Na het afslankmedicijn, de anti-agingpil?

Minder calorieën eten draait de verouderingsklok terug en houdt chronische ziektes tegen. Sommige geneesmiddelen zouden hetzelfde effect hebben.

‘Eet alles, maar met mate.’ Het is het wijdverbreide, ietwat saaie voedingsadvies dat gezondheidsinstanties verkondigen om de groeiende obesitascrisis tegen te gaan.

‘Een dwaas advies’, vindt de Italiaans-Amerikaanse verouderingsexpert Valter Longo, directeur van het Longevity Institute van de University of Southern California. Hij beweert dat we net níét alles moeten eten en zeker niet met mate, maar juist minder. ‘Met mate eten, is misleidend. Wat betekent dat eigenlijk?’ vraagt hij zich af in zijn boek Het langlevendieet. ‘Ik heb geleerd dat het een relatief begrip is. Neem dit dagmenu: een glas melk, twee eieren met spek, een kleine biefstuk, een stukje kaas, wat wortels, wat pasta, een kipfilet, een salade met slasaus, een stuk taart en twee glazen frisdrank. Veel mensen zien dat als “eten met mate”. Maar het is wel door zo’n menu dat de Verenigde Staten wereldleider zijn geworden in obesitas en de daarmee samenhangende ziektes.’

Longo ziet in minder eten nog meer voordelen dan alleen gewichtsverlies. Af en toe vastenperiodes invoeren zou ook de celveroudering in het lichaam vertragen. Ouderdom is immers, naast obesitas, de tweede reden voor oprukkende welvaartsziektes. In plaats van ouderdomsgerelateerde ziektes een voor een te behandelen, moeten we de oorzaak bij de bron aanpakken en celveroudering zelf tegengaan.

(Lees verder onder de preview)

Vuil buitenzetten

Longo doet al 30 jaar onderzoek naar gezond lang leven. Hij ontdekte dat het verlagen van de dagelijkse calorie-inname met 30 tot 40 procent bij muizen de levensduur met gemiddeld 11 procent doet toenemen – wat neerkomt op zo’n acht levensjaren extra voor de mens – en tot de helft minder kankers leidt. Meer specifiek vermindert calorie-inperking (vooral uit eiwitten) de activiteit van het groeihormoon IGF-1. Bij kinderen is groei belangrijk. Maar als je volgroeid bent, kunnen non-stop groeisignalen het verouderingsproces versnellen.

Wanneer je lichaamscellen zich niet meer bezig hoeven te houden met groeien, komt er bovendien ruimte voor de vertering en vervanging van schadelijke cellen. Het lichaam zet met andere woorden letterlijk het vuil buiten.

Toch is een streng eiwitarm dieet geen goed idee voor mensen boven de 65, waarschuwt Longo. Zij beginnen vanaf die leeftijd spiermassa, kracht en gewicht te verliezen en hebben net extra eiwitten nodig. Ook bij jonge mensen eist een chronische calorierestrictie met weinig eiwitten een zware tol met een extreem laag gewicht, slechtere afweerreacties, verminderde koudetolerantie en wondgenezing.

Bij kinderen is groei belangrijk. Maar als je volgroeid bent, kunnen non-stop groeisignalen het verouderingsproces versnellen.

Doorbraakpil

Longo adviseert om elke drie tot zes maanden kortstondig een zogenaamd Vasten Nabootsend Dieet (VND) van slechts 800 kilocalorieën te volgen, maar daar lopen de meeste mensen niet meteen warm voor. Onderzoekers gaan dus steeds meer op zoek naar manieren om de voordelen van caloriebeperking te ervaren zonder radicaal minder te eten. Daarvoor kijken ze naar bestaande geneesmiddelen. Stel dat er net zoals het diabetesmedicijn Ozempic, een gamechanger in de obesitasepidemie, ook al een anti-agingpil zou bestaan?

‘Als er één geneesmiddel is dat het label “anti-aging” verdient, is het rapamycine, ook wel bekend onder de naam sirolimus’, zegt medisch antropoloog Reginald Deschepper, auteur van het boek Elk jaar jonger. Het medicijn wordt gebruikt om afstotingsverschijnselen na een orgaantransplantatie te onderdrukken. In een lagere dosis heeft het een gunstig effect op het verouderingsproces omdat het een eiwit dempt dat de celgroei en de werking van ons metabolisme regelt. ‘Zelfs wanneer je rapamycine pas op oudere leeftijd inneemt, doet het de levensduur met ongeveer 10 procent toenemen’, zegt Deschepper. ‘Maar een belangrijk ongewenst effect is dat het ook het immuunsysteem onderdrukt. Daarom is het alleen op voorschrift verkrijgbaar en niet bedoeld voor levensverlenging. Voor sommigen is de verleiding groot om ermee te experimenteren, maar dat is niet zonder risico.’

Een ander mogelijk verjongingsmiddel is het bekende diabetesmedicijn metformine. Deschepper: ‘In veel landen staat het in de top 10 van meest verkochte geneesmiddelen. Daardoor zijn de mogelijke bijwerkingen goed bekend, maar ook dat middel is alleen op voorschrift te verkrijgen.’ Een onderzoek uit 2014 toonde aan dat diabetespatiënten die met metformine werden behandeld een lager sterftecijfer hadden, niet alleen vergeleken met patiënten die er niet mee werden behandeld, maar ook met gezonde mensen. De Amerikaanse Federation for Ageing Research hoopt binnenkort te beginnen met een zes jaar durende studie bij 3000 mensen van 65 tot 79 jaar om de effecten te kunnen meten. Het TAME-onderzoek (Targeting Ageing with Metformin) zal kijken of metformine hart- en vaatziekten, kanker en cognitieve achteruitgang helpt voorkomen en de levensduur verlengt.

(Lees verder onder de preview)

‘Drink rode wijn’

Nog een stof die de levensduureffecten van calorische restrictie nabootst is resveratrol, een stof die van nature voorkomt in de schil van rode druiven (en dus in rode wijn), maar ook in bessen en pindanoten. ‘Let wel, in onderzoeken zijn hoeveelheden gebruikt die veel hoger zijn dan wat je in een glas wijn vindt. Je zou tientallen glazen rode wijn moeten drinken om enig effect te verkrijgen, wat niet de bedoeling kan zijn’, benadrukt Deschepper. ‘Resveratrol wordt als supplement verkocht en heeft in bepaalde gevallen een levensverlengend effect, althans bij proefdieren.’

Tot slot is een veelbelovend spoor nicotinamide-adenine-dinucleotide (NAD), een levensnoodzakelijke energieleverancier voor onze cellen. ‘Zonder NAD sterven we binnen enkele minuten. Naarmate we ouder worden, neemt de hoeveelheid af. Bij tal van proefdieren blijkt dat wanneer het NAD-tekort wordt aangevuld, ze minder ouderdomsverschijnselen vertonen, fitter worden en soms ook langer leven. Het effect bij mensen wordt onderzocht. Biohackers nemen nu al hun toevlucht tot nicotinamide mononucleotide (NMN), een stof die chemisch gezien de voorloper is van NAD en die ons lichaam omzet in NAD. Maar ondanks alle positieve signalen zijn er ook hier weer risico’s. Zo zou NMN de groei van tumoren bij kankerpatiënten kunnen bevorderen.’

Voorzichtigheid is dus geboden. Deschepper: ‘In afwachting van bijkomende bevestiging uit de wetenschap blijven levensstijlaanpassingen en voedselbeperking voorlopig veiliger en effectiever om uw cellen jong te houden dan geneesmiddelen.’