Pneumokokken kunnen vooral jonge kinderen en ouderen ernstig ziek maken. De bacteriën vormen de belangrijkste oorzaak van longontsteking. Een reden te meer om tijdens de coronapandemie extra aandacht te hebben voor de pneumokokkenvaccinatie van risicogroepen.
Halverwege 2020, in volle coronacrisis, riep de Hoge Gezondheidsraad artsen op om de vaccinatiegraad voor pneumokokken bij 65-plussers op te krikken. Slechts 10 procent van die leeftijdsgroep wordt gevaccineerd, terwijl pneumokokken veel onheil kunnen aanrichten. ‘Het pneumokokkenvaccin wordt te weinig aangeboden’, beaamt professor Steven Callens, infectioloog in het UZ Gent. ‘Dat is onterecht. Invasieve pneumokokkeninfecties mogen dan zeldzamer zijn dan griep, de gevolgen zijn veel ernstiger.’
Pneumokokken zijn bacteriën die je bij je kunt dragen zonder ziek te zijn, maar die ook ernstige infecties kunnen veroorzaken, zeker bij risicogroepen. Bij ouderen is het de belangrijkste oorzaak van longontsteking. Komen de bacteriën in je bloedbaan of zenuwstelsel terecht, dan kan een bloedvergiftiging of hersenvliesontsteking ontstaan. Vooral oudere mensen met een verminderde weerstand lopen een hoger risico. ‘Het wordt weleens vergeten,’ ondervindt Callens, ‘zeker bij personen met hiv, die dit vaccin echt wel nodig hebben.’
Ook professor Yves Van Laethem, infectioloog aan CHU Sint-Pieter, is voorstander van de pneumokokkenvaccinatie. ‘Het pneumokokkenvaccin wordt te weinig gebruikt’, zegt hij. ‘Artsen vergeten het aan te bieden. Het zou enorm helpen mocht de arts via zijn softwarepakket een bericht krijgen wanneer het tijd is voor de pneumokokkenvaccinatie van patiënten van wie hij het dossier beheert. Hij kan het vervolgens bespreken met zijn patiënt.’
Van Laethem benadrukt dat de covidcrisis het enorme belang van preventief handelen in de kijker zet. ‘De overheid kan hier lessen uit trekken. Er is meer aandacht nodig voor vaccins, in het bijzonder voor de vaccinatie van volwassenen.’
Naast de Belgische Hoge Gezondheidsraad heeft ook de Wereldgezondheidsorganisatie recentelijk (oktober 2020) haar aanbeveling rond pneumokokkenvaccinatie voor volwassenen herzien. Landen die al een goed werkend vaccinatieprogramma voor kinderen hebben wordt aangeraden ook een vaccinatieprogramma voor volwassenen te organiseren.
Voor wie?
De pneumokokkenvaccinatie is opgenomen in het basisvaccinatieschema voor zuigelingen en jonge kinderen en wordt in die indicatie terugbetaald. Voor de kleinsten wordt de vaccinatie goed opgevolgd. Een pneumokokkeninfectie kan bij kinderen jonger dan 5 jaar een hersenvliesontsteking of bloedvergiftiging veroorzaken. Bij ouderen veroorzaken de bacteriën vooral ernstige longontstekingen. Als de bacteriën in het bloed terechtkomen, sterven 12% van de 65-jarigen en dubbel zoveel 85-plussers.
De pneumokokkenvaccinatie wordt aanbevolen voor ouderen tussen 65 en 85 jaar en alle volwassenen met een verhoogd risico op infecties door een verminderde weerstand, onder wie mensen met een chronische aandoening, met hiv, van wie de milt verwijderd werd, zware rokers en drinkers. Er is voldoende bewijs dat de vaccinatie een longontsteking kan voorkomen en het risico op andere ernstige pneumokokkeninfecties met de helft vermindert.
Voor de leeftijdsgroep ouder dan 85 jaar bestaat er onvoldoende evidentie voor de werkzaamheid van het pneumokokkenvaccin.
De vaccinatie is 5-jaarlijks te vernieuwen voor volwassenen met een verhoogd risico op infecties door een verminderde weerstand of een chronische aandoening. De nevenwerkingen beperken zich doorgaans tot wat pijn op de injectieplaats, terwijl ernstige nevenwerkingen zeldzaam zijn.
