Mysterie van de dag: waarom giechelen we op de meest ongepaste momenten?

Deze zomer viert Knack.be de mysteries van het leven. Elke dag kruipen we in de huid van een verwonderd kind en verbazen we ons over al dan niet alledaagse mysteries. Vandaag: waarom giechelen we op de meest ongepaste momenten?

Iedereen heeft het ongetwijfeld al eens meegemaakt: iets ernstigs gebeurt, lachen is eigenlijk ongepast en toch kunt u die giechelbui niet onderdrukken.

Wanneer er iets onverwachts gebeurt, waarbij soms zelfs mensen gewond raken, en we niet goed weten hoe te reageren, beginnen we vaak – ongewild – te giechelen. Een opmerkelijke reactie want lachen is eigenlijk het laatste wat u zou moeten doen als iemand zich bezeert. Bovendien is dit gegiechel erg besmettelijk. Eens iemand begint te lachen, is de kans groot dat niet veel later een ganse groep omstaanders aan het grinniken is.

De neurowetenschapster Sophie Scott (Universiteit Londen) raakte jaren geleden al gefascineerd door de lach en beet zich vast in de materie. Al kon Scott niet altijd op begrip rekenen van collega’s. ‘Is dit wetenschap?’, luidt een opmerking die ze meermaals naar het hoofd geslingerd kreeg. ‘Die kritiek is onterecht’, vindt ze. ‘Lachen is nu eenmaal een essentieel onderdeel van ons menselijk gedrag.’

Ook stoere mannen giechelen

Een van de vragen die Scott bezighoudt, is het verschil tussen het gegiechel dat we bewust uitbrengen, bijvoorbeeld tijdens een conversatie om de gesprekspartner op zijn gemak te stellen, en het gegiechel dat we niet kunnen onderdrukken tijdens een stressvolle situatie.

Hoewel iedereen zich ongetwijfeld zo’n gebeurtenis voor de geest kan halen, verduidelijkt BBC met onderstaand filmpje wat Scott bedoelt.

Een Duitse man rolt de spierballen en bereidt zich erg zelfbewust voor om een duik te nemen in een bevroren zwembad. Maar tijdens zijn sprong breekt het ijs niet en hij komt met een smak op het oppervlak terecht. Het blijft enkele seconden stil, ‘maar wanneer blijkt dat de duiker nergens bloedt en zijn lichaamsdelen ook niet verspreid over het zwembad liggen, starten zijn vrienden onmiddellijk te lachen’, analyseert Scott. ‘Nee stoere mannen, die giechelen’, verbetert ze zichzelf. ‘De snelheid waarmee de lachsalvo’s volgen op het incident is opmerkelijk. De mannen willen zichzelf geruststellen en dat doen ze door te lachen. Eigenlijk ontsnapt de spanning uit het lichaam in de vorm van een lach.’

Een waarneembaar verschil tussen een bewuste en een onbewuste giechelsessie is de toon. Een authentieke lach die ontsnapt zonder dat je er controle overhebt, klinkt minder nasaal en komt uit de buik.

Ook de resultaten van MRI-scans tonen dat het brein anders reageert tijdens verschillende ‘lachsoorten.’ Hoe minder spontaan de lach, hoe groter de activiteit in het cognitieve gedeelte van ons brein, we moeten er dus meer moeite voor doen. Een spontane lach wakkert daarentegen een ander deel in onze hersenen aan, namelijk de regio waar alle natuurlijk geluiden die een mens maakt, passeren.

Wat elke lach wel gemeen heeft, is de sociale interactie. ‘Iedere lach activeert de spiegelneuronen in de hersenen. Dit zijn zenuwcellen die helpen om andere mensen te begrijpen. Daarom is lachen zo ‘besmettelijk’ en werkt het aanstekelijk. De kans dat iemand lacht in gezelschap is dan ook dertig keer groter, dan dat iemand alleen lacht’, zegt Scott.

Leedvermaak

‘Lachen uit leedvermaak is vaak onschuldig en zelfs een positieve emotie’, voegt sociaalpsycholoog Wilco van Dijk toe. In de Volkskrant legt hij uit waarom een persoon harder lacht om pech die iemand anders ondergaat, dan om zijn eigen tegenslag.

Van Dijk liet zich inspireren door een auditie tijdens het televisieprogramma Idols. Sommige vinden de gênante situaties waarin deelnemers zich bevinden hilarisch, terwijl anderen die vernederende beelden niet kunnen aanzien. Aan de hand van een experiment wilde hij nagaan of zijn stelling – dat mensen het leed van een ander gebruiken om zichzelf beter te voelen – klopte.

Een eerste groep studenten kreeg voor ze naar een Idols-auditie keek te horen dat ze bij de beste 10 procent scoorde op een intelligentietest. De tweede groep vernam dat ze tot de slechtste tien procent behoort. En Van Dijks these kwam uit. ‘De studenten die we hadden verteld dat ze slecht hadden gescoord op de intelligentietest vonden het filmpje gemiddeld veel leuker dan de andere groep.’ Ook eerdere onderzoeken wezen uit dat mensen met een laag zelfbeeld sneller leedvermaak ervaren.

Al wil de professor leedvermaak geen negatieve emotie noemen. ‘Want het levert ons psychologische voordelen op. Het is onschuldig.’ (AVE)