“Misschien ben ik een beetje raar”, hoort ze vaak van haar cliënten. “Je moest eens weten”, antwoordt ze dan. “Het zou juist raar zijn om níét te rouwen om een dier dat zo lang in je leven was.” Een verhelderend gesprek met de Nederlandse Nienke Endenburg.
Nienke Endenburg, gezondheidszorgpsycholoog en docent aan de faculteit Diergeneeskunde van Universiteit Utrecht, begeleidt al jaren mensen met verdriet om hun overleden huisdier. ‘Soms schuilen onder dat verdriet ook of vooral andere problemen die door het wegvallen van het dier ineens naar boven komen’, zegt Endenburg. ‘Maar dat is zeker niet altijd zo. Een geliefd huisdier verliezen is op zich al ingrijpend genoeg om intens verdriet te kunnen voelen. Alleen gaan mensen weleens aan zichzelf twijfelen als dat verdriet, naar hún gevoel, wel erg lang aanhoudt. Want je moet de dood van een dier toch snel kunnen plaatsen, houden ze zichzelf voor. Terwijl uit Nederlands en Amerikaans onderzoek bleek dat volwassen honden- en kattenbezitters er gemiddeld 8,5 tot 10 maanden over doen om hun rouwproces af te ronden. Geef jezelf dus voldoende tijd én praat veel over je gemis, want dat helpt bij elk betekenisvol verlies.’
Bang voor botte reacties
Maar net dat praten loopt vaak mank. Nog veel mensen durven al een week na de dood van hun dier het er niet meer over te hebben met collega’s of vrienden. Veelal uit angst voor meewarige blikken of botte opmerkingen, zoals deze klassieker: “Dan neem je toch gewoon een nieuwe?” Die kreeg ook de Nederlandse journaliste Antoinnette Scheulderman te horen toen haar teckel (Bubbels) overleed. ‘Alsof Bubbels een oud bankstel was dat je zo even vervangt, in plaats van een persoonlijkheid met een zeer sterk karakter, die helemaal op mij was ingespeeld, en ik op haar’, schrijft Scheulderman in haar boek. ‘Ik houd van een planmatig leven, Bubbels was gek op routine.’ ‘
‘Hiermee legt Scheulderman meteen een belangrijke oorzaak bloot van de ontreddering die we kunnen voelen als ons huisdier overlijdt’, zegt Endenburg. ‘Met een dier houd je er bepaalde gewoonten op na die voor je dier noodzakelijk zijn, maar die ook jouw leven mee structuur geven en ook voor jou van betekenis kunnen zijn. Na de dood van je hond moet je hem bijvoorbeeld niet meer uitlaten, alleen nog jezelf – en dat voelt niet goed.’
Warme saus
‘Dat je behalve ontreddering ook een intens gemis kunt voelen na de dood van je dier is de keerzijde van ál het positiefs dat je dier jou op vele vlakken liet ervaren’, gaat Endenburg voort. Menige dierenliefhebber zal zich herkennen in onder meer deze uitspraken van Scheulderman. ‘Van nature ben ik een zorgelijk type. Bubbels liet me elke ochtend weer zien hoe het wél moest – de dag onbevreesd en vol gretigheid tegemoet treden.’ […] ‘Een dier verstaat je vaak woordeloos.’ […] ‘Ik ontwikkelde een nieuwe hobby: dierenpraat. Mijn vriend stond er altijd met rollende ogen naast als ik met wildvreemden in geanimeerd gesprek raakte over de stoelgang en eigenaardigheden van hun en mijn hond.’ […] ‘Dieren accepteren je zoals je bent, inclusief alle onvolkomenheden.’ […] ‘Ik haat regen, Bubbels haatte het nog veel meer. Al bij de eerste druppels begon het onderhandelen. Kom Bubbels, ik heb ook geen zin, maar je moet even een plasje doen. Haar lijfje dat zich daarop schrap zette als een blok beton. En dan die verwijtende blik. Alsof we het voor mij deden, in plaats van voor haar zwakke blaas. Tegelijk gaf ze me daarmee elke keer weer een lesje in geduld. Geduld is niet bepaald mijn sterkste eigenschap, flexibiliteit ook niet. Met een huisdier, zeker een hond, móét je wel.’ […] ‘De beste omschrijving van het ontroerende gevoel dat je dier kan oproepen komt wat mij betreft van de bekende Belgische dierenvriend Chris Dusauchoit: ‘Soms als mijn hond naar mij kijkt, raak ik overspoeld door onversneden ontroering, alsof er ergens warme saus in mijn lijf loopt.”
Liefde, loyaliteit, verlies
‘Wetenschappelijk onderzoek bevestigt al lang dat een huisdier goed is voor je algehele welbevinden’, beaamt Endenburg. ‘Laten we daarom het verdriet dat mensen tot lang na de dood van hun dier kunnen voelen serieus nemen. Oók als ze schijnbaar gewoon een nieuwe nemen. Want ja, dat doen nu eenmaal veel dierenliefhebbers, een nieuwe nemen. Maar dat betekent niet dat ze niet meer rouwen om hun overleden dier.’
Scheulderman getuigt hierover in haar boek: ‘Dizzy is een nieuwe liefde, die de oude niet vervangt.’ Of zoals de Amerikaanse romanschrijfster Erica Jong duidt: ‘Dogs come into our lives to teach us about love and loyalty. They depart to teach us about loss. A new dog never replaces an old dog; it merely expands the heart. If you have loved many dogs, your heart is very big. ‘
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
