Neuroloog Steven Laureys: ‘Je mag je als arts niet toespitsen op de ziekte alleen’

‘Als jonge arts was ik een zuivere rationalist. Dat ik mijn patiënten nu meditatie voorschrijf, had ik me dertig jaar geleden niet kunnen voorstellen’, aldus professor neurologie en auteur Steven Laureys.

‘”Scientia vincere tenebras”, door de wetenschap de duisternis overwinnen. Dat motto van de VUB, waar ik geneeskunde studeerde, heb ik hoog in het vaandel gedragen. Als jonge arts en wetenschapper was ik een zuivere rationalist. Ik was ervan overtuigd dat kennis het allerhoogste goed was en dat we met ons verstand alle problemen konden oplossen. Je pense donc je suis, zoals René Descartes het stelde.

Mijn scheiding in 2012 was een kantelpunt. Ik ging door een donkere periode en voelde dat ik er alleen met mijn rationele vermogens niet bovenop zou komen. Ik ben me toen beginnen te verdiepen in meditatie en had inspirerende ontmoetingen met Matthieu Ricard, een boeddhistische monnik. Waar ik vroeger nogal vooringenomen standpunten had, ben ik nu voorvechter van een humanistische, integratieve geneeskunde. Je mag je als arts niet toespitsen op de ziekte alleen. Je moet naar de volledige persoon kijken. Niet alles valt op te lossen met een pilletje.

Mijn vrouw is psychologe en ook zij heeft me veel geleerd. Sinds ik haar ken, doe ik steeds vaker een beroep op collega-psychologen om patiënten verder te helpen. Zoals ik in mijn laatste boek aangeef, zal ik bij een slaapstoornis niet gewoon een slaappil voorschrijven. Ik heb geleerd te luisteren naar de signalen van iemands lichaam én geest, iets wat in mijn opleiding tot arts te weinig aan bod kwam. Dat ik patiënten nu meditatie voorschrijf, had ik me dertig jaar geleden niet kunnen voorstellen.’

Twijfelt u vaak?

STEVEN LAUREYS: Absoluut. Ik ben van nature een twijfelaar, iets wat mijn oudste dochter Clara trouwens geërfd heeft. Wanneer wij samen op restaurant zitten en een keuze moeten maken uit het menu, kan dat lang duren. (lacht) Maar als wetenschapper ben ik natuurlijk een professionele twijfelaar. Ik moet bestaande theorieën continu in twijfel trekken. Dat is een fundamenteel onderdeel van de job. Ik voer al sinds de jaren 90 onderzoek naar het menselijke brein. Toen was de algemene consensus dat mensen in coma ‘vegetatief’ waren en geen bewustzijn hadden. Dat in twijfel trekken, was een taboe. Maar daardoor weten we nu veel meer over bewustzijn na coma. Ook naar bewustzijn bij dieren kijk ik nu bijvoorbeeld kritischer, iets wat ethische en maatschappelijke consequenties heeft. Nuance en kritische twijfel – ook tegenover je eigen kritiek – is een gezonde levenshouding. Iedereen zou die wat vaker mogen aannemen, in plaats van snel iets op sociale media te gooien.

Als wetenschapper ben ik een professionele twijfelaar

Is het voor patiënten niet verwarrend als hun arts twijfelt?

LAUREYS: Integendeel. Vroeger gedroegen artsen zich te paternalistisch. Met onze witte jas hadden we de absolute waarheid in pacht. En helaas hoor ik van patiënten en hun familieleden nog altijd verhalen over dokters die hen voor voldongen feiten stellen, zonder inspraak of empathie. Natuurlijk moet je als arts knopen kunnen doorhakken, soms tussen leven en dood. Maar twijfel, over diagnose, prognose en behandelingsopties, hoort erbij. En die kun je best delen.

In de rubriek Durf Twijfelen vraagt Knack elke week naar de twijfels van bekende mensen.