een bron van vezels. Een laatste heel eenvoudig en logisch advies is om voldoende water te drinken, en om de inname van fastfood en suiker laag te houden. Deze tips zijn niet alleen van toepassing voor mensen met chronische pijn, overgewicht of obesitas, maar zijn sowieso voor ieder een gezonde reflex.

Uiteraard is het niet evident om helemaal alleen deze veranderingen in je dieet en beweeggedrag door te voeren. Laat je daarom ook waar nodig en waar mogelijk ondersteunen door iemand met kennis ter zake. Heb je interesse om in de toekomst deel te nemen aan wetenschappelijk onderzoek over dit onderwerp? Maak dit dan gerust kenbaar door een e-mail te sturen naar onderzoek.pijnengewicht@vub.be

Prof. dr. Anneleen Malfliet is pijnexpert. Ze is verbonden aan de Vrije Universiteit Brussel – Fonds Wetenschappelijk Onderzoek.