Nieuw coronavirus breidt verder uit: hoe gevaarlijk is het?

Het coronavirus 2019-nCoV heeft nu ook Europa bereikt. Moeten we bezorgd zijn?

Een nieuw virus is voor gezondheidsexperts altijd een reden om extra alert te zijn. Hoe zal het zich verder ontwikkelen en verspreiden? Een aantal vragen werpen zich op.

Wat is een coronavirus?

Coronavirussen zijn eigenlijk niets nieuw onder de zon. Het is een grote groep verkoudheidsvisrussen met uiteenlopende symptomen bij zowel mens als dier. Die symptomen gaan van een lopende neus, koorts, hoofdpijn, hoestbuien tot ernstige longontstekingen. Eerdere epidemieën als SARS (severe acute respiratory syndrome) en MERS (Middle East respiratory syndrome) waren het gevolg van een coronavirus. De naam ‘corona’ is afgeleid van de oppervlakteproteïnen die een ‘kroontje’ vormen rond het virus en die het virus in staat stellen om de cellen van de gastheer binnen te dringen. Er bestaan heel wat coronavirussen, maar slechts zes kunnen de mens infecteren. Het nieuwe virus uit China is het zevende en kreeg de naam 2019-nCoV.

SARS, wat was dat ook alweer?

In 2002 teisterde een ander coronavirus China, SARS, ofwel Severe Acute Respiratory Syndrome. Met meer dan 8.000 besmette personen en zo’n 750 sterfgevallen op wereldschaal was SARS een zeer ernstig coronavirus. Het virus bleef bovendien niet in China, maar verspreidde zich ongecontroleerd naar zo’n 37 landen. SARS werd door vleermuizen overgedragen op civetkatten, kleine marterachtige diertjes, en vervolgens op de mens. Ook MERS, het Middel Eastern Respiratory Syndrome, dat in 2012 het Midden-Oosten teisterde, kwam van vleermuizen. Daar droegen de vleermuizen de ziekte over op dromedarissen die het vervolgens onder de mens verspreidden.

Het grote verschil met de SARS-epidemie en het nieuwe virus is dat de Chinese overheid indertijd informatie achterhield. Deze keer is dat niet het geval. Dat stelt viroloog Marc Van Ranst alvast gerust. ‘In het geval van SARS was China erg schaars met informatie. Vandaag zien we het aantal gerapporteerde gevallen snel stijgen. Het is ook moeilijk geworden om zoiets te verzwijgen. Vandaag ziet iedereen alles.’

Is het nieuwe 2019-nCoV gevaarlijk?

Van een coronavirus kan je goed ziek zijn, maar dodelijk is het meestal niet. Het nieuwe virus lijkt iets ernstigere symptomen te vertonen dan een gewone verkoudheid. De mensen die tot nog toe overleden zijn, kampten ook met andere gezondheidsproblemen. ‘Veel hangt af van je immuunsysteem’, legt Van Ranst uit. ‘Jonge mensen zullen het overleven, maar eens de 60 voorbij krijgt het immuunsysteem het moeilijker.’

Het lijkt er dus op dat het nieuwe virus ernstig is, maar niet zo ernstig als SARS en MERS. Toch mogen we niet helemaal op onze lauweren rusten. De ziekte mag dan misschien minder erg zijn, maar als ze makkelijk verspreidt, maakt ze natuurlijk meer slachtoffers.

Het komt er dus op aan om verdere verspreiding te voorkomen. Dat doe je simpelweg door ervoor te zorgen dat je het virus niet oploopt. Bewaak een goede handhygiëne en gebruik je gezond verstand.

Hoe is 2019-nCoV ontstaan?

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) in China kreeg op de laatste dag van 2019 melding van een aantal gevallen van longontstekingen met een onbekende oorzaak in de Chinese miljoenenstad Wuhan. Wellicht werd het virus initieel overgedragen van dier op mens. ‘We vermoeden dat het virus via levende dieren op de markt van Wuhan terecht kwam’, zegt Van Ranst. ‘De eerste patiënten hadden immers allemaal die markt bezocht.’

In de weken daarna doken er ook gevallen buiten Wuhan op, bij mensen die niet op de markt aanwezig waren. Deze mens-op-menstransmissie maakt de situatie volgens Van Ranst een stuk ernstiger. ‘De eerste gevallen kwamen waarschijnlijk van de dieren op de markt van Wuhan, maar de mens-op-mensbesmettingen zijn gevaarlijker’, zegt de viroloog. ‘Nu wordt het virus overgedragen via druppeltjes die zich verspreiden door niezen of hoesten. Zo kan het makkelijker uitspreiden en vergroot de kans op mutatie. Muteren is als het ware het beroep van een virus. Het wil vooral makkelijk overdraagbaar worden. De gastheer doden zou ontzettend onverstandig zijn.’

Hoe zal het virus zich verspreiden?

Het virus dook ondertussen al op in een verschillende landen, mede door het gevolg van Chinees Nieuwjaar. Het Chinees Nieuwjaar was goed voor een volksverhuizing van 13 miljard verplaatsingen. De Hadj, de moslimbedevaart naar Mekka, is er volgens Van Ranst niets tegen. ‘De bezoeken van de Chinezen aan hun familie worden gezien als het grootste massamigratie-evenement ter wereld. Het ideale moment voor het virus om zich te verspreiden.’

‘Via vliegtuigen kan de ziekte zich in principe over de hele wereld verspreiden’, aldus Van Ranst. ‘In België hebben we geen rechtstreekse verbinding met Wuhan, dus momenteel is er voor ons geen reden tot paniek. Maar andere Europese steden als Parijs, Londen en Rome hebben die wel. En als het virus in Peking terecht komt, hebben we ook een probleem. Want van daaruit vliegen wel rechtstreekse vluchten naar Zaventem.’

Volgens Neil Ferguson van het Imperial College in Londen, die voor de WHO het coronavirus in kaart bracht, zijn er mogelijk zo’n 100.000 mensen besmet over de hele wereld. Hij schat inThe Guardian dat het virus een reproductiegraad heeft van 2,5-3, wat betekent dat elke besmette persoon mogelijk tot drie anderen kan besmetten.

In China werden al verschillende steden, waaronder de miljoenenstad Wuhan, afgesneden van publiek transport om verdere verspreiding van het virus tegen te gaan.

In diverse landen zijn verder ook al maatregelen genomen om de verspreiding van het virus tegen te gaan, bijvoorbeeld door reizigers op luchthavens te screenen. Het is een van de weinig zichtbare zaken die een overheid volgens Van Ranst kan doen, al gelooft hij zelf niet echt in de methode. ‘Het maakt mensen een beetje alerter, maar je mag de efficiëntie ervan niet overschatten. Zulke screenings zijn immers makkelijk te omzeilen.’

Bestaat er een vaccin?

Verschillende instituten zoeken momenteel naar een vaccin tegen het nieuw ontdekte coronavirus in China. In het Leuvense Rega Instituut van de KU Leuven is er zelfs al een doorbraak waarbij een vaccin tegen gele koorts ook inzetbaar is tegen het coronavirus. Het zou echter nog een jaar duren vooraleer de eerste patiënten behandeld kunnen worden.

.

Is Europa voorbereid op de komst van 2019-nCoV?

Volgens professor Herman Goossens van UAntwerpen is geen enkele regio zo goed voorbereid als Europa. ‘Europa heeft de nodige structuren en middelen om klaar te staan moest er zich een pandemie voordoen. Ik heb nog nooit zo’n snelle reactie en samenwerking gezien als in het geval van de uitbraak van het coronavirus’, zegt hij. Centraal daarbij staat PREPARE, het Platform for European Preparedness Against (Re-)emerging Epidemics. Dat staat klaar om te reageren mocht de uitbraak van 2019-nCoV zich naar Europa uitbreiden. Deze voorbereidingen staan in verhouding tot het huidige, relatief lage risico voor Europese burgers.