Waarom voelt de rug van de ene als een roestige scharnier en staat bij de ander de nek met dikke stalen kabels vast op het lichaam? Chiropractor Anneke Verbeeck kijkt op een nieuwe manier naar rug- en nekklachten en geeft tips.
Wanneer we chiropractor Anneke Verbeeck ontmoeten, kunnen we niet anders dan onze vragen rechtopstaand stellen, ook al betekent dat pijnlijke enkels aan het eind van het gesprek. ‘De mens is gemaakt om rechtop te staan en rond te lopen’, verkondigt Verbeeck met vuur. ‘Een rechtopstaande houding waarbij de drie natuurlijke curves van de wervelkolom bewaard blijven, is voor onze ruggengraat evolutionair de minst belastende houding. Kijk maar naar kleine kinderen. Het laatste wat zij willen doen, is gaan zitten. Maar zodra ze naar school gaan, is het net dátgene waartoe ze verplicht worden.
‘Misschien evolueert onze lichamelijke mechanica de komende duizenden jaren tot een gestel waarbij zitten wel een natuurlijke houding wordt, maar dat is nu vooralsnog niet het geval, met alle gevolgen die we nu zien’, aldus Verbeeck, die 20 jaar ervaring heeft in het behandelen van rug- en nekklachten.
Nek- en rugklachten zijn dé meest voorkomende kwalen van onze tijd. Terwijl u dit leest, hebben maar liefst 1,3 miljoen Belgen pijn in de nek of rug. Wellicht bezocht u ook al eens een ergonomische speciaalzaak of verbrandde u uw nek aan een te warm kersenpitkussentje: meer dan de helft van de bevolking krijgt ooit te kampen met nekpijn, 80 procent met rugpijn.
Rugpijn is van alle ziekten de aandoening die het meest fysiek ongemak bezorgt. En dat kost geld. Het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE) berekende dat de kostprijs van lagerugpijn door medische kosten en economisch verlies wegens werkverzuim tussen de 270 miljoen en 1,6 miljard euro bedraagt.
‘We dragen de eisen van de maatschappij letterlijk op onze rug.’
Wordt lagerugpijn ondertussen niet ingehaald door de smartphonenek?
Anneke Verbeeck: In mijn praktijk komen beide klachten evenveel voor. Vooral jongeren kampen steeds meer met nekpijn door smartphones en laptops. De patiënten worden daarnaast steeds jonger. Vroeger begonnen de klachten rond 18 jaar, nu krijg ik al kinderen van 10 of 11 jaar over de vloer. Als ik kon, verbood ik overdreven zware boekentassen. Het is verschrikkelijk wat mijn dochter uit het eerste middelbaar elke dag moet meetorsen. Een kind van 40 kilo zou maximaal vier kilo mogen tillen, maar schooltassen wegen er makkelijk tien. Hebben scholieren echt én invulboeken én een laptop nodig? Dat moet toch veel efficiënter kunnen. Niet alleen kinderen, ook volwassenen overbelasten hun wervelkolom door overmatig smartphonegebruik. Onlangs zat ik op de tram met enkel en alleen nog voorovergebogen medepassagiers. Dat is geen gezonde evolutie. We weten nochtans allemaal dat urenlang scrollen funest is, maar het is zo verslavend.
Het venijnige aan rug- en nekpijn is dat het niet louter een fysiek probleem is. Legt u dat eens uit?
Verbeeck: Chronische nek- en rugklachten hebben niet één specifieke oorzaak, het is een samenspel van meerdere factoren. Zonder dat je het in de gaten hebt, loopt jouw emmer over vele jaren vol. Pas wanneer de emmer voorbij een kritiek punt gevuld is, begint de eigenlijke pijn. De combinatie van glazen die de emmer laten overlopen, de zogenaamde triggers, is voor elke rugpatiënt anders.
Over welke triggers hebben we het dan?
Verbeeck: Onze levensstijl en welvaart hebben luxeproblemen gecreëerd die rechtstreeks aanleiding geven tot nek- en rugklachten. Het is heel duidelijk een maatschappelijk probleem: te weinig beweging, te veel zitten, fastfood, overgewicht, slaaptekort, hoge verwachtingen van het leven, altijd bereikbaar moeten zijn, altijd maar willen doorgaan… We dragen de eisen van de maatschappij letterlijk op onze rug. Tot ons lichaam het begeeft. Vooral onderhuidse stress heeft een belangrijke impact op de spieren waar mensen zich niet altijd van bewust zijn. Conflicten, financiële zorgen, eenzaamheid, slecht in je vel zitten, … het zijn niet meteen zaken die je met rugpijn associeert. Wat ook weinig mensen weten, is dat rugpijn kan worden uitgelokt door dehydratatie, waardoor spieren makkelijker stijf worden. Veel mensen drinken te weinig, terwijl ons lichaam voor 60 procent uit water bestaat. Patiënten die gedehydrateerd zijn merken een enorme verbetering wanneer ze hun drinkgedrag bijsturen. Een andere, onderbelichte factor die vaak voorkomt, is chronische hyperventilatie. Als je te hoog en te oppervlakkig ademt, raken de spieren boven op de schouders, in de nek en in de hals overbelast en krijgen de andere lichaamsspieren te weinig zuurstof.
Chronische nek- en rugpijn zijn dus eerder een signaal van ons lichaam dat er ‘iets’ aan de hand is in plaats van echte kwalen. Maar geldt dat ook voor een hernia of discusbulging?
Verbeeck: Vijf procent van de nek- en rugklachten hebben een duidelijke, pathologische oorzaak, zoals een ernstige hernia met schade aan de zenuwen, breuk, tumor, osteoporose of darmproblemen. Maar voor die 95 procent andere nek- en rugpijnlijders zijn het protesterende spieren en gewrichten die om aandacht vragen. Iemand met een zware hernia en uitval van de zenuwen kan niet geholpen worden door chiropractors. Bij zulke klachten verwijzen wij onmiddellijk door naar de klassieke geneeskunde die gespecialiseerd is in een aanpak met medicatie, inspuitingen of een operatie. Orthopedische chirurgen doen fantastische dingen. Als tovenaars kunnen ze pijn doen verdwijnen. Bij een diagnose van een lichte hernia of bulging kan een chiropractor wel soelaas bieden. Deze patiënten zullen echter meer dan anderen naar hun lichaam moeten luisteren. De emmer heeft immers een deuk en zal makkelijker overlopen.
Wordt een hernia dan overgedramatiseerd?
Verbeeck: Nee, een acute hernia die net is doorgescheurd is enorm pijnlijk. Maar een toevallig ontdekte hernia wordt te vaak verkeerdelijk als oorzaak van pijnklachten gezien. Terwijl heel wat letsels van de tussenwervelschijf op medische beeldvorming een normaal verschijnsel van het ouder worden zijn en allesbehalve een verklaring voor rugpijn. Uit een studie uit 2015 bij 3110 patiënten blijkt dat 30 procent van de 20-jarigen een bulging had zonder klachten en 84 procent van de 80-jarigen. En 20 tot 43 procent had effectief een hernia, zonder klachten.
Tips van de chiropractor
– Hou de benen parallel als u zit. Kruis ze niet over elkaar gedurende lange tijd.
– Een portefeuille in de achterzak kan irritatie veroorzaken van de piriformisspier en de onderliggende nervus ischiadicus. Neem daarom uw portefeuille uit uw achterzak als u zit, zeker als die dik gevuld is.
– Zet de lettergrootte op uw computer groter, zodat u uw kin niet naar voren steekt als u naar het scherm tuurt.
– Wissel af van werkhouding: een uur op een zitbal, een uur staan, een uur op een bureaustoel.
– Vermijd rotatiebewegingen bij het in- en uitstappen van een auto door een plastic zak op de autostoel te leggen. Ga op de zak zitten en glijd met beide benen en lichaam in één vloeiende draaibeweging naar binnen of buiten.
– Doe veilige buikspieroefeningen: wat onze tandenborstel is voor de tanden, is beweging voor de rug.
Waarom wordt pijn op een bepaald moment chronisch, ook al is het onderliggende probleem van de baan?
Verbeeck: Bij pijn maakt het lichaam stoffen aan die via de zenuwen aan de hersenen het signaal geven dat er gevaar is. Als je de pijn lange tijd negeert, hopen die signaalstoffen zich op. En hoe vaker je de zenuwbanen voor pijn gebruikt, hoe sterker ze worden. Je krijgt ze niet zomaar gekalmeerd. Chronische pijn is nauw verwant met fantoompijn. De zenuwen blijven signalen naar de hersenen sturen, terwijl er niks meer is. Het is dan zaak om je hele zenuwstelsel te herprogrammeren. Bij fantoompijn betekent dat bijvoorbeeld voor de spiegel staan en je brein letterlijk laten zien dat het lichaamsdeel er niet meer is en het dus geen pijn meer kan voelen. Bij lage rugpijn toon je je hersenen dat je kunt bewegen en dat dat oké is. Het is een aanpak van lange adem.
‘De beste tip voor artrose? Verhuis naar een warm land.’
In welke mate is pijnmedicatie een oplossing?
Verbeeck: Bij acute klachten of wanneer de patiënt moeilijk inslaapt vanwege pijn, zijn pijnstillers aangewezen. Rust is immers noodzakelijk om te herstellen. Voor spierpijnen is er echter maar weinig effectieve pijnmedicatie. Om de spieren te ontspannen, heb je vooral zuurstof, warmte, aandacht en rustig bewegen nodig. Ik ben geen voorstander van het slikken van pijnstillers om te kunnen blijven doorknallen als voorheen. Je lijf geeft aan dat je moet stoppen met wat je aan het doen bent. Helaas zijn we het contact met ons lichaam kwijt. We negeren de signalen omwille van andere zaken.
Wat kun je doen tegen de artrose die je wervelkolom vanaf een bepaalde leeftijd vertoont?
Verbeeck: Vanaf de leeftijd van 40 jaar ontwikkelt artrose zich. Je lijf maakt extra bot aan op plaatsen die het zwaarst belast worden. Belangrijk is om die gewrichten niet te veel te blijven belasten. Als je vaak zit, sta dan regelmatig recht. Daarnaast is het essentieel om gewrichten die al door artrose zijn aangetast zo veel mogelijk rustig in beweging te houden om te vermijden dat het extra bot het gewricht volledig immobiliseert. De gouden regel is: rust roest, overdaad schaadt. Maar de beste tip is: verhuis naar een warm land.
Hoezo? Het is toch een fabeltje dat je slecht weer in de gewrichten kunt voelen?
Verbeeck: Dat is inderdaad niet met wetenschappelijke studies hard te maken, maar nu het weer opnieuw regenachtig wordt, zie ik opvallend veel mensen met artroseklachten in mijn praktijk. Het gaat vooral om patiënten die met een ontstoken gewricht kampen. Dat gewricht bevat beduidend meer vocht, dat bij een daling van de luchtdruk uitzet en meer druk afgeeft op de omliggende structuren. Het is opvallend hoe vaak mensen aangeven dat de pijn verdwijnt zodra ze in Spanje uit het vliegtuig stappen. Dat heeft niet enkel met ontspanning te maken.
Chiropractors worden – mede door hun niet benijdenswaardige bijnaam ‘krakers’ – vaak gezien als gevaarlijk. Wat doet u precies?
Verbeeck: Hoewel wij zeer goed zijn opgeleid, doen er helaas nog cowboyverhalen over ons beroep de ronde. De chiropraxie zit in een grijze zone. Gelukkig sturen steeds meer huisartsen patiënten naar ons door omdat ze goede en snelle resultaten zien. Zodra artsen weten wat wij doen, groeit het vertrouwen. Wij luisteren naar het hele verhaal en onderzoeken het zenuwstelsel om na te gaan of er schade is. Vervolgens gaan we op zoek naar bewegingsbeperkingen van de gewrichten en maken we de omliggende vastzittende spieren los. Opnieuw beweging in de gewrichten brengen doen we door een snelle stretchbeweging, met af en toe dat bekende kraakgeluid door de gasbellen die uit de smeervloeistof tussen de gewrichten ontsnappen.
Wat is het verschil met een osteopaat?
Verbeeck: Een goede osteopaat is even waardevol als een goede chiropractor. Osteopaten bekijken klachten vanuit de bloeddoorstroming in het lichaam en manipuleren ook organen. Het probleem met osteopathie is dat er grote verschillen zijn tussen osteopaten onderling. Sommige doen soortgelijk werk als chiropractors, andere zijn niet meer dan handopleggers. Als leek is het heel moeilijk om in te schatten bij wie je aanklopt. Omdat ook het beroep van chiropractor in België niet wordt erkend als conventioneel zorgberoep, kan ook iedereen zomaar een bordje ‘chiropractor’ ophangen zonder de officiële vijfjarige universitaire opleiding en de jaarlijkse bijscholing te hebben gevolgd. Die mensen maken het beroep kapot. Wij zijn sterk vragende partij om onze beroepstitel snel te erkennen en te beschermen.
Volgens de richtlijnen zijn enkel lichaamsbeweging en cognitieve gedragstherapie evidencebased behandelingen van chronische nek- en rugpijn. Waarom draagt chiropraxie dat label niet?
Verbeeck: Het grote probleem is dat de 95 procent chronische aspecifieke klachten allemaal op één hoop worden gegooid, zonder rekening te houden met de grote diversiteit aan nek- en rugpijntriggers. Door de heterogeniteit van de patiënten is het heel moeilijk om degelijk gerandomiseerd gecontroleerd onderzoek op te zetten om aan te tonen dat chiropraxie werkt. Lichaamsbeweging en cognitieve gedragstherapie – de mindset over pijn aanpassen – zijn interventies waarvan we weten dat ze voor de verschillende triggers werken. Maar er is zo veel meer dat in mijn ondervinding ook helpt bij nek- en rugpijn, dat we niet kunnen aantonen. We moeten het alleen toepassen bij de juiste patiënt. Iemand die lijdt onder een scheiding moet bijvoorbeeld ook zijn emotionele pijn aanpakken.
‘Er wordt vaak nogal overdreven veel nadruk gelegd op het verstevigen van de core.’
Welk soort lichaamsbeweging is het heilzaamst voor een gezonde rug?
Verbeeck: Core-stabilitytraining is prima om rugklachten tegen te gaan, maar doe geen sit-ups. Bij veel mensen zijn de diepe buikspieren niet sterk genoeg of raken ze snel vermoeid waardoor de psoasspier het zware werk overneemt. Dat is een heupbuiger die zich achteraan de rug, onder de ribben, aanhecht en bij overbelasting kan beginnen trekken op de rug. Sit-ups zijn zowat het slechtste wat je kunt doen om buikspieren op te bouwen, zeker voor mensen met acute klachten. Voor die laatste adviseer ik veilige buikspieroefeningen zoals de brug en de ‘100’ van Pilates. Ook zware groepslessen in fitnesscentra zijn voor rugpatiënten veel te hoog gegrepen. Veel mensen hebben zelfs geen basisconditie en kunnen met moeite een kwartiertje wandelen, laat staan dat ze een plankoefening kunnen uitvoeren. Er wordt vaak nogal overdreven veel nadruk gelegd op het verstevigen van de core, terwijl we weten dat mensen met nek- of rugpijn minstens even goed geholpen zijn met regelmatige, rustige beweging. Een half uur per dag wandelen, fietsen of zwemmen is ideaal.
Welke advies heeft u nog om de wervelkolom te ondersteunen?
Verbeeck: Als u een hernia hebt, raad ik aan ‘s morgens niet meteen voorover te buigen om sokken aan te doen. Omdat de tussenwervelschijven ‘s nachts vocht opnemen, staan ze ‘s ochtends op hun dikst. Dat is ook de reden waarom we ‘s morgen een tweetal centimeter groter zijn dan ‘s avonds. Als een gekwetste tussenwervelschijf dik staat, is de kans op een letsel groter. Om rugpijn preventief tegen te gaan, is mijn advies: beweeg minstens een halfuur per dag, gebruik een sta-bureau en – het belangrijkste – sluit opnieuw vriendschap met uw nek en rug door ernaar te luisteren. Ons lijf stuurt niet voor niets signalen uit, het wil gehoord worden.
Anneke Verbeeck, Het back-up plan, Borgerhoff & Lamberigts, 352 blz., 24,99 euro.
