Mysterie van de dag: waarom kussen mensen (en dieren niet)?

Deze zomer viert Knack.be de mysteries van het leven. Elke dag kruipen we in de huid van een verwonderd kind en verbazen we ons over al dan niet alledaagse mysteries. Vandaag: waarom kussen mensen (en dieren niet)?

Speeksel en daarbij zo’n 80 miljoen bacteriën delen. Een innige kus is niemand vreemd, toch? Lang werd gedacht dat de romantisch-seksueel getinte zoen een haast universele menselijke gedragsvorm was. Eerdere schattingen vermoedden dat zowat 90 procent van de mensheid het deed. Maar een nieuwe studie gepubliceerd in de American Anthropologist weerlegt dat idee.

Zoenden onze voorouders?

De onderzoekers definieerden romantisch-seksueel kussen als ‘lip-aan-lip-contact dat al dan niet langdurig kan zijn’. De studie onderzocht romantisch zoenende partners binnen 168 verschillende culturen wereldwijd en kwam tot de vaststelling dat de gedefinieerde kus slechts bij een minderheid van 46 procent voorkwam. Verre van universeel gedrag dus.

Culturen van jagers en verzamelaars vertoonden niet eens het verlangen om de partner te kussen. Sommigen vonden het zelfs ‘weerzinwekkend’, zoals bijvoorbeeld de Mehinaku-stam in Brazilië. En aangezien die stammen het dichtst aanleunen bij de levensstijl van onze voorouders, kan het zijn dat zij evengoed niet zoenden.

‘Recente uitvinding’

Volgens hoofdauteur van het onderzoek William Jankowiak van de Universiteit van Nevada lijkt de romantische kus veeleer een product van de westerse samenleving, overgedragen van de ene generatie op de volgende. Ook Rafael Wlodarski van de Universiteit van Oxford beweert dat het om een ‘vrij recente uitvinding’ gaat.

Het oudste bewijs van iets wat op zoenen lijkt, komt voor in Hindoe-teksten in het Vedisch Sanskriet meer dan 3.500 jaar geleden. Toen werd kussen omschreven als ‘elkaars ziel inademen’. Egyptische hiërogliefen beelden dan weer mensen af die dicht bij elkaar staan, zonder de lippen te raken.

Tongzoenende bonobo’s

Om meer inzicht te krijgen in de oorsprong van de romantisch-seksuele kus, kan beter naar het dierenrijk gekeken worden.

Chimpansees durven de lippen al eens tegen elkaar te drukken en te knuffelen na een zeker conflict. Bij hen geldt de kus dus als een vorm van verzoening. Het komt bovendien vaker voor bij mannetjes dan bij vrouwtjes. Kortom: geen romantisch gedrag.

Dan zijn er de bonobo’s die nog vaker tongzoenen. Niet verwonderlijk, aangezien het erg seksuele wezens zijn: waar mensen elkaar begroeten met een stevige handdruk, kiest de bonobo voor seks. Dat doen ze trouwens ook in heel wat andere kennismakingssituaties. Alweer niets romantisch aan.

En dan zijn die apen nog de uitzondering, want zoenen is voorts schaars goed onder dieren. Ze kunnen hun kopjes al eens dichter bij elkaar brengen, maar speeksel delen en de lippen tegeneen persen, zal niet gauw gebeuren. Want dat hoeven ze ook helemaal niet.

Feromonen

Het punt is, dat dieren geuren met feromonen afscheiden om het andere geslacht aan te trekken. Een goed ontwikkeld reukorgaan maakt het daarbij overbodig om de potentiële partner dicht te benaderen.

In vergelijking is het reukorgaan van de mens dan weer ondermaats, dus hebben wij er baat bij toch even dichter bij de ander te gaan zitten. Natuurlijk speelt er meer dan geur alleen een rol bij het kiezen van een partner, toch valt het niet te onderschatten.

In 2013 onderzocht Wlodarski de voorkeur van honderden mensen op vlak van zoenen. Blijkbaar achtten velen de geur van de partner belangrijk. Naarmate vrouwen vruchtbaarder worden, is die geur van nog groter belang.

Feromonen spelen dan ook een grote rol bij de partnerkeuze onder zoogdieren, ook onder mensen. ‘We hebben heel wat biologische kenmerken van zoogdieren geërfd’, verklaart Wlodarski. ‘Wij hebben daar gewoon in de loop der tijd enkele dingen aan toegevoegd.’

Cultureel aanvaardbaar snuffelen

Kussen is misschien gewoon een cultureel aanvaardbare manier geworden om uit te zoeken hoe het met die andere persoon zijn feromonen zit. ‘In sommige culturen evolueerde het snuffelen naar fysiek contact. Maar het is moeilijk te zeggen wanneer dat precies gebeurde. In elk geval hebben beide zaken hetzelfde doel’, aldus Wlodarski.

Smetvrees? Geen zorgen: blijkbaar haalt u dus dezelfde informatie uit het besnuffelen van uw partner-in-wording zonder het delen van miljoenen bacteriën en plakkerig tonggedraai. (WB)